Stefan Parnicki-Pudełko

Stefan Parnicki-Pudełko (ur. 10 lipca 1914 r. w Majdanie Starym, zm. 16 kwietnia 1994 we Wrocławiu) – polski naukowiec, historyk i archeolog specjalizujący się w zakresie starożytności. Żołnierz AK i BCh. Honorowy obywatel Swisztowa.

Życiorys

Urodził się 10 lipca 1914 r. we wsi Majdan Stary na Lubelszczyźnie. W 1933 r. ukończył gimnazjum humanistyczne w Krasnymstawie. W okresie szkolnym był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego.

W 1934 r. rozpoczął studia humanistyczne na Uniwersytecie Lwowskim (skupiając się głównie na archeologii śródziemnomorskiej i filologii klasycznej), które przerwał wybuch drugiej wojny światowej. W trakcie kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział w obronie Lwowa. W okresie wojny pracując w gospodarstwie ojca, uczestniczył też w konspiracyjnym nauczaniu w Wojsławicach oraz działał w Armii Krajowej oraz Batalionach Chłopskich.

Po zakończeniu wojny kontynuował studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, uzyskując magisterium w 1946 r. na podstawie pracy Quo modo Homerus in poematibus suis colorem atque formam rerum exprimit. Następnie natychmiast podjął pracę w Katedrze Archeologii Klasycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1949 r. obronił tam pracę doktorską Udział czynników urbanistycznych w powstawaniu i rozwoju greckiej agory (promotor: Edmund Bulanda). W 1953 r. rozpoczął pracę w Zakładzie Archeologii Antycznej Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, gdzie w kwietniu 1956 r. awansowano go na stanowisko docenta.

W roku akademickim 1958/1959 przeniósł się na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zostając kierownikiem Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej. W 1966 r. został profesorem nadzwyczajnym. W roku akademickim 1967–1968 gościnnie wykładał na Institute for Advanced Study w Princeton. Wobec likwidacji swojej katedry w 1969 r., został najpierw kierownikiem Katedry Historii Sztuki, a następnie w 1970 r. przeszedł do Zakładu Historii Starożytnej w Instytucie Historii UAM, którego objął kierownictwo.Tam pracował już do przejścia na emeryturę w 1984 r. W 1977 r. uzyskał nominację na profesora zwyczajnego.

W latach 1956–1957 brał udział w polsko-radzieckich (ukraińskich) badaniach archeologicznych w Olbii nad Morzem Czarnym. W 1960 r. odbył czteromiesięczne specjalistyczne studia w Grecji w zakresie architektury, urbanistyki i budownictwa starożytnej Hellady. W 1965 r. przebywał na trzymiesięcznym stypendium we Włoszech, badając budownictwo greckie w południowej części Włoch.

Od 1960 r. uczestnik wykopalisk w Novae, najpierw jako zastępca kierownika przy ekspedycji Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1970 r. organizator samodzielnej Ekspedycji Archeologicznej w Novae Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W wyniku jego prac odsłonięto m.in. fragmenty murów obronnych i pozostałości trzech bram wjazdowych do obozu.

Uczestniczył w organizowaniu i działał w Polskim Towarzystwie Archeologicznym. W latach 1982 i 1983 zorganizował międzynarodowe sympozja i konferencje naukowe na UAM-ie. Urządzał też wysoko oceniane wystawy archeologiczne zabytków z Novae w muzeach archeologicznych w Poznaniu, Inowrocławiu, Koszalinie i Gnieźnie. Współpracował też z poznańskim oddziałem Komisji Bałkanistycznej PAN.

Autor ok. 200 prac naukowych. W zakresie dydaktyki, prowadził rozmaite zajęcia dla studentów filologii klasycznej, historii, historii sztuki i archeologii.

Odznaczenia

Naukowe

Nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia – dwukrotnie (1976, 1981)
Nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki I stopnia (1984)
Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1977)
Nagroda Rektora UAM (?)
Medal 100-lecia Bułgarskiej Akademii Nauk (1979)
Medal XX-lecia IHKM PAN (1978)

Państwowe

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1979)
Medal Prezydium Miejskiej Rady Narodowej za Zasługi dla Miasta Swisztowa (1982)
Honorowe obywatelstwo Swisztowa (1982)

Publikacje

Plac w budownictwie greckim a współczesne planowanie, "Politechnika", 1947, nr 9-10, s. 247-254.
Z problemów planowania miast w starożytnej Grecji, "Archeologia", IV, 1950-1951 (1953), s. 27-38
Próba rekonstrukcji agory w Kynaitha, "Archeologia", V, 1952–1953, s. 76-82, 429-431
Gospodarcza rola agory greckiej, "Archeologia", VI, 1954 (1956), s. 90-115, 300-302.
Agora. Geneza i rozwój rynku greckiego, Wrocław 1957
Uwagi do genezy kolumny doryckiej [w:] Księga pamiątkowa ku czci Władysława Podlachy, Wrocław 1957, s. 74-83, 201-205.
Dom mieszkalny a świątynia w Grecji archaicznej, "Archeologia", VIII, 1, 1956 (1958), s. 49-64
Budownictwo w starożytnej Grecji, I, "Prace Zakładu Archeologii Antycznej ZHKM PAN", z. 9, Warszawa 1958
Budownictwo i topografia Olbii [w:] Olbia. Teksty źródłowe i badania archeologiczne. Prace Zakładu Archeologii Antycznej IHKM PAN, z. 6, Warszawa 1957, s. 121-194.
Budownictwo starożytnej Grecji od okresu archaicznego do rzymskiego, Wrocław-Warszawa 1962
Olimpia i olimpiady, Poznań 1964
The Western Gate of Novae, "Archeologia Polona", XIV, 1974, s. 297-314
Architektura starożytnej Grecji, ? 1975.
Befestigungslagen von Novae [w:] Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, Poznań 1976, s. 179-192
Budowle po zachodniej stronie forum w Novae. Building at Western Side of Forum in Novae, "Sprawozdanie Komisji Archeologicznej nr 94 za 1976 r. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Historii i Nauk Społecznych"
Budownictwo greckie [w:] Kultura materialna starożytnej Grecji. Zarys, t. II, Wrocław 1977, s. 345-475.
Castra Novae [w:] Novae – Sektor zachodni 1974, I, Poznań 1978, s. 113-117
Krepostnite porti na Novae, "Arheologija", Sofija, XXIII, 4, 1981 (1982), s. 9-21
Wczesnochrześcijańska bazylika katedralna w Novae, Bułgaria, "Poznańskie Towarzystwo Nauk. Wydział Nauk o Sztuce, Sprawozdanie nr 99 za 1981 r.", Poznań 1983, s. 68-73
The Earl-christian Episcopal Basilica in Novae, "Archeologia Polona", s. XXI-XXII, 1983, s. 241-261
Das Heizungssystem der römischen Festung von Novae, Nord-Bulgarien, "Jahreschefte aus August und Kaiseraugust", 3, Liestal 1983, s. 147-155 (wspólnie z L. Press)
Wczesnochrześcijańska bazylika episkopalna w Polsce, "Balcanica Posnaniensia", I, Poznań 1984, s. 147-153
Ambona wczesnochrześcijańskiej bazyliki biskupiej w Novae, "Balcanica Posnaniensia", V, Poznań 1989 [1990], s. 319-341.
The Fortifications in the Western Sector of Novae, Poznań 1990

Bibliografia

Małgorzata Biernacka-Lubańska, Stefan Parnicki-Pudełko [w:] Novensia, t. 9, Warszawa 1997, s. 97-101.