Wikipedia

Tramwaje w Gdańsku

system komunikacji tramwajowej w Gdańsku

Tramwaje w Gdańsku – system komunikacji tramwajowej w Gdańsku obsługiwany przez Gdańskie Autobusy i Tramwaje Sp. z.o.o. na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego.

Tramwaje w Gdańsku
tramwaj
Ilustracja
Tramwaj Pesa 120Na na Trasie W-Z
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Lokalizacja

Gdańsk

Organizator

Zarząd Transportu Miejskiego

Operator

GAiT

Liczba linii

11

Lata funkcjonowania

od 1873

Infrastruktura
Schemat sieci
sieć torowisk tramwajowych w 2023 r.
Długość sieci

58,1 km

Rozstaw szyn

1435 mm

Napięcie zasilania

600 V DC

Liczba zajezdni

2

Tabor
Liczba pojazdów

141

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Długość gdańskiej sieci tramwajowej wynosi 58,1 km. Rozstaw szyn to 1435 mm. Łączna długość toru pojedynczego wynosi 109,2 km. Tramwaje zasilane są z sieci jezdnej prądem stałym o napięciu 600 V.

Charakterystyka sieci

edytuj

Całość sieci znajduje się w granicach administracyjnych miasta Gdańska. Torowiska są w 85% długości wydzielone z ruchu ulicznego[1]. Zdecydowana większość tras jest dwutorowa, wyjątkiem są odcinki jednotorowe w dzielnicach Brzeźno i Nowy Port, jednakże nie odbywa się na nich ruch kolizyjny – pełnią one funkcje pętli ulicznych. Torowiska biegną głównie przez tereny zurbanizowane, wyjątkiem jest linia do kąpieliska morskiego na Stogach biegnąca przez Las Miejski.

Sieć tramwajowa pokrywa przede wszystkim Dolny Taras i Śródmieście, łącząc również Wyspę Portową czy Siedlce. W 2007 roku linia tramwajowa dotarła na Chełm, w 2012 ukończono trasę na Łostowice[2][3] i Orunię Górną przez Ujeścisko. W 2015 roku oddano do użytku linię tramwajową na Piecki-Migowo i do Brętowa, a w 2020 linię w ciągu nowo wybudowanej Alei Pawła Adamowicza zakończoną pętlą autobusowo–tramwajową Ujeścisko. W 2023 roku oddano do użytku trasę równoległą do ul. Warszawskiej łączącą pętlę Ujeścisko z torowiskiem w ciągu Al. Havla. Zachodnie dzielnice miasta obecnie pozbawione są komunikacji tramwajowej.

Linia tramwajowa na Chełm jest najbardziej stromą linią tramwajową w Polsce[4]. Również różnica poziomów pomiędzy najniższym, a najwyższym punktem torów jest największa w Polsce (110 metrów). Posiada cechy szybkiego tramwaju. Trzy pętle tramwajowe (Jelitkowo, Brzeźno Plaża, Stogi Plaża) oraz przystanek końcowy Brzeźno Dom Zdrojowy położone są w odległości kilkuset metrów od brzegu Zatoki Gdańskiej, w związku z czym mają duże znaczenie dla obsługi ruchu turystycznego.

Tramwaje stacjonują w dwóch zajezdniach, przy ulicy Wita Stwosza w Strzyży oraz przy ulicy Władysława IV w Nowym Porcie. W halach mieści się około 40% wszystkich tramwajów[5].

Historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku

edytuj
 
Tramwaj konny na Długim Targu

Tramwaj konny

edytuj

Pierwsza linia tramwaju konnego uruchomiona została przez berlińskie przedsiębiorstwo Deutsche Pferdeeisenbahn 23 czerwca 1873, na trasie z Heumarkt (Targ Sienny) przez Wrzeszcz do Oliwy[6][7], gdzie zlokalizowana została pierwsza zajezdnia tramwajowa. Po roku została zawieszona trasa między Wrzeszczem a Oliwą z powodu silnej konkurencji kolei. W 1877 majątek berlińskiego przedsiębiorstwa kupiło gdańskie przedsiębiorstwo Otto Braunschweig und Oskar Kupferschmidt.

Uruchomiło ono następujące linie:

W okresie tym w Gdańsku funkcjonowały następujące zajezdnie tramwajowe:

  • we Wrzeszczu przy Mirchauer Weg (dzisiejsza Partyzantów – pierwsza zajezdnia w mieście),
  • przy Weidengasse (dzisiejszej Łąkowej) na Dolnym Mieście,
  • drewniane hale na Oruni i Siedlcach[8].

W lipcu 1889 Hermann Kulling – właściciel brzeźnieńskiego zakładu kąpielowego oraz domu kuracyjnego uruchomił swoją prywatną linię tramwaju konnego ze stacji kolejowej Brzeźno (linia kolejowa relacji Gdańsk – Nowy Port) do kurortu w Brzeźnie. Tramwaj konny woził pasażerów do 1899, a w 1900 uruchomiono linię tramwaju elektrycznego[9].

Początek tramwajów elektrycznych

edytuj
 
Tramwaje elektryczne na Długim Targu, 1906

W 1894 przedsiębiorstwo AEG z Berlina wykupiło przedsiębiorstwo Danziger Straßeneisenbahn. Wtedy równocześnie podjęto decyzję o elektryfikacji sieci tramwajowej, którą rozpoczęto rok później. Pierwsze regularne połączenie uruchomiono 12 sierpnia 1896 w kierunku Oruni oraz Siedlec. Do Wrzeszcza z Centrum pierwszy tramwaj elektryczny pojechał dopiero 28 sierpnia 1896, gdyż istniała konieczność usunięcia kolizji sieci trakcyjnej z napowietrznymi przewodami telefonicznymi i energetycznymi. Do końca roku wszystkie linie tramwaju konnego zostały zelektryfikowane, a także wybudowano torowisko łączące nowy Dworzec Główny z Kohlenmarkt (Targiem Węglowym). Wydłużono także istniejącą linię z Fischmarkt (Targu Rybnego) przez dzisiejszą ulicę Wałową do Stadtgraben (Podwala Grodzkiego). Po zakończeniu elektryfikacji przedsiębiorstwo AEG przekazało tramwaje pod administrację przedsiębiorstwa Allgemeinen Lokal- und Straßenbahngesellschaft (ALSAG).

W 1899 w Nowym Porcie powstało drugie przedsiębiorstwo tramwajowe pod nazwą Danziger Elektrische Strassenbahn, które otworzyło w 1900 dwie linie z Wrzeszcza do Brzeźna i z Brzeźna przez Nowy Port do Stoczni Schichaua (ulicą Schichaugasse, dziś Jana z Kolna). Linia w stronę centrum została później wydłużona do Kassubischer Markt (okolice dzisiejszego C.H. Madison), a następnie przez Pfefferstadt (dziś ul. Korzenna) do Breitgasse (ul. Szeroka) pod sam Żuraw. Przedsiębiorstwo z Nowego Portu posiadało zajezdnię przy Fischmeisterweg (dziś ul. Wyzwolenia). W 1903 nastąpiło połączenie dwóch przedsiębiorstw Allgemeine Strassen und Eisenbahn Gessellschaft i Danziger Elektrische Strassenbahn w jedno przedsiębiorstwo Danziger Elektrische Strassenbahn A.G. z siedzibą we Wrzeszczu. W 1904 wybudowano torowisko na wiadukcie Błędnik łączące torowisko na Wielkiej Alei z torowiskiem na Stadtgraben (Podwalu Grodzkim). Od tamtej pory w rejon Dworca Głównego kierowano co drugi skład tramwajowy. 18 lipca 1908 uruchomiona została linia z rynku w Oliwie (Am Markt) przez Seestraße (ulicę Pomorską) do Jelitkowa[10].

Tramwaje podczas I wojny światowej

edytuj

Z dniem 1 maja 1914 wprowadzono numerację linii, która zastąpiła dotychczasowe tablice kierunkowe z nazwą przystanku końcowego. W lutym 1917 zaczęło brakować węgla i części zamiennych, z tego powodu na źle utrzymanym torowisku zaczęły występować awarie i wykolejenia. W styczniu 1919 nastąpił kryzys, z powodu którego zawieszono kursowanie kilku linii.

Tramwaje w Wolnym Mieście Gdańsku

edytuj

Pod koniec 1919 zaczęto przywracać zawieszone linie, zmieniając jednocześnie częściowo numerację linii[11], dodatkowo przekierowano linie z Promenade (dziś 3 Maja) na Stadtgraben (Podwale Grodzkie), po czym w 1926 zlikwidowano torowisko na Promenade. W 1925 przystąpiono do budowy trasy z Centrum w kierunku Stogów, którą otwarto 4 lipca 1927. W 1926 otworzono torowisko na nowo powstałej Paul-Beneke-Weg (dziś Marynarki Polskiej), likwidując jednocześnie jednotorową trasę wzdłuż nabrzeża portowego na ulicy Broschkischerweg (Wiślnej). W tym samym czasie w Nowym Porcie powstały dwie pętle uliczne, „mała” dla linii z Centrum i „duża” dla linii z Brzeźna. W 1930 roku uruchomiono nową trasę od Wielkiej Alei poprzez Ostseestraße (aleję Hallera) i Bärenweg (ulicę Mickiewicza) do pętli na skrzyżowaniu Heeresanger (al. Legionów) z Magdeburger Straße (ul. Kościuszki). Dyrekcja przedsiębiorstwa DES AG została przeniesiona do budynku przy Jäschkentaler Weg 2 (dziś dyrekcja GAiT, Jaśkowa Dolina 2). Między Wrzeszczem a Oliwą zmieniono przebieg trasy likwidując linię na Hohenfriedbergweg (Szymanowskiego), prowadząc ją w zamian przez nowo powstałą Friedrich-Allee (aleja Wojska Polskiego). Rozpoczęto również budowę nowej zajezdni tramwajowej we Wrzeszczu wraz z warsztatami głównymi.

 
Relief na ścianie zajezdni w Strzyży

W latach 30. gdańskie tramwaje znalazły się w czołówce europejskiej pod względem techniki i wdrożonych rozwiązań (m.in. wprowadzono wagony z obniżoną podłogą przy środkowym wejściu)[12]. W 1934 przebudowano trakcję elektryczną przystosowując ją do pantografów zamiast do odbieraków drążkowych. Starą trakcję pozostawiono na trasie do Siedlec i Oruni, w wyniku czego tramwaje obsługujące tę trasę w celu dojechania do zajezdni przy Weidengasse (Łąkowej) korzystały z torowiska technicznego na Starym Przedmieściu. Zrezygnowano z planowanego wydłużenia linii w kierunku Rudnik i budowy linii z Wrzeszcza przez Suchanino do Centrum. W 1935 otworzono nową zajezdnię tramwajową we Wrzeszczu przy dzisiejszej ulicy W. Stwosza, a stara zajezdnia przy Mirchauer Weg (Partyzantów) została zaadaptowana na zajezdnię autobusową.

W 1942 została utworzona spółka akcyjna Verkehrsbetriebe Danzig Gothenhafen AG, w skład której weszła spółka DES AG. Planowano wówczas likwidację linii tramwajowych na trasach z Centrum do Siedlec i Oruni oraz zastąpienie ich liniami trolejbusowymi. Planów tych jednak nie zrealizowano. Do 24 marca 1945 tramwaje kursowały po mieście normalnie. Po ostrzelaniu przez wojska radzieckie elektrowni miejskiej na Ołowiance nastąpiło wyłączenie zasilania, przez co część tramwajów stanęła na ulicach. Podczas walk ulicznych wagony tramwajowe wykorzystywane były jako barykady[13].

Odbudowa po 1945 roku

edytuj

Po zakończeniu działań wojennych sieć trakcyjna przestała istnieć, torowiska były poważnie uszkodzone przez pociski artyleryjskie, żaden wagon nie był zdatny do ruchu. W kwietniu 1945 roku, od razu po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do odbudowy infrastruktury tramwajowej. Z inicjatywy Zarządu Miejskiego w Gdańsku powstał Miejski Zakład Komunikacyjny w Gdańsku. Do Gdańska przybyły ekipy poznańskich, warszawskich i łódzkich tramwajarzy, którzy wspólnie z gdańszczanami przystąpili do zabezpieczenia i inwentaryzacji ocalałego majątku. W pobliże zajezdni we Wrzeszczu pościągane zostały wagony lub ich pozostałości. Sama zajezdnia we Wrzeszczu ucierpiała niewiele, zajezdnia przy Łąkowej straciła dach na obu halach oraz budynek warsztatowy. 28 czerwca 1945 roku zaczęto ponownie uruchamiać komunikację tramwajową. Odbudowę ze zniszczeń torowisk tramwajowych zakończono w 1947 roku. Odbudowane zostały wszystkie trasy istniejące przed zniszczeniem. Zlikwidowano jedynie torowiska na ulicach Szerokiej, Kowalskiej i Korzennej oraz trasę techniczną na Starym Przedmieściu. Nowością była trasa do Sopotu uruchomiona w 1946 roku.

1947–1988

edytuj
 
Węzeł Kliniczna otwarty w 1981 roku

Po wojnie sukcesywnie likwidowano tory znajdujące się w gęstej zabudowie Śródmieścia, aby zgodnie z modernistyczną ideologią tramwaj jeździł wyłącznie głównymi arteriami[14].

W wyniku budowy drogi krajowej nr 1 na przestrzeni lat powstały nowe szerokie ulice z wytyczonym torowiskiem tramwajowym. W 1948 roku w Oliwie otworzono nową pętlę przy skrzyżowaniu alei Grunwaldzkiej z ulicą Armii Radzieckiej (obecnie Opata Jacka Rybińskiego), likwidując jednocześnie pętlę na Starym Rynku Oliwskim. 1 stycznia 1951 roku powstało nowe przedsiębiorstwo pod nazwą Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Gdańsk-Gdynia.

W 1955 roku uruchomiona została nocna komunikacja tramwajowa. W 1957 roku przebudowana została na dwutorową trasa na Siedlce w ciągu ulicy Świerczewskiego (dziś Nowe Ogrody). 21 lipca 1959 roku oddana została nowa poszerzona ulica Podwale Przedmiejskie pomiędzy ulicą Okopową a ulicą Chmielną. Likwidacji uległo torowisko na ulicy Długiej, Długim Targu i ulicy Stągiewnej, zaś tramwaje zostały skierowane przez ulicę Okopową, Podwale Przedmiejskie i Wyspę Spichrzów, a następnie przez ulicę Ułańską do ulicy Łąkowej. Zlikwidowano również pętlę uliczną na ulicy Bogusławskiego kierując tramwaj z Oruni do pętli na Targu Węglowym. Znajdujące się tu tory z l. 30. pokryto asfaltem, pod którym spoczywały do listopada 2019, kiedy zostały ponownie odkryte i wyeksponowane[15]. Drugą nową trasą było torowisko od ulicy Mickiewicza do pętli przy ulicy Kolonia Uroda przez aleję Karola Marksa, obecnie Hallera. W 1960 roku przedłużono torowisko od Kolonii Urody do Brzeźna, likwidując jednocześnie torowisko na ulicach Bolesława Chrobrego i Waryńskiego, a tramwaj kończący trasę na ulicy Waryńskiego skierowano do pętli przy ówczesnym porcie lotniczym. Z dniem 1 stycznia 1961 roku zlikwidowano trasę do Sopotu z powodu dużej konkurencji Szybkiej Kolei Miejskiej. Na początku lat 60. wraz z przebudową alei Grunwaldzkiej zlikwidowana została pętla przy ulicy Szymanowskiego, zaś otwarta nowa – przy ulicy Abrahama. Po 42 latach przerwy, w 1968 roku przywrócono torowisko wzdłuż ulicy 3 Maja. W 1968 roku rozpoczęto budowę nowego wiaduktu Błędnik, który oddano do użytku 22 lipca 1970 roku. Na początku lat 70. przy przebudowie ul. Kartuskiej cała trasa na Siedlce stała się dwutorowa. 28 lipca 1971 roku uruchomiona została pętla przy ulicy Doki, jednocześnie likwidacji uległa pętla na Targu Węglowym. Torowisko na ulicy Pomorskiej zostało przebudowane na dwutorowe, a w 1972 roku zlikwidowana została linia na Orunię.

W 1974 roku przedsiębiorstwo WPK G-G przekształcone zostało w Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Gdańsku. W 1974 roku, po przeniesieniu portu lotniczego do Rębiechowa rozpoczęła się budowa nowej trasy od pętli tramwajowej przy ulicy Kościuszki do ulicy Pomorskiej w Jelitkowie, w ciągu której wybudowano dużą pętlę tramwajową na nowo powstającej wówczas dzielnicy Zaspa. Trasa została otwarta 31 grudnia 1977 roku. 22 lipca 1980 roku otwarte zostało torowisko wzdłuż ulicy Klinicznej.

W 1980 roku powstał projekt budowy trasy tramwajowej łączącej ówczesną sieć z nowymi osiedlami na Górnym Tarasie. W tym celu należało wybudować torowisko na Chełm. Trasa ta, mimo że jej długość wynosi zaledwie 2,9 km, posiada bardzo trudny profil. Z przyczyn technicznych, a później finansowych, realizacja projektu była wielokrotnie odkładana i trasa na Chełm została ostatecznie zbudowana 27 lat później[16].

17 grudnia 1981 roku rozpoczęto eksploatację torowiska leżącego w ciągu przedłużonej do trasy W-Z ulicy 3 Maja oraz na nowym wiadukcie nad linią kolejową, który jest częścią tej właśnie trasy. Otwarta została nowa pętla Kliniczna, co pozwoliło na likwidację pętli Doki.

1989–2012

edytuj
 
Potrójny skład wagonów typu 105N w 1990 r.

W 1989 roku WPK zostało podzielone, a w jego miejsce w Gdańsku powstało Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej, które w 1991 roku zostało przekształcone w zakład budżetowy miasta Gdańska pod nazwą Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku. Na początku lat 90. powstał nowy odcinek Podwala Przedmiejskiego między ulicami Chmielną oraz Łąkową wraz z nowym mostem drogowym, w wyniku czego likwidacji uległ prowizoryczny most saperski nad Nową Motławą. Trasa ta została wydłużona w 1995 roku poprzez wybudowanie odcinka Podwala Przedmiejskiego od ulicy Łąkowej do ulicy Siennickiej. Umożliwiło to zlikwidowanie tramwaju wzdłuż ulicy Długie Ogrody.

W 1997 roku gdański ZKM zakupił dwa prototypowe pojazdy Konstal 114Na, które posiadały ok. 15% niskiej podłogi (gdański ZKM jako drugi zakład w Polsce posiadał wagony z częścią niskopodłogową). Również w 1997 roku powrócił pomysł budowy linii tramwajowej na Chełm, wykonano wówczas analizę na Politechnice Gdańskiej. Badania wykazały, że ówczesny gdański tabor nie nadaje się do obsługi projektowanej linii. Najpoważniejszym problemem okazały się hamulce elektromagnetyczne, które w przypadku awarii zasilania nie były w stanie utrzymać pojazdu na tak trudnej linii[16].

W 1999 roku likwidacji uległa zajezdnia tramwajowa Łąkowa na Dolnym Mieście, w miejscu której powstał parking strzeżony. W tym roku gdański ZKM zamówił cztery wagony Alstom-Konstal NGd99 z rodziny Citadis 100, które posiadały ok. 70% niskiej podłogi. Wagony przydzielono do obsługi linii 2 (Centrum-Opera-Zaspa-Jelitkowo).

Wraz z początkiem 2004 roku Zakład Komunikacji Miejskiej został przekształcony z zakładu budżetowego w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W tym samym roku definitywnie odcięto ulicę Łąkową od gdańskiej sieci torowisk oraz rozpoczęto kilkuetapową modernizację torowisk tramwajowych pod nazwą Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej.

 
Düwag N8C sprzed modernizacji na pętli Oliwa, 2007

W wyniku przedsięwzięcia „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej II” na początku 2007 roku rozpoczęto budowę linii na Chełm wzdłuż al. Armii Krajowej oraz al. gen. Sikorskiego. 19 grudnia 2007 roku została otwarta linia tramwajowa na Chełm[16]. Linia ta, mimo zaledwie 2900 metrów długości ma bardzo trudny profil (pochylenie do 50 promili) i z tego względu wagony Konstal 105Na oraz Konstal 114Na nie mogą być na niej wykorzystywane[16]. W ramach budowy linii na Chełm zakupione zostały trzy Bombardiery NGT6. Z powodu pogarszającego się stanu wagonów Konstal 105Na, gdański ZKM postanowił zakupić 46 używanych wagonów typu N8C z Dortmundu.

W 2009 roku w ramach kolejnego przedsięwzięcia „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej IIIA” ogłoszony został przetarg na dostawę 35 wagonów jednokierunkowych, wieloczłonowych, całkowicie niskopodłogowych o długości 30-35 metrów i pojemności co najmniej 220 osób. Przetarg ten wygrała Pesa Bydgoszcz, która do końca 2011 roku dostarczyła 35 wagonów typu Swing (120NaG).

W maju 2010 roku rozpoczęła się modernizacja i przebudowa zajezdni we Wrzeszczu. We współczesnych tramwajach aparatura elektryczna umieszczona jest na dachu, a nie pod podłogą, jak w starych pojazdach, dlatego postanowiono wybudować specjalny system podnośników i podestów. Zainstalowane zostały tokarka podtorowa (profilująca wszystkie koła tramwaju, bez konieczności ich demontażu) oraz profesjonalna myjnia[17]. Zakupiono specjalistyczny dźwig, służący m.in. do wstawiania na tory wykolejonych wagonów. Wybudowano kolejne tory postojowe oraz odnowiono rozjazdy znajdujące się na terenie zajezdni. Na to przedsięwzięcie wydano ok. 30 mln zł[18]. 30 października tego samego roku zmieniono nazwę pętli Abrahama na Strzyża, aby nawiązywała do nazwy dzielnicy, w której rzeczywiście się znajduje[19].

Podczas remontu torowisk na Siedlcach, Zaspie i Przymorzu w 2010 roku po raz pierwszy w Gdańsku torowiska w rejonie przystanków tramwajowych zostały zakryte płytkami lub kostką betonową. Inwestycje te służą utrzymaniu czystości w obrębie peronów. Prosta nawierzchnia, w przeciwieństwie do tłucznia, może być łatwo sprzątana[20].

W noc sylwestrową 2009/2010 roku uruchomiono po raz pierwszy nocną linię tramwajową N0 na trasie Chełm – Opera – Zaspa – Oliwa – Wrzeszcz – Opera – Chełm. Obecnie linia ta na wydłużonej trasie (Łostowice – Chełm – Dworzec Główny – Opera – Zaspa – Oliwa – Wrzeszcz – Opera – Dworzec Główny – Chełm – Łostowice) uruchamiana jest podczas różnego rodzaju imprez („Weekend za pół ceny”, „Noc Muzeów”, „Sylwester”) oraz w weekendy w sezonie letnim.

W 2011 rozpoczął się montaż automatów biletowych, umożliwiających sprzedaż biletów jednorazowych i długookresowych. Automaty stanęły przy głównych przystankach, węzłach przesiadkowych oraz na większości pętli tramwajowych[21].

 
Przystanek Latarnia Morska z torowiskiem zakrytym kostką betonową, obok dawnego przystanku SKM Gdańsk – Brzeźno przy ul. Oliwskiej, 2012

Podczas przebudowy torowisk w Nowym Porcie zbudowano nowy rozjazd relacji Wolności→Centrum umożliwiając zawracanie pojazdom jadącym z Centrum na tzw. „Dużej pętli” oraz umożliwienie stworzenia trasy Brzeźno-Nowy Port-Marynarki Polskiej. Kilka lat wcześniej, podczas przebudowy torowisk w Centrum zbudowano nowy łuk w relacji Hucisko→Dworzec PKS.

W ramach budowy Trasy Słowackiego zadanie III zmodyfikowano przebieg torowisk w Brzeźnie. Dawniej tramwaje z al. gen. Józefa Hallera skręcały w ul. Gdańską, obecnie tramwaj opuszcza al. Hallera na nowo powstałym łączniku wzdłuż ul. Uczniowskiej, z którego zjeżdża na ul. Gdańską. Dzięki tej przebudowie powstał nowy rozjazd, który umożliwia ruch tramwajów w relacji Nowy Port-Brzeźno Plaża-Gdańska-Nowy Port.

 
Budowa linii tramwajowej do Oruni Górnej, 2011

12 maja 2012 gdańska sieć tramwajowa wzbogaciła się o trasę w kierunku Łostowic i Oruni Górnej przez Ujeścisko o długości 2,8 km[22]. Trasa ta jest przedłużeniem trasy na Chełm. Na jej końcu, pomiędzy Łostowicami a Orunią Górną, powstał węzeł przesiadkowy (Łostowice Świętokrzyska) typu „parkuj i jedź” z miejscami postojowymi dla 150 samochodów i parkingiem rowerowym. Na tej trasie kursują linie 3, 6, 7.

2013–2020

edytuj

6 września 2013 rozstrzygnięto przetarg na budowę linii tramwajowej do przystanku Gdańsk Brętowo przez Piecki-Migowo. Na realizację zadania zabezpieczono 150 mln zł, a do przetargu stanęło 8 firm[23]. Przetarg wygrało konsorcjum przedsiębiorstw MTM Gdynia i Rajbud z Tczewa, które wyceniło prace na kwotę 116,3 mln zł, z którym 12 listopada 2013 r. została podpisana umowa[24]. W ramach kontraktu powstała linia tramwajowa o długości 3,6 km od pętli Siedlce (przebudowanej na węzeł przesiadkowy z parkingiem na 40-50 samochodów oraz kilkanaście rowerów), wzdłuż Kartuskiej do skrzyżowania z ul. Nowolipie, następnie wzdłuż ulic Nowolipie i Rakoczego do przystanku Pomorskiej Kolei Metropolitarnej Gdańsk Brętowo. Największe spadki na trasie znajdują się na odcinku od Piekarniczej do Belgradzkiej (od 3,5 do 5 proc.) i na wysokości ul. Kolumba. Wraz z linią powstały: 5 przystanków, pas autobusowo-tramwajowy na ul. Rakoczego (od Jaśkowej Doliny do Bulońskiej), trójkąt torowy na skrzyżowaniu ulic Rakoczego i Bulońskiej oraz ponad 360-metrowa estakada nad ul. Rakoczego o wysokości maksymalnej 9 m. Dzięki estakadzie pochylenie trasy zostało zmniejszone z 7 do 3,5%. Końcówka PKM Brętowo powstała jako układ 2 ślepych torów, w związku z czym obsługa trasy możliwa jest wyłącznie przez tramwaje dwukierunkowe. Dla potrzeb linii dokonano zakupu 5 takich pojazdów (Pesa Jazz Duo) o wartości 8,6 mln zł każdy, wyposażonych w klimatyzację i niską podłogę na całej długości składu. Ponadto, w drugim etapie inwestycji, powstała linia wzdłuż ulicy Bulońskiej od Rakoczego do Myśliwskiej z trójkątem torowym umożliwiającym zawrócenie pojazdom jednokierunkowym (pierwszym etapem zawracania jest wjazd w ul. Myśliwską, a następnie cofnięcie w ul. Bulońską) oraz dwoma przystankami. Przetarg na budowę tego 700-metrowego odcinka ogłoszono 13 czerwca 2014 roku. Zwycięską ofertę złożyło konsorcjum przedsiębiorstw WPRD Gravel i Tor-kar-sson, które zaoferowało wykonanie inwestycji za kwotę 22 989 618,74 zł brutto, a więc o 4,5 mln zł więcej, niż zakładał kosztorys inwestora. Umowę na realizację inwestycji podpisano 7 listopada 2014[25]. 26 sierpnia 2015 odbył się pierwszy – próbny przejazd nową trasą. Całość inwestycji, tj. linia od Siedlec do Brętowa PKM wraz z odgałęzieniem do Migowa, została oddana do użytku 31 sierpnia 2015. Zakończenie inwestycji nastąpiło we wrześniu 2015 roku.

10 lipca 2014 w tramwaju o numerze bocznym 1022 zaczęto emitować odgłosy ptaków; eksperyment trwał kilka tygodni[26][27].

 
Początek linii do dzielnicy Piecki-Migowo, 2013

Od 28 czerwca do 23 grudnia 2014 i od 11 marca do 17 czerwca 2015 zamknięta została linia tramwajowa na Stogi. W tym czasie na długości 4,4 km przedsiębiorstwo Budimex wymieniło torowiska w ciągu ulic Siennickiej i Lenartowicza od ul. Elbląskiej do ul. Sucharskiego oraz przebudowała pętlę Przeróbka, odwracając na niej kierunek ruchu tramwajów, dzięki czemu wszystkie pojazdy jadące z Przeróbki w kierunku centrum mogą odjeżdżać z tego samego przystanku. Przebudowane zostały przystanki: Brama Żuławska, Przeróbka, Lenartowicza (na obydwu podniesiono jezdnię do poziomu chodnika) i Głęboka, który przebudowano na przystanek tramwajowo-autobusowy. Na przystankach zamontowano wiaty przystankowe wyposażone w tablice LED. Podczas I fazy remontu (w 2014) za przystankiem Akademia Muzyczna zamontowano rozjazd nakładkowy dla tramwajów dwukierunkowych, co umożliwiło obsługę tramwajową ulicy Podwale Przedmiejskie. Na mocy umowy z 16 maja 2014 roku[28] zadanie zrealizowane zostało za kwotę 65,6 mln zł. W latach 2018–2020 za kwotę 118 mln zł wyremontowano torowisko na Stogach[29].

Jesienią 2014 roku wykonano projekt budowlany Alei Pawła Adamowicza[30] – przedłużenia trasy tramwajowej wzdłuż ul. Bulońskiej na Pieckach-Migowie. W 2017 ogłoszono przetarg na budowę linii, która miała się zakończyć do sierpnia 2019 roku[31][32]. Oferty złożyło 7 firm, a zaproponowane koszty realizacji wahały się od 191,7 do 283 mln zł[33]. Na początku 2018 roku ogłoszono, że wykonawcą inwestycji została firma NDI z Sopotu[34], z którą umowę podpisano 17 kwietnia 2018[35]. Przy skrzyżowaniu alei z ul. Warszawską i Jabłoniową powstanie zajezdnia tramwajowo-autobusowa. Po analizach finansowych zdecydowano się przedłużyć trasę tramwajową wzdłuż ul. Lawendowe Wzgórze pod budynek Szkoły Podstawowej nr 6[36]. Zgodnie z umową linia miała zostać oddana do użytku w IV kwartale 2019 roku, lecz docelowo została oddana 30 czerwca 2020. Al. Pawła Adamowicza ma długość 2,8 km i przebiega od skrzyżowania Myśliwskiej z Bulońską, 220-metrową estakadą wenecką nad Potokiem Siedleckim[37], pod al. Armii Krajowej do węzła integracyjnego Ujeścisko przy skrzyżowaniu Al. Adamowicza z ul. Warszawską.

Budowa Al. Adamowicza, rozbudowa ul. Warszawskiej, zakup 30 tramwajów, remont linii o długości 3,2 km w dzielnicy Stogi zostały zrealizowane w ramach Gdańskiego Projektu Komunikacji Miejskiej IV[38].

Od 2021

edytuj

Po trzech nieudanych przetargach, które zostały unieważnione z powodu ofert znacząco przekraczających zaplanowany budżet[39][40], 3 lutego 2021 podpisano umowę na budowę trasy tramwajowej o długości 1,5 km wzdłuż ul. Warszawskiej[41]. Zwycięzcą przetargu zostało konsorcjum firm MTM i Rajbud, którego oferta opiewała na ok. 59,8 mln złotych. Na realizację zadania zabezpieczono 76,5 mln zł, a wszystkie 5 ofert mieściło się w budżecie[42]. Na trasie powstały 3 przystanki tramwajowe: Częstochowska, Piotrkowska oraz Łódzka. Trasa powstała po południowej stronie ul. Warszawskiej na odcinku od węzła Ujeścisko do alei Vaclava Havla, gdzie połączyła się z istniejącym torowiskiem. 16 lutego 2021 przekazano teren inwestycji wykonawcy[43], a 18 grudnia 2022 prace budowlane zostały zakończone[44]. 4 marca 2023 trasa została oficjalnie oddana do użytku[45].

Planowane inwestycje

edytuj

Miasto Gdańsk planuje w latach 2021–2042[46][47] budowę następujących tras:

  1. Trasa Gdańsk Południe – Wrzeszcz o planowanej długości 3,5 km ma przebiegać wzdłuż ulic Jaśkowa Dolina – Wileńska (na wysokości ul. Morenowej przewiduje się 350–metrowy odcinek w tunelu) – Sobieskiego – Do Studzienki – Bohaterów Getta Warszawskiego – Al. Grunwaldzka (pierwotny przebieg w śladzie planowanej ul. Nowej Politechnicznej, tj. skrzyżowanie Al. Adamowicza/Wołkowyska – przejazd pod estakadą w ciągu ul. Rakoczego – Morenowa – Sobieskiego – Do Studzienki – Wyspiańskiego – Al. Legionów[48][49]). W grudniu 2019 uzyskano decyzję środowiskową dla tego wariantu[50]. Wobec zaskarżenia decyzji do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, władze miasta rozważają realizację inwestycji w etapach, z pominięciem w I fazie najbardziej kontrowersyjnego odcinka na ul. Bohaterów Getta Warszawskiego[51][52][53]. 15 marca 2021 wyłoniono wykonawcę projektu budowlanego linii, co wymagało zwiększenia budżetu przeznaczonego na to przedsięwzięcie z 1,6 mln zł do blisko 5 mln zł[54][55]. Wykonawcą została firma INGEO, a umowę podpisano 2 kwietnia 2021[56]. Projekt ma zakładać możliwość etapowania trasy. Zgodnie z wytycznymi z decyzji środowiskowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, projekt ma także uwzględniać zabezpieczenia budynków w ciągu ul. Bohaterów Getta Warszawskiego przed drganiami i hałasem[57].
  2. Al. Grunwaldzka – Al. Legionów.
  3. Strzyża PKM – Brętowo PKM (robocza nazwa Nowa Abrahama) w zachowanej rezerwie terenu wzdłuż linii kolejowej w standardzie szybkiego tramwaju.
  4. Bażyńskiego – Kołobrzeska, która połączyłaby istniejące torowiska wzdłuż ulic Wojska Polskiego i Chłopskiej. Rozważany jest także wariant przedłużenia planowanej trasy Nowej Abrahama od pętli Strzyża PKM do pętli Zaspa[58].
  5. Al. Hallera – Czarny Dwór – Obrońców Wybrzeża – Chłopska. Rezerwa pod linię tramwajową zostanie zachowana także wzdłuż ul. Lecha Kaczyńskiego (Drogi Zielonej) na odcinku od Obrońców Wybrzeża do pętli w Jelitkowie[59][60]. Ta linia tramwajowa ma być uzupełnieniem Drogi Zielonej.
  6. Żabianka SKM – Subisława lub w rezerwie Drogi Czerwonej bezpośrednio przy torach kolejowych – Nowy Port. Po wybudowaniu trasy uruchomiona na tej trasie linia tramwajowa ma zastąpić linię autobusową 148[61].
  7. Przedłużenie trasy tramwajowej od osiedla Lawendowe Wzgórze do Osiedla Świętokrzyskiego.
  8. Żaglowa – AmberExpo – Pokoleń Lechii Gdańsk – Uczniowska. Rozważane jest także połączenie tej trasy z istniejącym torowiskiem wzdłuż Al. Hallera[62].
  9. Połączenie Al. Adamowicza' – Al. Sikorskiego' wzdłuż al. Armii Krajowej w standardzie szybkiego tramwaju.
  10. Jabłoniowa i Przywidzka – trasa miała biec od pętli Ujeścisko do ul. Przywidzkiej, gdzie miała zakończyć się w rejonie ul. Czermińskiego obok centrum handlowego[63]. Planowano następujące przystanki pośrednie na wysokości skrzyżowań z ulicami: Lawendowe Wzgórze, Leszczynowa, Potęgowska i Przywidzka. W 2016 zrezygnowano z realizacji tej linii na rzecz buspasów[64]. W 2021 r. powrócono do koncepcji budowy trasy tramwajowej[65], jednak termin realizacji nie jest znany.
  11. Nowa Świętokrzyska – rozważano możliwość poprowadzenia 3 km linii tramwajowej w pasie między jezdniami lub obok przewidywanej do realizacji ulicy Nowej Świętokrzyskiej na odcinku od węzła „Łostowice Świętokrzyska” do rejonu dawnej pętli autobusowej „Osiedle Świętokrzyskie” na granicy miasta, wraz z przystankami przy skrzyżowaniach z ulicami Kampinoską, Niepołomicką i Wielkopolską oraz w rejonie Potoku Kowalskiego[66][67]. W 2017 zrezygnowano z realizacji tej linii na rzecz buspasów[68]. W 2021 r. powrócono do koncepcji budowy trasy tramwajowej[65], jednak termin realizacji nie jest znany.
  12. Popiełuszki (robocza nazwa Nowa Wałowa) – Polski Hak przez Młode Miasto od ul. Jana z Kolna do Siennickiej, gdzie łączyłaby się z istniejącym torowiskiem na Stogi[69]. Przejazd przez Motławę jest planowany w formie tunelu[70].

Oprócz tras tramwajowych planowana jest rozbudowa sieci Pomorskiej Kolei Metropolitalnej do południowych dzielnic miasta[71].

Planowane jest także wybudowanie nowej infrastruktury:

  • Budowa nowej zajezdni autobusowo-tramwajowej przy pętli Ujeścisko obok skrzyżowania Alei Pawła Adamowicza z ulicą Warszawską. Po otwarciu nowej bazy, zlikwidowana zostanie zajezdnia przy al. Hallera. Dzięki ulokowaniu nowej zajezdni na południu Gdańska, ograniczone mają zostać próżne przejazdy poranne i wieczorne, które odbywały się z i do zajezdni na al. Hallera[72].

Zajezdnie

edytuj
 
Nieczynna zajezdnia Łąkowa, 2010
 
Nieczynna zajezdnia w Oliwie, 2011
Nazwa Rok otwarcia Rok zamknięcia Stan Zdjęcie Uwagi
Łąkowa[73] 1885 1999 Nieczynna Początkowo jako konna. Zajezdnia przy ulicy Łąkowej – zamknięta w 1999 roku, obecnie parking strzeżony. W nocy z 3 na 4 września 2015 na ul. Wróblej w pobliżu zajezdni posadowiono wóz Konstal 105Na o numerze 1241.
Nowy Port[73] 1899 - Czynna położona w dzielnicy Nowy Port przy ulicy Władysława IV. Została otwarta w 1899 roku[1]. Na jej terenie znajdują się: 5-torowa hala, hala lakierni, podstacja trakcyjna oraz pomieszczenia biurowe GAiT.
Oliwa[73] 1873, 1908 1874, 1950 Nieczynna najstarsza zajezdnia w Gdańsku, potem fabryka mydła i ponownie zajezdnia, obecnie ruiny, wielokrotnie podpalana.
Orunia[73] 1878 1945 Rozebrana Początkowo jako konna.
Partyzantów[73] 1874 1935 Rozebrana Początkowo jako konna. Zbudowana po skróceniu linii z Oliwy do Wrzeszcza. późniejsza zajezdnia autobusowa – przekształcona w latach 90. na centrum handlowe. Obecnie znajduje się tu kompleks mieszkaniowo–usługowy Quattro Towers
Plac drogowy[73] 1951 2004 Rozebrana plac postojowy dla wagonów gospodarczych. Znajdująca się na placu suwnica służyła do rozładunku wagonów tramwajowych z platform kolejowych. Na tym placu rozładowywano wszystkie nowe wagony z zakładów Konstal Chorzów. W 2004 r. zamknięto plac i zdemontowano rozjazdy prowadzące na plac. Przejazdy przez jezdnię usunięto podczas remontu torowiska w 2011 r. Obecnie w miejscu zlikwidowanej zajezdni znajdują się salon samochodowy i kino[74][75].
Siedlce[73] 1887 1945 Rozebrana Początkowo jako konna.
Ujeścisko[76] ? - Planowana Budowa nowej pętli autobusowo-tramwajowej na Ujeścisku zapowiadana jest od kilku lat. W zeszłym roku uchwalony został miejscowy plan, który dał zielone światło do jej powstania. Zanim to się jednak stanie, swoją część pracy muszą wykonać projektanci.
Wrzeszcz[73] 1935 - Czynna znajduje się w dzielnicy Strzyża przy ulicy Wita Stwosza. Została zbudowana w 1935 roku. Na jej terenie znajdują się: 12-torowa hala, warsztaty, tokarka podtorowa, automatyczna myjnia[77], automatyczna napełniarka piasecznic oraz budynki biurowe GAiT[1].

Linie tramwajowe

edytuj

W Gdańsku zgodnie ze stałym układem kursuje 11 linii tramwajowych całorocznych:

codziennie cały dzień 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12
tylko w dni powszednie cały dzień 4, 11
szczytowe 7
sezonowe w weekendy (numeracja 6X) 60, 63, 68
nocne (sezonowa weekendowa) sezonowo w weekendy, ponadto w czasie imprez miejskich N0

Oprócz tego uruchamiane są w zależności od potrzeb dodatkowe linie: 6X (linie dzienne w sezonie letnim) oraz 9X (linie zastępcze na czas remontów).

Linia Schemat Trasa Długość
[km]		 Średni czas
przejazdu
[min]		 Liczba
przystanków		 Częstotliwość
szczytowa/międzyszczytowa/
soboty/niedziele i święta		 Obsługa Tabor
2   Lawendowe Wzgórze – Jelitkowo- (Strzyża PKM)
przez Bramę Wyżynną, Operę Bałtycką i Zaspę
 18 60-61 31-30 20/20/20/20-30 Nowy Port,

Wrzeszcz

N8C-NF, 128NG
3   Nowy Port (Oliwska) – Brzeźno Dom Zdrojowy – Łostowice Świętokrzyska
przez Operę Bałtycką i Dworzec Główny		 11 36-40 24 10/20/20/20-30 Nowy Port N8C-NF, 120NaG, 128NG
4   Lawendowe Wzgórze – Jelitkowo
przez Dworzec PKS, Operę Bałtycką i Zaspę[78]		 14 55 35 10-20/20/-/- Wrzeszcz N8C-NF, 128NG
5   Oliwa – (Nowy Port Zajezdnia) – Nowy Port Oliwska
przez Wrzeszcz i Brzeźno		 13,5 62-68 41-44 20/20/20/20-30 Nowy Port,
Wrzeszcz		 N8C-NF, 120NaG, NGd99, NGT6, 114Na, 128NG
6   Łostowice Świętokrzyska – Jelitkowo
przez Bramę Wyżynną, Operę Bałtycką, Wrzeszcz i Oliwę		 18 57-60 33-34 10/20/20/20-30 Wrzeszcz NGd99, NGT6, N8C-NF,
120NaG, 128NG
7   Łostowice Świętokrzyska – Nowy Port Zajezdnia
przez Bramę Wyżynną, Jana z Kolna i Letnicę		 14 37-41 20-22 10/-/-/- Nowy Port
 N8C-NF, 120NaG, 128NG
8   Jelitkowo – Stogi

W sezonie letnim kursuje na trasie Jelitkowo - Stogi Plaża
przez Zaspę, Jana z Kolna, Dworzec Główny.

16,5 57-59 38 10/10/20/20-30 Nowy Port,
Wrzeszcz		 NGT6, 114Na, NGd99, N8C-NF, 120NaG, 128NG
9   Strzyża PKM – Stogi Plaża
przez Wrzeszcz, Operę Bałtycką, Dworzec Główny, Przeróbkę		 14,5 46 30-31 10/20/20/20-30 Wrzeszcz NGd99, N8C-NF, 120NaG, 128NG, 114Na
10   Brętowo PKM – Nowy Port Zajezdnia – (Nowy Port Góreckiego)
przez Siedlce, Jana z Kolna i Letnicę		 13 30-31 25-26 10/10/20/20-30 Nowy Port N8C-NF
11   Lawendowe Wzgórze – Strzyża PKM
przez Chełm, Wrzeszcz		 46 30 10/20/-/- Wrzeszcz N8C-NF, 128NG
12   Ujeścisko – Zaspa
przez Jasień, Piecki-Migowo, Siedlce, Dworzec Główny, Operę Bałtycką, Wrzeszcz, Oliwę i Przymorze		 22,5 76 48 10/10/20/20-30 Wrzeszcz N8C-NF, 120NaG, 128NG, NGd99,

NGT6

60 Śródmieście SKM – Oliwa

przez Jana z Kolna, Zaspę i Przymorze

43-48 28 -/-/-/60 Wrzeszcz

Nowy Port

105Na,

102Na

63   Ujeścisko – Brzeźno Dom Zdrojowy
przez Morenę i Jana z Kolna
Funkcjonuje tylko w sezonie letnim w dni wolne od pracy i we Wszystkich Świętych.		 53 34 -/-/-/20 Wrzeszcz NGd99, N8C-NF, 120NaG, 128NG
68   Łostowice Świętokrzyska – Stogi Plaża
przez Chełm i Przeróbkę
Funkcjonuje tylko w sezonie letnim w dni wolne od pracy i we Wszystkich Świętych na skróconej trasie do pętli Stogi.		 40 25-26 -/-/-/20 Wrzeszcz 128NG, N8C-NF
N0 Oliwa – Łostowice Świętokrzyska –
kier. Ł. Świętokrzyska: Strzyża – Opera Bałtycka – Dworzec Gł.
kier. Oliwa: Dworzec Gł. – Opera Bałtycka – Zaspa
Funkcjonuje tylko w wybrane weekendy w sezonie letnim oraz w czasie miejskich imprez plenerowych i noc sylwestrową.		 18-15 46-57 33-38 30 Wrzeszcz 120NaG


Pętle tramwajowe

edytuj

Czynne

edytuj
Nazwa Ulica Linie Rok otwarcia[1] Liczba torów Zdjęcie/Schemat Dzielnica Zaplecze socjalne
Brzeźno Plaża gen. Józefa Hallera Nieużywana liniowo 1974 2   Brzeźno Brak
Chełm Witosa Wincentego Witosa 6** 2007 2   Chełm Dyspozytornia
Punkt Obsługi nr 1
ZTM Gdańsk
Jelitkowo Pomorska 2, 4, 6, 8 1974 4   Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia Dyspozytornia
Kliniczna Marynarki Polskiej nieużywana liniowo 1980 2   Młyniska Brak
Łostowice Świętokrzyska gen. Sosnkowskiego/
Świętokrzyska 		3 ,6, 7, 68* 2012 2   Orunia Górna-Gdańsk Południe Dyspozytornia
Punkt Obsługi nr 4
ZTM Gdańsk
Oliwa Grunwaldzka/
Jacka Rybińskiego 		5 ,60* 1948 3   Oliwa Dyspozytornia
Przeróbka Siennicka/Lenartowicza nieużywana liniowo 1955

modernizacja:

2015

1   Przeróbka Brak
Siedlce Kartuska 10** 1957

modernizacja:

2015

1   Siedlce Dyspozytornia
Stogi Nowotna 8, 9** 1966

modernizacja:

2020

3   Stogi Dyspozytornia
Stogi Plaża Nowotna 8*, 9, 68* 1927

modernizacja:

2020

2   Stogi Dyspozytornia
Strzyża PKM Wita Stwosza 6**, 9, 11 1957 2   Strzyża Brak
Zaspa Rzeczypospolitej 12 1977 5   Zaspa-Rozstaje Dyspozytornia
Ujeścisko Warszawska/Pawła Adamowicza 12, 63* 2020 2   Ujeścisko-Łostowice Dyspozytornia

Pętle uliczne

edytuj

Oprócz pętli tramwaje wykorzystują do zawracania układ torowisk wzdłuż krzyżujących się ulic. W regularnych kursach tramwaje zawracają w następujących miejscach:

Nazwa Ulica Linie Rok otwarcia Zdjęcie/Schemat Dzielnica
Brzeźno Dom Zdrojowy Uczniowska - Gdańska - Mazurska -

Wczasy - Hallera

3, 63* 1962

modernizacja: 2012

Brzeźno
Brzeźno Uczniowska Krasickiego - Mazurska - Wczasy -

Hallera - Uczniowska - Gdańska -Krasickiego

nieużywana liniowo 2012 Śródmieście
Dworzec PKS Zwycięstwa - Błędnik - Podwale Grodzkie -

Hucisko - 3 maja -Zwycięstwa

nieużywana liniowo 1980 Śródmieście
Hucisko Hucisko - 3 maja - Armii Krajowej - Okopowa -

Wały Jagiellońskie

60* 1980
 
 Śródmieście
Nowy Port Góreckiego Wolności - Władysława IV -

Strajku Dokerów - Góreckiego

10 2012 Nowy Port
Nowy Port Oliwska Rybołowców - Wolności -

Władysława IV - Oliwska

5 ,7 1929

modernizacja: 2012

Nowy Port
Śródmieście SKM Zwycięstwa - 3 Maja - Armii Krajowej -

Okopowa - Podwale Grodzkie - Błędnik - Zwycięstwa

nieużywana liniowo 1980 Śródmieście
Urząd Miejski Podwale Grodzkie - Wały Jagiellońskie -

Okopowa - Armii Krajowej - 3 Maja - Hucisko

nieużywana liniowo 1980 Śródmieście

Krańcówki

edytuj

Istnieją dwie krańcówki tam, gdzie wykonanie pętli byłoby zbyt kłopotliwe. Zakończone są przejściami międzytorowymi. Niezbędny był zakup taboru dwustronnego i dwukierunkowego.

Nazwa Ulica Linie Rok otwarcia Zdjęcie/Schemat Dzielnica
Brętowo PKM Rakoczego 10 2015   Brętowo
Lawendowe Wzgórze Lawendowe Wzgórze 2, 4, 11 2020   Ujeścisko-Łostowice
  • * – linie kursujące tylko w sezonie letnim
  • W 2012 podczas meczów na PGE Arena Gdańsk uruchomiono linię tramwajową Hucisko – Centrum – Stadion. Końcówka Stadion to pętla Kliniczna
  • ** – wybranymi kursami

Nieczynne

edytuj
Nazwa Ulice Linie w dniu zamknięcia Rok otwarcia Rok zamknięcia Zdjęcie
Doki Plac Solidarności 3, 9 1971 1980
Kolonia Uroda Hallera 13 1959 1974
Lotnisko(Dzierżyńskiego) Kościuszki 7, 8 1956 1977 (1985)
Łąkowa[73] Kurza 8 1959 2003
Orunia[79] Gościnna 6 1951 1972
Sopot Reja[79] Reja 7 1946 1960
Szymanowskiego[80] Szymanowskiego 1, 11, 12 1925 1962
Targ Węglowy[79] Targ Węglowy 2, 3, 5, 6, 9, 10 1930 1971

Rozjazdy nakładkowe

edytuj

Rozjazdy nakładkowe używane były na tymczasowych przystankach końcowych linii skróconych ze względu na roboty torowe:

  • Wolności (ul. Marynarki Polskiej) – podczas I etapu przebudowy torowisk w Nowym Porcie, umożliwienie dojazdu do zajezdni Nowy Port, 2010 r.
  • Legionów/Kościuszki (al. Legionów) – podczas remontu torowiska w ciągu al. Rzeczypospolitej i ul. Chłopskiej (Zaspa, Przymorze), 2010 r.
  • Kasztanowa (ul. Oliwska) – podczas II etapu przebudowy torowisk w Nowym Porcie, umożliwienie dojazdu do zajezdni Nowy Port, 2011 r.
  • Mostostal (ul. Marynarki Polskiej) – podczas budowy ronda do Tunelu w ciągu ul. Marynarki Polskiej, 2013 r.
  • Akademia Muzyczna (Podwale Przedmiejskie) – podczas remontu torowiska na Przeróbce w ciągu ulic Siennickiej i Lenartowicza, 2014 r.
  • Siedlce Skrajna (ul. Kartuska) – podczas budowy linii tramwajowej do Piecek-Migowa i Brętowa, gdy pętla Siedlce przechodziła przebudowę, 2015 r.
  • Stogi Zimna (ul. W. Budzysza) – remont linii tramwajowej na Stogach, etap I Stogi Plaża – Stogi Zimna, 2018–2019 i 2019–2020
  • Sucharskiego (ul. T. Lenartowicza) – remont linii tramwajowej na Stogach, etap II Stogi Zimna – Sucharskiego, 2019 i 2020
  • Wilanowska (ul. Witosa) – podczas budowy linii tramwajowej Nowa Warszawska, 2022

W przypadku krańca Zajezdnia Wilka-Krzyżanowskiego wykorzystano istniejący przejazd międzytorowy, który umożliwia wjazd do zajezdni Wrzeszcz bramą nr 3.

Wcześniej tworzono również linie wahadłowe kursujące po jednym torze:

  • Jaśkowa Dolina – Opera Bałtycka (podczas przebudowy Al. Grunwaldzkiej w 2007 r., linia 99)
  • Stocznia Północna – Plac Solidarności (podczas przebudowy torowiska w ul. Klinicznej w 2011 r., linia 98)
  • Plac Wolności – Uczniowska (Euro2012)

System Informacji Pasażerskiej

edytuj
System Informacji Pasażerskiej
 
tablica LED mała (3 wiersze)
 
monitor LCD
 
tablica LED średnia (5 wierszy)
 
tablica LED duża (8 wierszy)

W 2008 roku rozpoczęła się realizacja Systemu Informacji Pasażerskiej (SIP), który za pomocą monitorów informuje pasażerów o rzeczywistym czasie przyjazdu autobusów i tramwajów na przystanki oraz o awariach. Początkowo składało się na niego 41 ekranów zainstalowanych na 27 przystankach na terenie miasta. System urządzeń lokalizujących pojazdy zainstalowano w 350 tramwajach i autobusach. Cała inwestycja kosztowała 3,5 mln zł[81][82].

Uruchomienie systemu zaplanowane było na 1 grudnia 2008 roku, jednak pierwsze monitory zostały zamontowane w 2009 roku[83][84]. W wyniku różnych przyczyn do końca 2010 roku system nie został całkowicie uruchomiony[85], a jego wdrożenie nastąpiło w terminie późniejszym.

W czerwcu 2020 w ramach systemu funkcjonowało 117 tablic[86].

Tabor

edytuj

Tabor obsługujący regularne linie

edytuj
Zdjęcie Nazwa Liczba szt. w zajezdni Wrzeszcz Liczba szt. w zajezdni Nowy Port Rok produkcji    Opis
  Pesa
128NG 		35 0 2014

2019–2021

100% Pierwszy wagon został dostarczony 10.11.2014 r., a udostępniony do ruchu 30.01.2015 r. ZKM Gdańsk zamówił 5 wagonów. Wartość kontraktu wynosi łącznie 54 mln zł (43 mln to koszt pojazdów, a 11 mln wyposażenie oraz pakiet naprawczy)[87]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1051-1055.

Od 30 lipca 2019 r. do 5 czerwca 2020 r. dostarczano tramwaje z drugiej dostawy liczącej 15 wagonów. Wagonom przydzielono zakres numerów 1056–1070. Wagon z numerem 1070 został fabrycznie pomalowany w biało-zielone barwy z okazji 75-lecia Lechii Gdańsk[88].

Od 1 października 2020 r. do 19 lutego 2021 r. dostarczano tramwaje z trzeciej dostawy liczącej 15 sztuk[89][90]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1071–1085.

  Pesa
120Na 		35 0 2010–2011 100% Pierwszy wagon został dostarczony 20.09.2010 r., a udostępniony do ruchu 02.10.2010 r[91]. ZKM Gdańsk zamówił 35 wagonów, za 305,5 mln zł[92].
Wagonom przydzielono zakres numerów 1011–1045. Spotykane są na liniach 3, 5, 6, 8, 9, 12. .
  Düwag
N8C-NF 		14 50 1978–1986

modernizacja: 2009, 2015, 2017

12,5% Modernizacja używanych wagonów N8C z Dortmundu polega na przerobieniu środkowego wysokopodłogowego członu na człon niskopodłogowy z dodatkową parą drzwi oraz na zmianie wyglądu ścian czołowych wagonów. Zadania podjął się Modertrans Poznań.

Modernizacja N8C z Kassel była zbliżona do tych z Dortmundu, ponadto dodano klimatyzację.
Wagonom przydzielono zakres numerów 1107–1154 oraz 1161–1176. Wagony są spotykane na każdej linii.

  Bombardier
NGT6 		3 0

2007

65% Pierwszy wagon został dostarczony 03.12.2007 r.[93], a udostępniony do ruchu 19.12.2007 r[94]. Za 3 wagony Gdańsk zapłacił 21,5 mln zł[95].
Wagonom przydzielono zakres numerów 1005–1007. Spotykane są na liniach 6, 9, 12..
  Alstom
NGd99 		4 0 1999–2000

modernizacja: 2016–2017

70% Trójczłonowy wagon który posiada 70% niskiej podłogi. Wagony skierowano do obsługi linii 2, 6 i 11. Pierwszy wagon został dostarczony 21.12.1999 r., a udostępniony do ruchu 29.12.1999 r. Pozostałe wagony dostarczano i wdrażano do ruchu w 2000 r. Modernizacja układu elektrycznego pozwoliła na bezproblemową jazdę trasą na Chełm (występowało izolowanie się falowników). Wagonom przydzielono zakres numerów 1001–1004.
  Konstal
114Na 		2 0 1997

modernizacja: 2013, 2016–2017

13% Pierwsze wagony w Gdańsku z częścią niskopodłogową. Posiadają 15% niskiej podłogi. Na początku wagony skierowano do obsługi linii 12. Obecnie wagony oczekują modernizacji. Wagonom przydzielono numery 1501 i 1502.
Liczba pojazdów 141
Udział pojazdów niskowejściowych i niskopodłogowych 100%
Udział pojazdów całkowicie niskopodłogowych 50%

Tabor historyczny

edytuj
Model Zdjęcie Okres eksploatacji danego typu w Gdańsku Rok produkcji Numer taborowy Uwagi
Konny Grums   1873–? 1873 3 Wagon nr 3 pochodzi z pierwszej serii 18 tramwajów konnych zamówionych dla linii Centrum-Oliwa.

Pierwotnie był to wagon piętrowy zaprzężony w 2 konie. Po elektryfikacji w 1896 r. przebudowany na jednopoziomową doczepkę do wagonów silnikowych.
Dł. pojazdu 7000 mm, szer. 2090 mm, rozstaw osi 2000 mm, masa 3000 kg, miejsc siedzących 36.

Tw245

(Bergmann)

  1927–1973 1927 266 Wagony produkowano w DWF w 1927 r. z okazji oddania trasy na miejskie kąpielisko Stogi.

Ostatni wagon liniowo jechał dnia 31 marca 1973. Oficjalnie wagon nosi numer 266 (dawniej 01266).

Tw269 (Ring)[96]   1930–1958 1930 273 Wyprodukowany w 1930 r. w Gdańskiej Fabryce Wagonów. W latach 80. trafił do Krakowa, gdzie stał praktycznie nietknięty przez ponad 25 lat[97]. Wyremontowany przez MPK Kraków na zlecenie Zakładu Komunikacji Miejskiej w Gdańsku[98]. Wagon nosi numer 273.
Tw290

(KSW)

1944-1973 1948 510 Przywieziony z muzeum tramwajów w Wuppertal 24.01.2024 r. Oczekuje na remont.
N   1951–1986 1952 11 Dawny techniczny 05914, oficjalny numer wagonu to 11.
ND   1950-1986 1955 9016 Obecnie wagon silnikowy N, czeka na modernizację. Po modernizacji będzie służył jako doczepa (ND).
102Na   1970–1988 1970 1105 Ostatnią sztukę zezłomowano w 2006 r., obecny został sprowadzony z MPK Wrocław[99], 8 stycznia 2009 r. i poddany renowacji[100]. Obecny numer wagonu to 1105 (W Gdańsku do 2011 r. jako 1105, w latach 2011–2018 nosił numer 3007, a od 2018 r. ponownie 1105. We Wrocławiu nosił numer 2007)[101].
1972 2061 Sprowadzony w 2018 r.[102] z Wrocławia przez Sebastiana Zomkowskiego, ówczesnego dyrektora ZTM Gdańsk. Przekazany pod opiekę GAIT. Obecnie czeka na remont w zajezdni autobusowej na Hallera.[103]
105N   1975–2004/2005 1977 06205 Gdy wysłano ostatnie wagony 105N do MPK Łódź na przebudowę, wagonowi 1234 przywrócono w warsztatach ZKM oryginalny wygląd tzw. szybkowca. Pierwotnie planowano renowację wagonu 1205, okazało się jednak że jest w bardzo złym stanie i postanowiono wybrać inny wagon zbudowany w podobnym okresie. Oficjalny numer wagonu to 06205.
105NCh 1981–2021 1982 06300 Tworzy skład 06300+06299+06309 w historycznym malowaniu. Pierwotnie jako 105Na. Następnie przebudowany na 105NCh. Obecnie przygotowywany do przebudowy na 105Na. W lutym 1981 r. trasę Chorzów-Gdańsk pokonały pierwsze wagony 105Na. Szczyt dostaw przypadł na rok 1983, kiedy do Gdańska przybyło aż 30 wagonów. Ostatnie fabrycznie nowe wozy tego typu dotarły do Gdańska w 1990 r. Do 2004 r. wszystkie wagony 105N zostały zmodernizowane do typu 105Na. Od 2012 r. wszystkie wagony stacjonowały w zajezdni Nowy Port. Wagonom przydzielono zakres numerów 1200–1428. Do marca 2021[104] wagony można było spotkać na linii 8; między nimi kursowały 2 składy trójwagonowe. 4 marca 2021 tramwaje tego typu po raz ostatni wykonywały zadania liniowe, 5 marca odbyło się uroczyste pożegnanie z udziałem Prezydent Miasta, a 6 marca 2021 odbyły się ostatnie jazdy pożegnalne z udziałem pasażerów („Goodbye 105N”)[105].
1982 06299 Tworzy skład 06300+06299+06309 w historycznym malowaniu.

Pierwotnie jako 105Na. Następnie przebudowany na 105NCh. Obecnie przygotowywany do przebudowy na 105Na.

1983 06309 Tworzy skład 06300+06299+06309 w historycznym malowaniu.

Pierwotnie jako 105Na. Następnie przebudowany na 105NCh. Obecnie przygotowywany do przebudowę na 105Na.

105Na   1981–2021 1978 1241 Od 3.09.2015 ustawiony jako pomnik na ul. Wróbla.
1984 1341 Tworzy skład 1341+1342. Oczekuje na remont.
1984 1342 Tworzy skład 1341+1342. Oczekuje na remont.

Modele przedwojennych gdańskich tramwajów są prezentowane na wystawie w Strefie Historycznej Wolne Miasto Gdańsk przy Długim Targu[106].

Tabor techniczny

edytuj
  • wagon gospodarczy typu Konstal N
  • spalinowa drezyna sieciowa WMS-01L
  • wagon szlifierka typu AEG
  • 2 wagony gospodarcze przebudowane z Konstal 105N
  • 6 pługów wirnikowych przebudowanych z wagonów Konstal 4N
  • wagon manewrowy używany na terenie zajezdni typu Konstal 4N
  • wagon AEG dawniej używany do przepychania wagonów kolejowych
Tabor techniczny
 
Tramwaj Konstal 4N – wóz techniczny, 1995
 
Tramwaj Konstal 105N – wóz techniczny, 2009
 
Konstal 105N – nauka jazdy, 2009
 
Konstal 4N – pług śnieżny, 2010

Patroni gdańskich tramwajów

edytuj

Alstom Citadis 100:

Konstal 114Na:

Bombardier Flexity Classic NGT6-2GD:

Pesa Swing 120NaG:

Pesa Jazz Duo 128NG:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Usunięty z powodu opublikowania informacji o współpracy z nazistami.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Tramwaje w Gdańsku – gdanskietramwaje.psstm.prohost.pl [online], web.archive.org, 19 października 2013 [dostęp 2021-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-19].
  2. ↑ Interaktywny plan Gdańska / Plany zagospodarowania przestrzennego. Według map geodezyjnych pętla znajduje się na działce 382/10 w obrębie 74 Łostowice.
  3. ↑ Od 140 lat w Gdańsku jeżdżą tramwaje [online], ztm.gda.pl [dostęp 2020-03-19].
  4. ↑ Nowa linia tramwajowa na Chełmie. Jest najbardziej stromą trasą tramwajową w Polsce – Gdańsk – Naszemiasto.pl.
  5. ↑ Anna Werońska, Nowe tramwaje PESA Swing mogą nie wytrzymać zimy [online], Dziennik Bałtycki, 3 grudnia 2011 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  6. ↑ Tramwaje w Wolnym Mieście Gdańsku. danzig-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-27)].
  7. ↑ Historia tramwajów w Gdańsku. mlyniec.gda.pl.
  8. ↑ Historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku. gdanskietramwaje.psstm.prohost.pl.
  9. ↑ a b Nowy patron gdańskiego tramwaju. „Miał wielkie zasługi dla Brzeźna” [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 6 lutego 2021 [dostęp 2021-02-07].
  10. ↑ GDAŃSKIE TRAMWAJE. gdn.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-31)].
  11. ↑ Z ORŁOWICZEM PO DAWNYM GDAŃSKU. chem.univ.gda.pl, 2006-03-20. [dostęp 2006-03-20].
  12. ↑ Gdańsk stawia na tramwaje, Forum Pomorskie październik 2007.
  13. ↑ Pismo PG – Październik 1999 – Gdańskie Tramwaje 1945 [online], web.archive.org, 30 lipca 2001 [dostęp 2021-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2001-07-30].
  14. ↑ Nocami, ulicami, tramwajami... przez Gdańsk. trojmiasto.gazeta.pl, 29 października 2011. [dostęp 2011-10-29].
  15. ↑ Odkopali tory przy Złotej Bramie w Gdańsku. 90 lat temu jeździły po nich tramwaje.
  16. ↑ a b c d Krystian Jacobson. Chełm nowa linia w Gdańsku. „Świat Kolei”. 4/2008, s. 48–53. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  17. ↑ Zobacz jak umyć tramwaj w 8 minut; myjna tramwajowa, tramwaje, zajezdnia wrzeszcz, remont zajezdni, mycie tramwaju Gdańsk, Gdynia, Sopot [online], trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
  18. ↑ Zajezdnia we Wrzeszczu szykuje się na nowe tramwaje. trojmiasto.pl, 27 maja 2010. [dostęp 2010-05-27].
  19. ↑ Wraca linia 1, pętla Abrahama zmieni nazwę. PSSTM, 11 listopada 2010. [dostęp 2012-02-04].
  20. ↑ Koniec ze śmieciami na torowiskach? [online], trojmiasto.pl, 11 listopada 2010 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  21. ↑ W przyszłym roku w Gdańsku kupimy bilety w automacie [online], trojmiasto.pl, 4 grudnia 2010 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  22. ↑ Tramwaje Gdańskie – tramwaje.gdanskie.info [online], tramwaje.gdanskie.info [dostęp 2017-11-20] (pol.).
  23. ↑ Gdańsk: Otwarto oferty w przetargu na budowę linii tramwajowej na Morenę [online], transport-publiczny.pl [dostęp 2021-07-21] (pol.).
  24. ↑ Budowa linii tramwajowej Piecki – Migowo w ramach Gdańskiego Projektu Komunikacji Miejskiej – etap IIIB [online], drmg.gdansk.pl [dostęp 2021-07-21].
  25. ↑ Maciej Naskręt, Budowa tramwaju na Morenę prawie na półmetku. Będzie odnoga na ul. Bulońskiej [online], trojmiasto.pl, 26 września 2014 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  26. ↑ Jan Hlebowicz, Ćwierkający tramwaj [online], gdansk.gosc.pl, 9 lipca 2014 [dostęp 2021-03-06].
  27. ↑ Ćwierkający tramwaj pomoże zrelaksować pasażerów? [online], trojmiasto.pl, 9 lipca 2014 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  28. ↑ Umowa na modernizację torów na Przeróbkę podpisana! [online], Gdansk.pl, 16 września 2014 [dostęp 2021-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22] (pol.).
  29. ↑ Przebudowa infrastruktury tramwajowej na Stogach [online], drmg.gdansk.pl [dostęp 2021-08-20].
  30. ↑ Tramwajem przez kolejne ulice Południa [online], trojmiasto.pl, 16 września 2014 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  31. ↑ Nowa Bulońska Północna połączy Morenę z Jasieniem. Jest przetarg [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 4 sierpnia 2017 [dostęp 2021-03-06].
  32. ↑ Szesnaście firm chce zbudować w Gdańsku nową linię tramwajową [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 5 października 2017 [dostęp 2021-03-06].
  33. ↑ Duży krok w kierunku budowy nowej linii tramwajowej w Gdańsku. Mieszkańcy czekają na to od dawna [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 21 grudnia 2017 [dostęp 2021-03-06].
  34. ↑ Wybrano wykonawcę linii tramwajowej ul. Nowej Bulońskiej Północnej [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 9 stycznia 2018 [dostęp 2021-03-06].
  35. ↑ Umowa na budowę Nowej Bulońskiej podpisana [online], trojmiasto.pl, 17 kwietnia 2018 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  36. ↑ Nowa Bulońska: linia tramwajowa będzie dłuższa. Wyjątkowa estakada wenecka [online], trojmiasto.pl, 12 czerwca 2019 [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  37. ↑ Aleja Pawła Adamowicza – linia tramwajowa [online], drmg.gdansk.pl [dostęp 2021-08-20].
  38. ↑ Nowe linie tramwajowe w Gdańsku do 2020 roku [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 13 grudnia 2017 [dostęp 2021-03-06].
  39. ↑ Budowa Nowej Warszawskiej droższa, niż zakładano [online], trojmiasto.pl, 22 stycznia 2020 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  40. ↑ Nowa Warszawska na raty [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 17 marca 2020 [dostęp 2021-03-06].
  41. ↑ Budowa linii tramwajowej Nowa Warszawska w Gdańsku [online], drmg.gdansk.pl [dostęp 2021-02-03].
  42. ↑ Nowa Warszawska – oferty od 59 do 65 mln zł [online], trojmiasto.pl, 9 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-09] (pol.).
  43. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2023-03-08].
  44. ↑ Budowa linii tramwajowej Nowa Warszawska w Gdańsku [online], drmg.gdansk.pl, 18 grudnia 2022 [dostęp 2023-03-04].
  45. ↑ Otwarcie nowej linii tramwajowej [online], gdansk.pl, 4 marca 2023 [dostęp 2023-03-05].
  46. ↑ Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Miasta Gdańska na lata 2021–2042 [online], str. 89 [dostęp 2021-07-12].
  47. ↑ Gdańsk prezentuje wizję rozwoju komunikacji miejskiej do 2042 r. Nowy plan transportowy [online], trojmiasto.pl, 21 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  48. ↑ Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Miasta Gdańska na lata 2014–2030 [online], 27 lutego 2014, s. 84.
  49. ↑ Którędy poprowadzić tramwaj z Południa do Wrzeszcza? [online], trojmiasto.pl, 28 czerwca 2016 [dostęp 2022-09-25] (pol.).
  50. ↑ Jest decyzja środowiskowa dla Nowej Politechnicznej [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 27 grudnia 2019 [dostęp 2021-03-06].
  51. ↑ Linia Tramwajowa Gdańsk Południe-Wrzeszcz. Inwestycja będzie realizowana etapami?
  52. ↑ Tramwaj z południa Gdańska do Wrzeszcza dojedzie tylko do Politechniki?
  53. ↑ Trasa Gdańsk Południe – Wrzeszcz etapami. Kraniec przy Politechnice?
  54. ↑ Dwie oferty na opracowanie projektu Nowej Politechnicznej w Gdańsku [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 29 stycznia 2021 [dostęp 2021-03-06].
  55. ↑ Gdańsk zwiększył budżet na projekt trasy tramwajowej z Moreny do Wrzeszcza [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 3 lutego 2021 [dostęp 2021-03-06].
  56. ↑ Dyrekcja Rozbudowy Miasta Gdańska – Budowa Trasy Gdańsk Południe – Wrzeszcz (Nowa Politechniczna) [online], drmg.gdansk.pl [dostęp 2021-07-24].
  57. ↑ Jest decyzja ws. przebiegu Nowej Politechnicznej [online], trojmiasto.pl, 8 marca 2022 [dostęp 2022-03-29] (pol.).
  58. ↑ Tramwaj przez ul. Kołobrzeską? Czytelnik proponuje, miasto nie mówi „nie” [online], trojmiasto.pl, 27 maja 2020 [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  59. ↑ Michał Brancewicz Znamy założenia budowy Drogi Zielonej. Tramwaj i trzy tunele [dostęp 2014-07-30].
  60. ↑ Które trasy tramwajowe powstaną do 2020 r.?
  61. ↑ Tramwaje dojadą do przystanku SKM na Żabiance [online], trojmiasto.pl, 14 października 2022 [dostęp 2022-10-15] (pol.).
  62. ↑ Tramwaj połączy Marynarki Polskiej z Hallera [online], trojmiasto.pl, 3 marca 2021 [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  63. ↑ Nowy pomysł połączenia tras na gdańskim Południu [online], trojmiasto.pl, 13 listopada 2015 [dostęp 2021-07-21] (pol.).
  64. ↑ Nowa Jabłoniowa: buspas, a nie tramwaje [online], trojmiasto.pl, 28 lipca 2016 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  65. ↑ a b Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Miasta Gdańska na lata 2021–2042 [online], str. 92 [dostęp 2021-07-12].
  66. ↑ Michał Brancewicz Projekty nowych dróg i linii tramwajowych za miliony [dostęp 2014-08-07].
  67. ↑ Krzysztof Koprowski Nowa oś komunikacyjna gdańskiego Południa już za kilka lat? (m.in. schemat docelowego kształtu pętli „Łostowice Świętokrzyska”).
  68. ↑ Krzysztof Koprowski, Tramwaje nie pojadą Nową Świętokrzyską [online], trojmiasto.pl, 30 stycznia 2017 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  69. ↑ Kolejny etap Nowej Wałowej: tramwaj i jedna jezdnia [online], trojmiasto.pl, 30 października 2020 [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  70. ↑ Będzie kolejny tunel, tym razem pod Motławą [online], trojmiasto.pl, 6 sierpnia 2016 [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  71. ↑ PKM Południe [online], Pomorska Kolej Metropolitalna [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  72. ↑ Tak może wyglądać nowa zajezdnia na południu Gdańska [online], trojmiasto.pl, 28 stycznia 2020 [dostęp 2021-01-20] (pol.).
  73. ↑ a b c d e f g h i Krzysztof Wilgorski, Tramwajem przez Gdańsk [online], tramwajemprzezgdansk.pl [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  74. ↑ GRUNWALDZKA, aleja – Encyklopedia Gdańska [online], gedanopedia.pl [dostęp 2021-09-28].
  75. ↑ Klub Studencki ŻAK przy al. Grunwaldzkiej [online], Z Wrzeszcza – blog Jarka Wasielewskiego [dostęp 2021-09-28].
  76. ↑ Gigantyczna zajezdnia powstanie na południu Gdańska [online], trojmiasto.pl, 14 lipca 2023 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  77. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje [online] [dostęp 2021-10-05] (pol.).
  78. ↑ Jak pojedziemy komunikacją miejską przy węźle Śródmieście?; forum gdańsk, węzeł, śródmieście, zmiany, w ruchu Gdańsk, Gdynia, Sopot [online], trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
  79. ↑ a b c Przystanki tramwajowe, po których nie pozostał żaden ślad. Znasz wszystkie miejsca? [online], trojmiasto.pl, 29 września 2023 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  80. ↑ Była pętla z wyjątkowym przejazdem, dziś jest park [online], trojmiasto.pl, 21 stycznia 2023 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  81. ↑ System Informacji znowu oPóźniony [online], trojmiasto.pl, 7 kwietnia 2009 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  82. ↑ SIP: ponad rok opóźnienia i wciąż błędy [online], trojmiasto.pl, 4 lutego 2010 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  83. ↑ System Informacji Pasażerskiej ruszy dopiero w przyszłym roku [online], trojmiasto.pl, 27 listopada 2008 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  84. ↑ Tablice SIP-u stają na przystankach [online], trojmiasto.pl, 22 września 2009 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  85. ↑ Tablice nie działają, bo ZTM spiera się z wykonawcą o pieniądze [online], trojmiasto.pl, 4 października 2010 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  86. ↑ ZTM Zarząd Transportu Miejskiego [online], ztm.gda.pl [dostęp 2020-08-02].
  87. ↑ Tak się zmienia Trójmiasto. Zobacz inwestycje zakończone w 2014 r. 3. Tramwaje dwukierunkowe – 43 mln (do końca grudnia). trojmiasto.gazeta.pl, 13 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-19].
  88. ↑ Biało-zielony tramwaj dotarł do Gdańska. To ostatnia Pesa z 15 zamówionych [online], trojmiasto.pl, 5 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-05] (pol.).
  89. ↑ Wysokie kary za opóźnienia tramwajów. Cztery Pesy za darmo [online], trojmiasto.pl, 18 lutego 2021 [dostęp 2021-02-19] (pol.).
  90. ↑ Gdańsk już z kompletem 30 nowych tramwajów od Pesy.
  91. ↑ Swingujący tramwaj dotarł do Gdańska. trojmiasto.pl, 20 września 2010. [dostęp 2010-09-20].
  92. ↑ Gdańsk wybrał tramwaje z Bydgoszczy za 305 mln zł. trojmiasto.pl, 17 lipca 2009. [dostęp 2009-07-17].
  93. ↑ Bombardier przyjechał nocą. trojmiasto.pl, 3 grudnia 2007. [dostęp 2007-12-03].
  94. ↑ Tramwaj na Chełm: dziś jazda bez biletów. trojmiasto.pl, 19 grudnia 2007. [dostęp 2007-12-19].
  95. ↑ Bombardier wespnie się na Chełm. trojmiasto.pl, 27 września 2007. [dostęp 2007-09-27].
  96. ↑ Przedwojenny tramwaj wróci na gdańskie torowiska. trojmiasto.wyborcza.pl, 2016-02-18. [dostęp 2016-02-18].
  97. ↑ Tramwaj Ring wróci do Gdańska w tym roku [online], trojmiasto.pl [dostęp 2016-03-01] (pol.).
  98. ↑ / Aktualności / MPK wyremontowało historyczny wagon Ring dla Gdańska [online], mpk.krakow.pl [dostęp 2016-03-01].
  99. ↑ Nowy zabytek na torach [online], trojmiasto.pl, 27 grudnia 2008 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  100. ↑ Historyczna „stodwójka” już w Gdańsku. trojmiasto.pl, 9 stycznia 2009. [dostęp 2009-01-09].
  101. ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- – Phototrans.eu [online], phototrans.pl [dostęp 2021-02-17].
  102. ↑ Prywatny tramwaj na gdańskich torach [online], trojmiasto.pl, 2 lutego 2018 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  103. ↑ Skąd się wzięły tramwaje w zajezdni autobusowej? [online], trojmiasto.pl, 19 listopada 2020 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
  104. ↑ Tramwaje „stopiątki”, jeden z komunikacyjnych symboli Gdańska, odchodzą na zasłużoną emeryturę [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 20 sierpnia 2021 [dostęp 2021-03-06].
  105. ↑ Ostatni tramwaj „105” przeszedł na emeryturę [online], trojmiasto.pl, 5 marca 2021 [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  106. ↑ Tramwaje z zajezdni modelarza [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta [dostęp 2021-03-06] (pol.).
  107. ↑ Krzysztof Koprowski: Księża zamordowani przez Niemców patronami tramwajów w malowaniu WMG. 2020-09-20. [dostęp 2020-09-25].
  108. ↑ Michał Brancewicz: Księża z Wolnego Miasta patronami gdańskich tramwajów. 2017-05-30. [dostęp 2020-09-25].
  109. ↑ ZKM Gdańsk: Gdańsk: Kostal 114Na będzie miał swoją patronkę. infotram.pl, 2015-11-26. [dostęp 2015-11-26]. (pol.).
  110. ↑ Maurycy Ferber. Gdańskie Autobusy i Tramwaje. [dostęp 2019-09-21].
  111. ↑ Rafał Borowski Nazistowski naukowiec usunięty z grona patronów gdańskich tramwajów.
  112. ↑ Bohaterki Sierpnia 80 patronkami dwóch gdańskich tramwajów.
  113. ↑ Pierwsze małżeństwo zostanie patronami tramwaju.
  114. ↑ Balbina i Michał Bellwonowie patronami tramwaju w Gdańsku.
  115. ↑ Pierwsza dama polskiej biotechnologii – Anna Jadwiga Podhajska – patronką tramwaju. gdansk.pl, 2020-10-09. [dostęp 2020-10-09].
  116. ↑ Pierwsza dama polskiej biotechnologii patronką tramwaju. gdansk.pl, 2020-10-09. [dostęp 2020-10-09].
  117. ↑ Krzysztof Koprowski: Brunon Zwarra został patronem tramwaju. Wkrótce Cybulski i Kosycarz. 2020-10-16. [dostęp 2020-10-16].
  118. ↑ Joanna Wiśniowska: Zbigniew Cybulski ma swój tramwaj w Gdańsku. Pojazd już wozi pasażerów. 2020-11-03. [dostęp 2020-11-09].
  119. ↑ Prof. Sokołowski, pierwszy rektor UG, został patronem tramwaju [online], trojmiasto.pl, 19 marca 2021 [dostęp 2021-03-20] (pol.).
  120. ↑ l, Giovanni Bernardino Bonifacio d’Oria, włoski twórca gdańskiej biblioteki patronem tramwaju [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta [dostęp 2020-12-08] (pol.).
  121. ↑ Tramwaj Kosycarzy i odsłonięcie godne mistrza dowcipu. ibedeker.pl, 2020-12-11. [dostęp 2020-12-11].
  122. ↑ Tramwaj Zbigniewa i Macieja Kosycarzy jeździ po Gdańsku. trojmiasto.wyborcza.pl, 2020-12-11. [dostęp 2020-12-11].
  123. ↑ Tramwaj im. Antoniego Lendziona [online], media.gdansk.pl [dostęp 2020-12-18] (pol.).
  124. ↑ Antoni Lendzion patronem nowego tramwaju w Gdańsku.
  125. ↑ l, Z uśmiechem przez Gdańsk. Słynny rysownik Zbigniew Jujka patronem gdańskiego tramwaju [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta [dostęp 2021-01-15] (pol.).
  126. ↑ Nowy biały-zielony tramwaj im. Romana Rogocza.
  127. ↑ Od dziś po ulicach Gdańsku jeździ tramwaj, którego patronem jest Hermann Kulling [online], ztm.gda.pl [dostęp 2021-02-05].
  128. ↑ Profesor Wanda Szczepuła patronką tramwaju. 2021-04-09. [dostęp 2021-04-10].
  129. ↑ Joanna Wiśniowska: Gospodyni placu Solidarności ma tramwaj swojego imienia. „Niezastąpiona pani Ala”. 2021-02-27. [dostęp 2021-02-27].
  130. ↑ Matka gdańskiego baletu została patronką tramwaju. 2021-05-04. [dostęp 2021-05-04].
  131. ↑ Nauczyciel Gdańska ma swój pomnik na kółkach. Prof. Jerzy Samp patronem tramwaju
  132. ↑ Andrzej Wajda został patronem tramwaju. Gdańsk był dla niego wyjątkowym miastem.
  133. ↑ Jan Zachwatowicz ma tramwaj swojego imienia
  134. ↑ Piotr Dwojacki, aktywista miejski, ma swój tramwaj w Gdańsku. To już 72. patron
  135. ↑ Gdańsk uczcił wielkiego artystę. Marian Kołodziej został patronem tramwaju.
  136. ↑ Gdański pięściarz patronem tramwaju. Zdobył po wojnie pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski
  137. ↑ Twórca fontanny Neptuna ma w Gdańsku tramwaj swojego imienia. "To postać szczególna"
  138. ↑ Znakomity chirurg prof. Zdzisław Kieturakis został patronem tramwaju WIDEO I ZDJĘCIA [online], gdansk.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tramwaje_w_Gdańsku&oldid=75276719”