Takakiowe
Takakiowe[4] (Takakiopsida) – klasa należąca do gromady mchów. Jest to jeden z bazalnych kladów (obok torfowców) w obrębie mchów, przy czym po odkryciu przez blisko pół wieku rośliny te uznawano za wątrobowce[4]. Pewne cechy molekularne ich budowy (geny chloroplastowego DNA) są nawet wspólne z roślinami naczyniowymi, a różne od reszty mchów[3]. Klasa ta obejmuje tylko dwa gatunki z rodzaju takakia Takakia S. Hattori & Inoue, z monotypowej rodziny Takakiaceae Stech & W.Frey i takiego samego rzędu Takakiales Stech & W.Frey.
 Takakia lepidozioides | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa |
takakiowe |
| Nazwa systematyczna | |
| Takakiopsida Stech & W.Fre Nova Hedwigia 86, 2008[3] | |
Rośliny te występują w północno-zachodniej części Ameryki Północnej oraz we wschodniej Azji – w Japonii, Chinach, Nepalu, Indiach i na Borneo[5]. Wyróżniają się bardzo małą liczbą chromosomów – pokolenie diploidalne 2n ma ich tylko 4 lub 5 (w zależności od gatunku)[4] oraz pojedynczymi chloroplastami w komórkach (spośród roślin wyższych tak samo jest tylko u glewików i widliczek)[6].
Morfologia
edytujGametofit
edytujZróżnicowany jest na bezlistną część płożącą oraz wzniesione i ulistnione łodyżki[4]. Gametofory tworzą jasnozielone, gęste darnie. Wzniesione łodyżki osiągają od 0,5 do 2 cm wysokości i są nierozgałęzione lub słabo rozgałęzione sympodialnie, z bezbarwnymi gałązkami wyrastającymi pod kątem ostrym lub prostym. Listki w dolnej części łodyżki rzadkie i bardzo drobne, wyżej większe i gęściej ułożone, nieregularnie lub w trzech rzędach. U Takakia ceratophylla listki składają się z czterech segmentów łączących się u nasady, a u Takakia lepidozioides zwykle z dwóch (rzadko inna liczba od jednego do czterech) i zwykle nie połączonych u nasady. Plemnie i rodnie powstają bocznie na łodyżce i nie zatrzymują jej wzrostu, mają pomarańczową lub pomarańczowobrązową barwę[5].
Sporofit
edytujTrzonek prosto wzniesiony o długości od 0,5 do 2,6 mm zwieńczony eliptycznie wydłużoną zarodnią osiągającą długość od 0,6 do 2,3 mm i szerokość od 0,3 do 0,5 mm. Początkowo sporofit jest zielony, dojrzewając brązowieje[5]. Zarodnia pęka podłużną, lekko spiralnie skręconą szczeliną[4].
Systematyka
edytujRodzaj takakia Takakia opisany został po raz pierwszy w 1958[3] i uznany za przedstawiciela prymitywnych wątrobowców[4]. Dopiero analizy DNA na przełomie XX i XXI wieku pozwoliły uznać go za bliżej spokrewnionego z mchami, przy czym wstępnie rozważano pewne podobieństwa z naleźlinami Andreaeopsida, a później uznano za bliżej związane z torfowcami Sphagnopsida. Rodzaj zaklasyfikowany został do własnej klasy Takakiopsida w 2008, a nawet zaproponowano jego wyodrębnienie jako jednej z trzech podgromad mchów (jako Takakiophytina, sytuowanej obok Sphagnophytina i Bryophytina)[7]. Wciąż jednak ich pozycja systematyczna pozostaje niepewna[3].
- Pozycja systematyczna Takakiopsida na drzewie filogenetycznym mchów[7]
| mchy |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział klasy Takakiopsida
Klasa dzieli się następująco[3]:
- rząd Takakiales Stech & W.Frey, 2008
- rodzina Takakiaceae Stech & W.Frey, 2008
- rodzaj Takakia S. Hattori & Inoue, J. Hattori Bot. Lab. 19: 133. 1958
- Takakia ceratophylla (Mitt.) Grolle
- Takakia lepidozioides S. Hatt. & Inoue.
- rodzaj Takakia S. Hattori & Inoue, J. Hattori Bot. Lab. 19: 133. 1958
- rodzina Takakiaceae Stech & W.Frey, 2008
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ a b c d e Stech, M., & Frey, W.. A morpho-molecular classification of the mosses (Bryophyta). „Nova Hedwigia”. 86, 1, s. 1–21, 2008.
- ↑ a b c d e f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 900-901. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c John R. Spence & W. B. Schofield: Takakia S. Hattori & Inoue. [w:] Bryophyte Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-10-12].
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. T. 2. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 215. ISBN 978-83-01-13945-2.
- ↑ a b Yang Liu i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01] (ang.).