Szawuot
Szawuot (hebr. שבועות = Tygodnie; jid. Szwues) – żydowskie Święto Tygodni (hebr. Chag ha-Szawuot), zwane też Świętem Żniw lub Świętem Zbiorów (hebr. Chag ha-Kacir dosł.: „koniec żniw”[1]), Pięćdziesiątnicą (przez greckojęzycznych żydów określane jako: Πεντηκοστή; Pentékosté = Ḥag Ḥamishshim Yom[2]), Żydowskimi Zielonymi Świątkami lub Świętem Pierwszych Owoców (lub: Pierwocin; hebr. Jom [Chag] ha-Bikurim) jest jednym z trzech świąt pielgrzymich judaizmu. Obchodzone jest szóstego dnia miesiąca siwan – w pięćdziesiątym dniu po święcie Pesach, na koniec „liczenia omeru”, a w diasporze także przez dzień następny. Szawuot jest uważane za święto kończące obchody Pesach i z tego powodu Talmud i Miszna określają je nazwą Aceret (hebr.: Świąteczne Zgromadzenie)[3][2].
 Julius Schnorr von Carolsfeld: „Rut na polu Booza” | |
| Dzień |
6 dnia miesiąca siwan |
|---|---|
| Religie | |
| Inne nazwy |
Święto Tygodni |
| Podobne święta | |
Szawuot w Biblii
edytujW opisach biblijnych święto miało charakter rolniczy, określało dzień początku zbiorów pszenicy[3]. Rozpoczęcie żniw w Palestynie wyznaczało święto Pesach i rozpoczynano je wówczas od zbioru jęczmienia. Żniwa trwały siedem tygodni i były okresem radości (por. Jer 24; Iz 2), a kończyły się zbiorem najpóźniej dojrzewającego zboża (pszenicy) w Szawuot[2]. Dlatego w tym dniu, oprócz codziennej ofiary z pokarmów i z płynów, składano w ofierze dwa bochenki chleba (leḥem tenufah – chleby kołysania[a][4]), upieczone na zakwasie, z dwóch dziesiątych efy świeżej mąki pszenicznej pochodzącej z nowych zbiorów[3][2] (Kpł 23,17) oraz – zalecaną przez Księgę Liczb (Lb, 28,26–31) – ofiarę przebłagalną w postaci dwóch młodych cielców, barana, kozła oraz siedmiu jednorocznych jagniąt. Księga Kapłańska (Kpł 23,18–19) zalecała nieco inny skład ofiary całopalnej: siedem baranków, dwa barany i jednego cielca, a także ofiarę przebłagalną z koźlęcia i ofiarę biesiadną z dwóch jednorocznych baranków[3]. Praca w tym dniu była zakazana, a Szawuot było jednym z trzech świąt, podczas których mężczyźni wykonywali rytualny taniec wokół ołtarza[2].
Talmud
edytujW okresie talmudycznym ukształtowało się upamiętnianie podczas Szawuot nadania Tory Mojżeszowi na górze Synaj[5][6]. Dlatego nazywane było także Zman mattan Toratejnu (hebr. = Czas nadania naszej Tory). Z tego powodu w rzeczonym dniu w synagogach uroczyście odczytywany jest Dekalog, a także średniowieczny poemat Akdamut i Księga Rut[3].
Tradycja
edytujWspółczesne obchody święta Szawuot są poprzedzane przez Trzy dni ograniczenia (Szloszet jemej ha-hagbala), które stanowią czas przygotowań do samego święta i pamiątkę nakazanego przez Boga odpowiedniego przygotowania się Żydów do przyjęcia nadanego im Prawa. Obchody święta Szawuot niezmiennie są wiązane ze starożytnymi obyczajami rolniczymi oraz upamiętnieniem nadania Tory. Podczas święta synagogi i domy są przystrajane na zielono – zielenią, kwiatami oraz gałązkami[3]. Część ortodoksyjnych Żydów całą noc spędza na studiowaniu Tory (Tikkun Leil Szawuot), aby być przygotowanym na jej ponowne przyjęcie[5]. Zwyczaj ten wprowadził w XVI wieku rabin aszkenazyjski, znawca i komentator halachy i Talmudu – Salomon ben Jechiel Luria[3].
Z Szawuot nie są związane szczególne micwy wynikające z Tory. Święto jest oparte na tradycji, lecz znaczna część zwyczajów funkcjonuje w judaizmie na równi z prawami religijnymi. Tradycje odnoszące się do obchodów Szawuot symbolicznie grupuje akronim „acharit” (= ostatni), który utworzony został z pierwszych liter nazw kolejnych zwyczajów[1]:
- Akdamut – odczytanie przed porannym nabożeństwem średniowiecznego aramejskiego poematu o tym tytule, w którym wychwalana jest wspaniałość Boga;
- Chalaw („mleko”) – spożywanie pokarmów pochodzących z mleka. Zwyczaj ma się odwoływać do sytuacji, gdy bezpośrednio po otrzymaniu Tory, żydów obowiązywały zasady koszerności i nie mogli spożyć żadnych, przygotowanych wcześniej potraw mięsnych, mogli spożywać bieżąco przygotowane potrawy na bazie mleka. Chalaw ma także stanowić odniesienie do użytego w Pieśni nad Pieśniami porównania Tory do „miodu i mleka”;
- Rut – odczytanie podczas porannego nabożeństwa Księgi Rut, w której opisywane są wydarzenia rozgrywające się w czasie żniw. Dodatkowym powodem wyboru tej księgi była tradycja talmudyczna, zgodnie z którą król Dawid, będący potomkiem Rut, urodził się i umarł w dniu tego święta;
- Jerek – zwyczaj ozdabiania synagog i domów zielonymi gałązkami. Ma stanowić nawiązanie do tradycji, zgodnie z którą, tuż przed wręczeniem Tory góra Synaj miała się zazielenić i pokryć kwiatami
- Tora – studiowanie Tory podczas świątecznej nocy. Zgodnie z tradycją, podczas odczytywania Tory podczas święta Bóg na nowo przekazuje wiernym przykazania i Torę.
Żydzi świętujący Szawuot w Jerozolimie kończą nocne studiowanie Tory przejściem nad ranem pod Mur Zachodni. Stanowi to nawiązanie do pielgrzymiego charakteru święta[1].
Tradycyjne pokarmy świąteczne to dania z sera i mleka (na przykład serniki, naleśniki, pierogi z serem), ale także specjalne bochenki z nowego zboża[5][3]. W średniowieczu w niektórych kahałach podczas Szawuot rozpoczynano nauczanie trzyletnich dzieci w chederze[3]. Judaizm reformowany wprowadził zwyczaj dokonywania konfirmacji dziewcząt podczas tego święta[2][3]. Szawuot był tradycyjnym dniem organizowania ślubów, które w okresie między Pesach a Szawuot („w czasie liczenia omeru”) były zabronione[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c The 614th Commandment Society: Szawuot (Święto tygodni). The 614th Commandment Society - Stowarzyszenie 614. Przykazania. [dostęp 2017-05-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Emil G. Hirsch: The Jewish Encyclopedia >> PENTECOST ("fiftieth"). The Kopelman Foundation, 1906.
- ↑ a b c d e f g h i j k Magdalena Bendowska, Zofia Borzymińska: Szawuot. [w:] Polski słownik judaistyczny [on-line]. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2017-05-02]. (pol.).
- ↑ Janusz Lemański. Rytuał święceń kapłańskich i jego symbolika (Wj 29,1-37). „Verbum Vitae”. 12, s. 27, 2007. Instytut Teologii Biblijnej „Verbum”. ISSN 1644-8561. (pol.).
- ↑ a b c Jacob Neusner: An Introduction to Judaism: A Textbook and Reader. Louisville: Westminster John Knox Press, 1991, s. 476. ISBN 978-0-664-25348-6.
- ↑ Pwt 16,9 w przekładach Biblii.
Uwagi
edytuj- ↑ Kpł 23,17 opisuje: „Przyniesiecie z waszych siedzib po dwa chleby do wykonania nimi gestu kołysania”. Gest ten prawdopodobnie polegał na wychylaniu ofiary w kierunku ołtarza i cofaniu, lub/i wznoszeniu w górę i opuszczaniu. Źródłosłów (czasownik: nûp + rzeczownik: tënûpah) i znaczenie jest przedmiotem debaty. Możliwym wyjaśnieniem jest prezentowanie Bogu ofiary, która ma zostać złożona, jednak z czasem gest nabrał symbolicznego znaczenia jako szczególnej formy składania ofiary.