Lemurowe

Lemurowe
	Strepsirrhini
	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812
	; Przedstawiciel podrzędu – lemur katta (Lemur catta)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Synonimy
	Prosimii Illiger, 1811; Heteronychae J.E. Gray, 1821; Strepsirhina R. Owen, 1858; Lemuroidea Mivart, 1865; Brachytarsi Haeckel, 1866; Prosimiae Cope, 1883; Prosimia Ameghino, 1889; Lemuroidei Winge, 1895; Prosimiae Haeckel, 1895; Hemipitheci Haeckel, 1895; Lemures Gregory, 1910; Strepsirhini McKenna, 1975; Djebelemuridae Godinot, 2010;
Infrarzędy
	4 podrzędy (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	4 podrzędy (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Lemurowe^[14] (Strepsirrhini) – podrząd ssaków z rzędu naczelnych (Primates) obejmujący gatunki o cechach najbardziej prymitywnych wśród naczelnych, w języku polskim określanych jako niższe naczelne. Wspólną cechą wyróżniającą tę grupę zwierząt jest spiczasty pysk zakończony wilgotnym nosem połączonym z górną wargą. Poza palczakami wszystkie małpiatki zaliczane do Strepsirrhini mają zęby ułożone w grzebień zębowy złożony z dolnych siekaczy i kłów oraz – wykorzystywany do czyszczenia sierści – długi pazur na drugim palcu stopy. W oku większości gatunków występuje błona odblaskowa (tapetum lucidum), nie występuje natomiast charakterystyczny dla wyższych naczelnych (Haplorrhini) dołek środkowy siatkówki oka (fovea centralis).

Systematyka

Etymologia

Strepsirrhini: gr. στρεψις strepsis ‘obracanie się dookoła’, od στρεφω strephō ‘obrócić dookoła’^[15]; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’^[16].

Podział systematyczny

Strepsirrhini tworzą takson monofiletyczny. Podrząd obejmuje małpiatki zgrupowane w trzech infrarzędach^[17]^[18]^[19]^[14]:

Lemuriformes J.E. Gray, 1821 – lemurokształtne
Chiromyiformes Anthony & Coupin, 1931 – palczakokształtne
Lorisiformes Gregory, 1915 – lorisokształtne

Opisano również infrarząd wymarły^[20]:

Adapiformes Hoffstetter, 1997

oraz taksony wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie zgrupowane w żadnym z powyższych infrarzędów^[20]:

Rodzina:
- Azibiidae Gingerich, 1976
Rodzaje:
- Djebelemur Hartenberger & Marandat, 1992^[21] – jedynym przedstawicielem był Djebelemur martinezi Hartenberger & Marandat, 1992
- Lushius Zhou Mingzhen, 1961^[22] – jedynym przedstawicielem był Lushius qinlinensis Zhou Mingzhen, 1961
- Omanodon Gheerbrant, H. Thomas, Roger, Şen & Al-Sulaimani, 1993^[23] – jedynym przedstawicielem był Omanodon minor Gheerbrant, H. Thomas, Roger, Şen & Al-Sulaimani, 1993
- Shizarodon Gheerbrant, H. Thomas, Roger, Şen & Al-Sulaimani, 1993^[24] – jedynym przedstawicielem był Shizarodon dhofarensis Gheerbrant, H. Thomas, Roger, Şen & Al-Sulaimani, 1993
Gatunek:
- „Anchomomys” milleri Simons, 1997^[25]

Uwagi

↑ Nomen nudum.

Przypisy

↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Suite au tableau des quadrumanes. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 156, 1812. Paris. (fr.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 72. (łac.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821. (ang.).
↑ R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).
↑ St.G.J. Mivart. Notes on the crania and dentition of the Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 637, 1864. (ang.).
↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clix. (niem.).
↑ E.D. Cope. On the mutual relations of the bunotherian Mammalia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 35, s. 79, 1883. (ang.).
↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 102, 1889. (hiszp.).
↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 20, seria: E. Museo Lundii. (duń.).
↑ ^a ^b E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 600, 602. (niem.).
↑ W.K. Gregory. The orders of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 27, s. 465, 1910. (ang.).
↑ M.C. McKenna: Toward a phylogenetic classification of the Mammalia. W: W.P. Luckett & F.S. Szalay (redaktorzy): Phylogeny of the Primates. A Multidisciplinary Approach. New York: Plenum Press, 1975, s. 41. ISBN 978-1-4684-2166-8. (ang.).
↑ M. Godinot: Paleogene prosimians. W: L. Werdelin & W.J. Sanders (redaktorzy): Cenozoic Mammals of Africa. Berkeley: University of California Press, 2010, s. 324. ISBN 0-520-25721-9. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28–54. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 250.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 221.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-01]. (ang.).
↑ C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 22. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 26. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Strepsirrhini Geoffroy Saint-Hilaire, 1812, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-01] (ang.).
↑ J.-L. Hartenberger & B. Marandat. A new genus and species of an early Eocene Primate from North Africa. „Human Evolution”. 7, s. 9, 1992. (ang.).
↑ 周明镇 / M. Zhou. 河南卢氏始新世灵长类一新属 / A New Tarsioid Primate from the Lushi Eocene, Honan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 5 (1), s. 1, 1961. (chiń. • ang.).
↑ Gheerbrant i in. 1993 ↓, s. 145.
↑ Gheerbrant i in. 1993 ↓, s. 182.
↑ E.L. Simons. Discovery of the smallest Fayum Egyptian primates (Anchomomyini, Adapidae). „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 94 (1). s. 182. DOI: 10.1073/pnas.94.1.180. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1-316. (ang.).
Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14344-4.
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Strepsirrhini. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 9 maja 2008]
E. Gheerbrant, H. Thomas, J. Roger, Ş. Şen & Z. Al-Sulaimani. Deux nouveaux primates dans l’Oligocène inférieur de Taqah (Sultanat d’Oman): premiers adapiformes (?Anchomomyini) de la péninsule Arabique?. „Palaeovertebrata”. 22 (4), s. 141–196, 1993. (fr.).

[13] Nomen nudum.

[geo-1] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Suite au tableau des quadrumanes. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 156, 1812. Paris. (fr.).

[ill-2] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 72. (łac.).

[gray-3] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821. (ang.).

[owen-4] R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).

[miv-5] St.G.J. Mivart. Notes on the crania and dentition of the Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 637, 1864. (ang.).

[hae66-6] E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clix. (niem.).

[cope-7] E.D. Cope. On the mutual relations of the bunotherian Mammalia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 35, s. 79, 1883. (ang.).

[ame-8] F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 102, 1889. (hiszp.).

[win-9] H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 20, seria: E. Museo Lundii. (duń.).

[hae95-10] E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 600, 602. (niem.).

[gre-11] W.K. Gregory. The orders of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 27, s. 465, 1910. (ang.).

[mck-12] M.C. McKenna: Toward a phylogenetic classification of the Mammalia. W: W.P. Luckett & F.S. Szalay (redaktorzy): Phylogeny of the Primates. A Multidisciplinary Approach. New York: Plenum Press, 1975, s. 41. ISBN 978-1-4684-2166-8. (ang.).

[gad-14] M. Godinot: Paleogene prosimians. W: L. Werdelin & W.J. Sanders (redaktorzy): Cenozoic Mammals of Africa. Berkeley: University of California Press, 2010, s. 324. ISBN 0-520-25721-9. (ang.).

[Cichocki&inni-15] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28–54. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=290_250]-16] Jaeger 1959 ↓, s. 250.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=261_221]-17] Jaeger 1959 ↓, s. 221.

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-01]. (ang.).

[amw-19] C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 22. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Burgin&inni-20] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 26. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[zij-21] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Strepsirrhini Geoffroy Saint-Hilaire, 1812, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-01] (ang.).

[har&mar-22] J.-L. Hartenberger & B. Marandat. A new genus and species of an early Eocene Primate from North Africa. „Human Evolution”. 7, s. 9, 1992. (ang.).

[zhou-23] 周明镇 / M. Zhou. 河南卢氏始新世灵长类一新属 / A New Tarsioid Primate from the Lushi Eocene, Honan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 5 (1), s. 1, 1961. (chiń. • ang.).

[CITEREFGheerbrantThomasRogerŞen1993145-24] Gheerbrant i in. 1993 ↓, s. 145.

[CITEREFGheerbrantThomasRogerŞen1993182-25] Gheerbrant i in. 1993 ↓, s. 182.

[sim-26] E.L. Simons. Discovery of the smallest Fayum Egyptian primates (Anchomomyini, Adapidae). „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 94 (1). s. 182. DOI: 10.1073/pnas.94.1.180. (ang.).

[14]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]

[13]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]