Ulica Ząbkowska w Warszawie
Ulica Ząbkowska – ulica warszawskiej dzielnicy Praga-Północ.
| Praga-Północ, Stara Praga, Szmulowizna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Ząbkowska, widok w kierunku wschodnim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
ok. 1 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°15′15,3″N 21°02′36,2″E/52,254250 21,043389
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
edytujDawna droga do Woli Ząbkowskiej (od XVIII w. nazywanej Ząbkami)[1]. Od nazwy tej miejscowości pochodzi nazwa ulicy[1].
Przy Ząbkowskiej znajdowały się m.in. ratusz Skaryszewa (na rogu ul. Targowej) i folwark Szmula Zbytkowera. W 1770 ulicę w rejonie dzisiejszej ul. Markowskiej przecięto okopem Lubomirskiego, przy którym stanęły rogatki Ząbkowskie[2]. Zostały one zlikwidowane po włączeniu w 1889 Szmulowizny do Warszawy i przesunięciu granicy miasta na wschód[2].
W 1882 na posesji znajdującej się między ulicami: Targową, Ząbkowską i Brzeską otwarto bazar Różyckiego[3].
W miejscu folwarku w końcu XIX w. powstała wytwórnia spirytusu. Innym dużym zakładem produkcyjnym była działająca pod nr 50 fabryka Tow. Akc. Emalierni i Warsztatów „Labor”. W 1914 zatrudniała ona ok. 1000 pracowników[4].
W 1919 ulicą poprowadzono linię tramwajową w stronę Michałowa (pętle przy nasypie kolejowym na ul. Radzymińskiej i Kawęczyńskiej obok bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego), zlikwidowaną w 1968 – pozostawiono wtedy jeden tor służący do wyjazdów tramwajów z zajezdni przy ul. Kawęczyńskiej. Ostatecznie tramwaje wycofano w 2000, gdy przeprowadzono kapitalny remont ulicy. Kontrowersje wzbudzało zastąpienie zabytkowego bruku asfaltem, ostatecznie brukowana nawierzchnia pozostała na krótkim odcinku między Targową i Brzeską.
Przed II wojną światową ok. połowy mieszkańców ulicy stanowili Żydzi, a w budynkach nr 7, 11, 12 i 19 mieściły się żydowskie domy modlitwy[5] (pod nr 12 na futrynach drzwi wejściowych na klatkę schodową oraz do mieszkań zachowały się wgłębienia po mezuzach)[6]. Z powodu dużego odsetka ludności żydowskiej ulica była nazywana „praskimi Nalewkami”[5].
Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[7].
Po obu stronach ulicy zachowały się domy mieszkalne z przełomu XIX i XX wieku. Po 1990 wybudowano kilka nowych budynków, m.in. blok mieszkalny Dom Rodzinny (nr 23/25) z wbudowanymi w jego elewację replikami fasad trzech kamieniczek (dawne numery 17, 19 i 21), zajmujący całą nieparzystą stronę między ulicami Brzeską i Markowską[8]. W uskoku elewacji bloku zachowano stary dąb[9].
W 2006 odcinek ulicy między ulicami Targową i Brzeską został jako założenie urbanistyczne wpisany do rejestru zabytków[10].
W 2010 w pobliżu skrzyżowania z ul. Targową na betonowym podeście ustawiono grupę rzeźbiarską przedstawiającą niebieskie aniołki[11]. Rzeźby zostały zaprojektowane przez Marka Sułka[11].
Przez kilka lat, do 2011, organizowane było Święto ulicy Ząbkowskiej[12]. Od 2015 na ulicy odbywa się festiwal „Otwarta Ząbkowska”[13], a od 2017 w letnie weekendy jest ona zamykana dla ruchu kołowego[14].
Ważniejsze obiekty
edytuj- Kamienica Icka Hersza Jahrmana z reliktami żydowskiego domu modlitwy (nr 11)
- Kamienica Róży Kwiatkowskiej (nr 13)
- Muzeum Drukarstwa, oddział Muzeum Warszawy (nr 23/25)
- Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser”, obecnie Centrum Praskie Koneser (pierwotnie nr 27/31, obecnie większość obiektów jest przypisana do numeracji placu Konesera)
- Muzeum Polskiej Wódki (plac Konesera 1)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 128. ISBN 83-906889-2-1.
- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 264.
- ↑ Marek Miller: Co dzień świeży pieniądz, czyli dzieje bazaru Różyckiego.Tom I. Za cara, za sanacji i za Niemca. Warszawa: Fundacja Laboratorium Reportażu i Narodowe Centrum Kultury, 2018, s. 70. ISBN 978-83-7982-337-6.
- ↑ Witold Pruss: Rozwój przemysłu warszawskiego 1864–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 219.
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 57. ISBN 978-83-940941-9-5.
- ↑ Wielkie odkrycie w Warszawie. 2022-11-13. [dostęp 2022-11-13].
- ↑ Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 65, 1981.
- ↑ Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 183–184. ISBN 978-83-940941-9-5.
- ↑ Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 184. ISBN 978-83-940941-9-5.
- ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 17. [dostęp 2019-07-13].
- ↑ a b Martyna Śmigiel. Aniołki poobijane po imprezach. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 17 czerwca 2019.
- ↑ Ulica Ząbkowska znów nie świętuje. twoja-praga.pl, 2013-10-07. [dostęp 2013-10-08].
- ↑ Konrad Klimczak: Festiwal Otwarta Ząbkowska 2018. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 25 czerwca 2018. [dostęp 2018-11-02].
- ↑ Monika Borys: Zaczyna się festiwal Otwarta Ząbkowska. Ulica zamknięta do końca sierpnia. warszawa.wyborcza.pl, 24 czerwca 2017. [dostęp 2017-12-26].
Linki zewnętrzne
edytuj- Jarosław Tarań: Rikszarz czekający na klientów na ul. Ząbkowskiej. [w:] Warszawa. Zdjęcia Jarosława Tarania [on-line]. Ośrodek KARTA, 1963-07-12. [dostęp 2011-12-29].