Wikipedia

Stanisław Kostka

polski jezuita, święty Kościoła katolickiego (1550–1568)
Ten artykuł dotyczy świętego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Stanisław Kostka herbu Dąbrowa (ur. 28 października 1550 w Rostkowie, zm. 15 sierpnia 1568 w Rzymie) – polski jezuita, jeden z katolickich patronów Polski, a ponadto patron ministrantów, polskich dzieci i młodzieży, stowarzyszenia pod nazwą Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży oraz święty Kościoła katolickiego.

Stanisław Kostka SJ
zakonnik
patron Polski
Ilustracja
Kraj działania

Korona Królestwa Polskiego,
Monarchia Habsburgów,
Państwo Kościelne

Data i miejsce urodzenia

28 października 1550
Rostkowo

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 1568
Rzym

Miejsce pochówku

Kaplica przy kościele św. Andrzeja na Kwirynale w Rzymie

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

Towarzystwo Jezusowe (jezuici)

Śluby zakonne

marzec lub kwiecień 1568

Święty
Czczony przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

14 sierpnia 1606
Rzym
przez Pawła V

Kanonizacja

31 grudnia 1726
Rzym
przez Benedykta XIII

Wspomnienie

18 września

Atrybuty

anioł podający mu Komunię, Dziecię Jezus na ręku, krucyfiks, laska pielgrzymia, lilia, Matka Boża, różaniec

Patron

Polski, archidiecezji łódzkiej, archidiecezji warszawskiej i diecezji płockiej, Gniezna, Lublina, Lwowa, Poznania i Warszawy, ministrantów, nowicjuszy, alumnów, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży oraz polskich dzieci i młodzieży

Szczególne miejsca kultu

Kwirynał, Rostkowo, Stara Wieś k. Brzozowa

Herb
Dąbrowa
Rodzina

Kostkowie

Ojciec

Jan Kostka

Matka

Małgorzata Kryska

Rodzeństwo

Paweł, Wojciech, Mikołaj, Anna, siostra

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Źródła historyczne

edytuj

Pierwszą genealogię rodu Kostków napisał jego brat Paweł Kostka[a], ale nie dochowała się ona do naszych czasów[1]. Ze źródła tego korzystali jego następni biografowie[1]. Jezuita o. Andrzej Duryewski SJ wydał w 1702 w Krakowie historię rodziny Kostków oraz rodzin z nimi spokrewnionych w dziele zatytułowanym Pamiątka niezeszła Ivz zeszłego domv, Iasnie Wielmoznych Panow na Rostkowie i Sztembergv Kostkow. ábo o niéktorych, z-tej fámiliey, płci oboiey, Zacnych Lvdziach Memoryał Krotki[1]. Bardzo ważnym dokumentem źródłowym są akta procesu kanonizacyjnego z 1630: łac. Acta canonisationis Beati Stanislai Kostka in Polonia 1606–1645. Processus remissiorialis Cracoviensis an. 1630[2]. Ponadto naoczny świadek jego życia w nowicjacie rzymskim, Stanisław Warszewicki napisał jego życiorys w dziele zatytułowanym łac. Vita Stanislai Kostka nobillissimi iuvenis qui in Societate Jesu ingressus brevi in aedem sancte migravit ad Dominum.

Życiorys

edytuj

Lata dzieciństwa

edytuj

Stanisław Kostka urodził się w drugiej połowie 1550[b], najprawdopodobniej 28 października[4][5], w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej herbu Dąbrowa. Był dzieckiem Jana Kostki, kasztelana zakroczymskiego[c] i Małgorzaty z d. Kryska z Drobina[6][4]. Miał trzech braci: Pawła, Wojciecha i Mikołaja oraz siostry, z których znane jest imię jednej: Anna[3][7]. Protoplastą jego rodu był dziedzic Nawoj z Rostkowa, którego wymieniają dokumenty źródłowe już w XV wieku[1]. Otrzymał on przezwisko Kostka, z powodu oryginalnego wyglądu jego prawego policzka i niewielkiej „kostki” znajdującej się na jego płacie[1]. Przyjął on następnie nazwisko Kostka, które przyjęli również jego synowie, a także przodkowie Stanisława Kostki, a mianowicie Jan (jego pradziadek) i Jakub[1].

Osobny artykuł: Kostkowie.

Wychowywany był w atmosferze religijnej, o czym zaświadczyli świadkowie późniejszego procesu kanonizacyjnego stwierdzając[2]:

Stanisław z Jana Kostki i Małgorzaty Kryskiej katolickich i pobożnych rodziców urodzony, pobożnie i religijnie był też wychowany.

Podobne świadectwo o atmosferze rodzinnego domu wydał jego brat Paweł Kostka mówiąc[2]:

Rodzice wychowali nas po katolicku, pouczając o dogmatach katolickich. Nie przyzwyczajali nas do przyjemności, postępując z nami surowo. Zaprawiali nas do modlitwy, uczciwości. Wszyscy nas upominali i brali udział w naszym wychowaniu (...) Wszystkich czciliśmy i przez wszystkich byliśmy kochani.

Paweł Kostka

Tuż po urodzeniu, w ostatnich dniach października 1550[5] został ochrzczony w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przasnyszu przez wikariusza ks. Huberta Macieja Komorowskiego, a jego ojcem chrzestnym był Andrzej Radzanowski[8][d]. Duży wpływ na ukształtowanie jego postawy moralnej i religijnej wywarła matka, która była jego pierwszą nauczycielką podstawowych prawd wiary i prawdopodobnie od niej nauczył się pierwszych modlitw i zasad religijności[9]. Istnieje przypuszczenie, że w dzieciństwie (do 12. roku życia) mógł pobierać również naukę od kapelana, przydzielonego do nauki dzieci, który w pierwszej połowie XVI wieku był najprawdopodobniej przy ich prywatnej kaplicy przy kościele w Przasnyszu i świątyni w Rostkowie[10]. Nie jest to jednak należycie udokumentowane, jak również nieznane są bliższe personalia tego kapelana. Pewnym jest natomiast, że od 12. do 14. roku życia jego nauczycielem był Jan Biliński, który znacznie poszerzył jego wiedzę religijną, być może nawet uwrażliwił na znaczenie Maryi w jego życiu, bowiem tak to zaświadczył[11]:

Stanisław od dzieciństwa czcił Maryję i po Bogu wszystkie swoje myśli i uczucia kierował ku Matce Bożej.

Jan Biliński

Wybór drogi zakonnej (nowicjat)

edytuj

W tych czasach (druga połowa XVI wieku) dzieci rodzin szlacheckich często wysyłano na dalsze kształcenie za granicę do uznanych wówczas uczelni prowadzonych często przez osoby konsekrowane[12]. Tak było również ze Stanisławem Kostką, kiedy jego rodzice zdecydowali się, aby dalej kształcił się w Collegium Nobilium w Wiedniu, które prowadzili jezuici[13]. Dostanie się na tę uczelnię nie było łatwe, a wsparcia udzielili mu kard. Stanisław Hozjusz oraz krewny Piotr Kostka ze Sztemberku (dzisiejszy Stążków)[13]. Wraz z bratem Pawłem, Stanisław Kostka wyruszył mniej więcej w połowie lipca 1564, udając się drogą prowadzącą prawdopodobnie przez Kraków, Oświęcim, Opawę i Ołomuniec do Wiednia[13]. 26 lipca 1564 obaj bracia przybyli do Wiednia, gdzie zostali umieszczeni w Konwikcie (bursie), przeznaczonym dla chłopców szlacheckiego pochodzenia[13]. Stanisław Kostka z uwagi na solidne przygotowanie przez Jana Bilińskiego (gramatyka łacińska i grecka) został przyjęty od razu na trzeci rok gramatyki, czyniąc stałe postępy w dalszej nauce, stając się wzorem pracowitego i sumiennego ucznia[14]. Na uczelni tej studiowali m.in. późniejsi prymasi Polski Jan Tarnowski czy Bernard Maciejowski oraz Mikołaj Lasocki, późniejszy biskup[13]. W Konwikcie prowadzonym zwykle przez wyznaczonego przełożonego obowiązywał regulamin oraz przyjęty system wychowawczy, który wymagał od kandydata posłuszeństwa w zdobywaniu nauki, wyrobienia obyczajów i pobożności[13]. Regulamin ten przewidywał modlitwę poranną i wieczorną, uczestnictwo w codziennej mszy świętej, wysłuchanie cotygodniowej konferencji ascetycznej i raz w miesiącu przystępowanie do sakramentów świętych[13]. W Konwikcie tym Kostkowie przebywali osiem miesięcy, bowiem w 1565 cesarz Maksymilian II Habsburg wymówił jezuitom użytkowanie tego domu, co spowodowało rozproszenie kandydatów[13]. Kostkowie zamieszkali wówczas na prywatnej stancji w domu luteranina Kimberkera przy placu Kiermark w Wiedniu (obecnie róg ulic Kurrentgasse i Steindlgasse)[14][15].

Początkowo miał trudności w nauce, ale dzięki pilności i pracowitości stał się wkrótce jednym z najlepszych uczniów[14]. Jego metoda nauki polegała na robieniu skrupulatnych notatek oraz późniejszym studiowaniu i przemyśleniu tych zapisków[14]. Szczególne uzdolnienia miał do nauki języków obcych. Poza łaciną, greką i językiem hebrajskim uczył się również języków niemieckiego i włoskiego[14]. Odnaleziono pisaną przez niego książeczkę zatytułowaną łac. Liber ellegantiarum scriptus per me Stanislaum Kostka sub M. Alberto Theobulico, w której zapisał subtelne wyrażenia łacińskie i zasady poprawnej pisowni łacińskiej[14]. Jego szkolny kolega Wawrzyniec Pacifici z Frankonii, w późniejszym zeznaniu złożonym przed nuncjuszem papieskim stwierdził[16][17]:

Stanisław nie miał jeszcze żadnego zarostu, twarzy był pełnej, białoróżowej, wejrzenia przyjemnego; oczami swemi wesołymi, ale na których zawsze ślady łez było widać, każdego co nań spoglądał, poruszać musiał do litości... W rozmowie był skromny, wesoły i uprzejmy, chętnie przestawał z osobami prostemi.

Wawrzyniec Pacifici

Historyk Towarzystwa Jezusowego, o. Franciszek Sacchini SJ, natomiast tak scharakteryzował jego wygląd zewnętrzny[18]:

Postać Stanisława była średniej wysokości i słusznych wymiarów, łączyła w sobie dostojność i piękno zewnętrzne (...) Cerę miał śnieżnobiałą z lekko narzuconym na policzki rumieńcem, włosy nieco spłowiałe, kształt twarzy raczej okrągły, twarz pełna wdzięku, oczy jasne, niebieskie, błyszczące, wilgotne, niekiedy przepełnione łzami z powodu miłości i świętości serca.

Franciszek Sacchini
 
Figura św. Stanisława Kostki z Dzieciątkiem na ręku

Na początku grudnia 1565 podupadł na zdrowiu i poważnie zachorował[14]. Większość biografów dopatruje się przyczyn jego choroby w trudnych warunkach bytowych (niskie temperatury otoczenia) i surowym życiu (modlitwy, czuwania nocne, posty, umartwienia) prawdopodobnie powodującym przeziębienie, być może np. grypę[19]. Chory – co stwierdzili lekarze – miał wysoką temperaturę i stan jego zdrowia początkowo szybko się pogarszał, istniało nawet przypuszczenie, że choroba może być śmiertelna[20]. Po kilkunastu dniach powoli zaczął powracać do zdrowia[20]. Podczas tej choroby miał widzenie, podczas którego objawiła mu się św. Barbara (patronka dobrej śmierci), która w asyście dwóch aniołów przyniosła mu Komunię świętą[21]. Przyjacielowi swojemu Stanisławowi Warszewickiemu, powiedział wówczas, że wyzdrowienie zawdzięcza prośbie o wstawiennictwo Matki Bożej, która objawiła mu się w następnym widzeniu trzymająca Dzieciątko Jezus, które złożyła na wyciągnięte jego ręce[20]. Otrzymał wówczas polecenie od Matki Bożej by wstąpić do zakonu jezuitów[20].

 
Obraz Św. Stanisław Kostka w Kościele Saint-Étienne w Wolxheim

Pod wpływem tego polecenia podjął decyzję poświęcenia swojego życia w zakonie jezuitów[20]. Decyzję tę wyjawił swojemu spowiednikowi o. Mikołajowi Donio SJ, który skierował go do ojca prowincjała Wawrzyńca Maggiusza SJ, a ten z kolei uzależnił przyjęcie do jezuitów Stanisława Kostki od zgody rodziców[20]. Ojciec Franciszek Antonio SJ dając mu list polecający podsunął mu wówczas pomysł by udał się do Augsburga, do prowincjała Górnych Niemiec o. Piotra Kanizjusza SJ, późniejszego świętego, z prośbą o przyjęcie do jezuitów, a gdyby on nie wyraził zgody, by udał się bezpośrednio do generała zakonu o. Franciszka Borgiasza SJ, późniejszego świętego, do Rzymu[22].

10 sierpnia 1567, po sprzeczce ze swoim bratem Pawłem, napisał list wyjaśniający motywy opuszczenia Wiednia, po czym udał się pieszo w drogę[23]. Po odkryciu jego ucieczki wyruszyła pogoń jego brata Pawła i Jana Bilińskiego, ale nie zdołali oni go odnaleźć, ponieważ wyruszył on w drogę, nie do Rzymu (jak przypuszczali) ale na północny zachód do Augsburga[24]. Przypuszcza się, że średnio przebywał codziennie około 45 km, a miejscami postojowymi mogły być domy jezuitów w: Altötting-Ebersberg, Monachium i Landsbergu[25]. Po przejściu ponad 600 km dotarł do Augsburga, ale nie zastał przebywającego wówczas na wizytacji domu zakonnego w Dillingen o. Piotra Kanizjusza[25]. Udał się więc do Dillingen (około 30 km od Augsburga) i w połowie września 1567 doszło do ich spotkania, w wyniku którego został na okres trzech tygodni skierowany do kolegium św. Hieronima, pełniąc posługę kelnera[26]. 18 września o. Kanizjusz wysłał list do generała o. Borgiasza w którym m.in. napisał[27]:

Otrzymałem, pisze, list Wielebności Waszej z 23 sierpnia, w którym oznajmiasz mi, że mogę posłać do Rzymu brata Jakóba Lewantego, genuańczyka. Przyjdzie tam zatem wkrótce z magistrem Fabrycym Reynerem, a do tych dwóch, być może, że przyłączę Stanisława, dobrego i zacnego polskiego młodzieniaszka, który pragnie poświęcić się naszemu powołaniu, nawet wbrew woli rodziców.

Piotr Kanizjusz
 
Święty Stanisław Kostka pielgrzymujący do Rzymu

W trójkę młodzieńcy opuścili Dillingen pod koniec września 1567, docierając 25 października tegoż roku do Rzymu[28]. Przypuszczalnie droga ich wiodła przez Brenner, Bolzano, Trydent, Padwę, Ferrarę, Bolonię, Florencję, Sienę, Perugię, Arezzo i Terni[28].

Po przybyciu do Rzymu został on przyjęty 28 października 1567 jako kandydat do zakonu jezuitów i zamieszkał w Domu Profesów rozpoczynając dwuletni okres nowicjatu[28]. Jego późniejszy przyjaciel Stefan Augusti podał opis jego postaci po przybyciu do Rzymu stwierdzając[29]:

Był ubogo ubrany i bardzo zmęczony. (...) Koniecznością wydawało się otoczyć go szczególną opieką, zanim rozpoczął normalne życie nowicjackie.

Stefan Augusti

W Domu Profesów przebywał do końca grudnia 1567, po czym przeniesiono go do innego domu jezuitów, a mianowicie do Kolegium Rzymskiego, gdzie przeszedł kolejny etap nowicjatu tzw. trzydziestodniową próbę[29]. Następnie w okresie od lutego do marca 1568 przeniesiono go na wzgórze Kwirynalskie, do Domu Nowicjackiego św. Andrzeja[29]. Nowicjat w Rzymie rozpoczął od rekolekcji, podczas których odbył spowiedź generalną całego swojego życia u o. Ruiza SJ[30]. Wychowaniem nowicjuszy kierował mistrz (magister) nowicjatu, którym byli kolejno: o. Rafał Rieria SJ, o. Toledo SJ, o. Ruiz SJ, o. Fatio SJ[31]. Podczas nowicjatu odprawiano: ćwiczenia duchowne, ze szczególnym podkreśleniem modlitwy (jednogodzinnym rozmyślaniu metodą ignacjańską), dwukrotny w ciągu dnia rachunek sumienia (po południu i wieczorem) oraz czytania duchowne[31]. Bardzo często tematem jego rozmyślań była Męka Pańska, natomiast podczas czytań duchownych posiłkował się czytaniem żywotów świętych oraz m.in. lekturą książeczki „O naśladowaniu Chrystusa”[31]. Obserwatorzy jego życia zauważyli, że posługiwał się praktykami umartwienia, poprzez np. liczne okresy postów (przed przyjęciem Komunii świętej), biczowanie ciała (za zgodą przełożonych) czy też sypianie na podłodze[31]. Pochlebną opinię o jego życiu nowicjusza wystawił mistrz nowicjatu, stwierdzając[32]:

Brak słów na wyrażenie wzniosłości jego cnót i drogocennych przykładów, którymi odznaczał się jego żywot. Był dla wszystkich wzorem i zwierciadłem doskonałości zakonnej. Niezwykle pokorny, pełen wzgardy względem zaszczytów świata, skromności przedziwnej, w posłuszeństwie dokładny, bez żadnego sprzeciwu względem rozkazów, bez oporu i wahania tak wykonywał otrzymane zlecenia, jak gdyby wyszły z ust samego Boga... Słodki względem innych, twardy i surowy był względem siebie... Ciało trapił ostrymi pokutami. Życie jego było życiem doskonałego zakonnika, jakiego obraz kreślił nam ojciec nasz św. Ignacy w swych konstytucjach. Wszystkie czyny jego były zgodne z regułą. Był tak ściśle zjednoczony z Bogiem, że całe godziny spędzał na modlitwie bez żadnego roztargnienia.

W pierwszych miesiącach 1568 (najprawdopodobniej w marcu lub kwietniu) złożył śluby zakonne[3].

Ostatni miesiąc życia

edytuj
 
Grobowiec w kaplicy św. Stanisława Kostki przy kościele św. Andrzeja na Kwirynale w Rzymie

1 sierpnia 1568 naukę dla nowicjuszy w Domu Nowicjackim św. Andrzeja wygłosił przebywający w Rzymie o. Kanizjusz, a tematem jego rozważań była niespodziewana śmierć[33]. Tego samego dnia wieczorem podczas czasu rekreacji Stanisław Kostka zwierzył się swojemu przyjacielowi Stefanowi Augusti, iż ma przeczucie, że właśnie ten miesiąc okaże się ostatnim w jego życiu, traktując rozważanie o. Kanizjusza jako ostrzeżenie dla siebie[34]. Cztery dni później idąc z o. Emanuelem Saa SJ do bazyliki Santa Maria Maggiore, Stanisław Kostka powiedział, że w tym miesiącu umrze[35]. Przyjętym zwyczajem w nowicjacie było comiesięczne losowanie jakiegoś świętego patrona nowicjusza na dany miesiąc[35]. Stanisław Kostka wylosował wówczas św. Wawrzyńca[35]. W patronalnym dniu tego świętego (10 sierpnia) wieczorem poczuł się źle, a po stwierdzeniu gorączki położono go do łóżka[35]. 14 lutego 1606 jego kolega, nowicjusz Pelecius, złożył jako naoczny świadek tego zdarzenia zeznanie, w którym stwierdził[35]:

Stanisław kładąc się do łóżka uczynił znak krzyża i powiedział: „Jeśli spodoba się Bogu, bym z tego łóżka nie wstał, niech się dzieje jego wola”.

Przez pierwsze trzy dni choroby sądzono, że nie jest ona groźna, a sprowadzony lekarz stwierdził, że jest to najprawdopodobniej chwilowe niedomaganie organizmu[35]. 14 sierpnia chorego opanowała jednak wysoka gorączka, poczuł bezwładność, pojawiły się mdłości, zimny pot na czole, dreszcze, a z ust poczęła sączyć się krew[35]. Poprosił on wówczas by położono go na podłodze, na której usłano prześcieradło, odbył sakrament pokuty, przyjął Komunię świętą, a następnie o. Fatio SJ udzielił mu sakramentu namaszczenia chorych, po którym ponownie odbył krótką spowiedź[36]. Zmarł 15 sierpnia 1568, po północy, najprawdopodobniej około godziny 3:00, trzymając krucyfiks i gromnicę w rękach z modlitwą na ustach wobec klęczących o. Fatio SJ i Stanisława Warszewickiego[37]. Nieznane pozostały przyczyny jego krótkiej choroby. Powstały różne domysły i przypuszczenia co do tych przyczyn. Być może była to np. gruźlica, o czym może świadczyć sącząca się krew z jego ust[38], być może malaria[39]. Ojciec Majkowski wysnuł nawet hipotezę, twierdząc, że przyczyną jego śmierci była siła miłości, która łączyła się ściśle z udziałem czynników somatycznych w jego religijnych przeżyciach i że osłabienie serca nastąpiło wskutek gorączki z powodu religijnej miłości, przechodzącej siły organizmu[40]. Został pochowany początkowo we wspólnym grobie pod kościołem św. Andrzeja w Rzymie na Kwirynale[41].

Tablica przodków

edytuj
  Tablica rodowodowa[42][43]
Prapradziadkowie   Nawój Nawoj Kostka h. Dąbrowa
(~1410–?)
?		 ?
?		 ?
?		 ?
?		   Ninogniew Kryski h. Prawdzic
(~1404–~1468)
?		   Jan Boglewski h. Jelita
(~1410–?)
Dorota N.
(~1400–?)		   Mikołaj Galemski h. Dołęga
(~1440–?)
?		   Mikołaj Działyński h. Ogończyk
(~1440–1491)
  Febronia Danaborska h. Topór
(?–?)
Pradziadkowie   Jan Kostka h. Dąbrowa
(~1440–?)
?		 ?
?		   Ninogniew Kryski h. Prawdzic
(~1440–1507)
  Anna Boglewska h. Jelita
(~1440–?)		   Stanisław Szreński h. Dołęga
(1481–1531)
  Małgorzata Działyńska h. Ogończyk
(~1470–?)
Dziadkowie   Nawoj Nawój Kostka h. Dąbrowa
(~1460–?)
?		   Paweł Kryski h. Prawdzic
(~1480–1546)
  Anna Szreńska h. Dołęga
(1500–?)
Rodzice   Jan Kostka h. Dąbrowa
(~1520–1576)
  Małgorzata Kryska h. Prawdzic
(~1520–?)
św. Stanisław Kostka SJ h. Dąbrowa
(28.10.1550–15.08.1568)

Duchowość

edytuj
 
Komunia św. Stanisława Kostki (mal. Józef Buchbinder)

Duży wpływ na jego rozwój bogatego życia duchowego wywarła atmosfera domu rodzinnego, pielęgnowana przez religijnych i troszczących się o tę religijność rodziców. Akta procesu kanonizacyjnego tak charakteryzują jego pierwsze lata okresu dzieciństwa z Rostkowa[44]:

Od dzieciństwa wiele znaków przyszłej dobroci wykazywał. Niektórych błogosławieństw i cnót początki pokazując. Między innymi świeciły w nim wrodzona pokora, modlitwy, gorącość i chęć do rzeczy duchowych, że od najmniejszej rozpusty i lekkomyślności dziecinnej wstrzymywał się i nic płochliwego nie czynił i dlatego przy dworze ojczystym wszyscy go szanowali.

Jego duchowość można scharakteryzować jako ideał religijno-ascetyczny noszący ślady szkoły ignacjańskiej[45]. Jest on chrystologiczny, eucharystyczny i głęboko maryjny, potęgujący jego stałe i systematyczne postępy[45]. Powiernik jego sumienia o. Fatio SJ tak wspomina jego okres wiedeński[46]:

Wśród wszystkich swoich kolegów wyróżniał się pobożnością, skromnością, uczęszczaniem do sakramentów świętych, umartwieniem, nabożeństwem do Matki Bożej i gorliwością w służeniu do mszy świętej.

Współmieszkańcy Konwiktu wiedeńskiego często obserwowali, jak Stanisław, podczas gdy wszyscy oddawali się rekreacji, to on szedł do kościoła i tam długo się modlił przed Najświętszym Sakramentem[46]. Była to jego stała praktyka, a ponadto modlił się również nocą, wymykając się ukradkiem do pobliskiego kościoła[46]. Z reguły klęczał z rękami złożonymi na piersiach, ze spuszczonymi oczyma, zdarzało się również, że leżał krzyżem na podłodze kościoła[46]. W tym okresie wyrobił w sobie praktykę pasyjną, a mianowicie rozważań Męki Pańskiej, opartych na ćwiczeniach ignacjańskich[46]. Ponadto w jego duchowości dużą rolę odgrywało umiłowanie Matki Bożej, pielęgnowane od dzieciństwa, zaszczepione prawdopodobnie od pobożnej matki, która uwrażliwiła go na praktyki modlitewne kierowane za jej wstawiennictwem[47]. W Wiedniu wstąpił w szeregi Sodalicji Mariańskiej[48]. Ponadto wiadomo, że posiadał hebanowy różaniec, pielęgnując ten rodzaj modlitwy[48]. Był również członkiem Eucharystycznej Kongregacji św. Barbary, a nawet pełnił obowiązki jej prezesa[48]. Jego stałą praktyką było codzienne aktywne uczestniczenie we mszy świętej, na której przyjmował Komunię świętą[48]. O ile było to możliwe wysłuchiwał nawet kilku mszy świętych[48].

Prowadził ascetyczny tryb życia, polegający na dobrowolnym wyrzeczeniu się i ograniczeniu swoich potrzeb do minimum[45]. W ascezie ignacjańskiej dużą rolę odgrywa cnota posłuszeństwa, pokory i czystości[45]. Stałe postępy duchowe osiągnął przy zaangażowaniu i współpracy z łaską bożą[45].

Proces beatyfikacji i kanonizacji

edytuj
 
Madonna z Dzieciątkiem oraz świętymi: Alojzym Gonzagą i Stanisławem Kostką

Generał zakonu jezuitów Franciszek Borgiasz SJ znając jego życie oraz okoliczności powiadomił tuż po jego śmierci wszystkie prowincje, mając na uwadze jego świątobliwość oraz dając początek czci oddawanej jemu w całym zakonie[41]. Spowiednik Stanisława o. Fatio SJ wypowiedział wówczas taką opinię o nim[41]:

Mamy nadzieję, że nadejdzie dzień, w którym ujrzymy go wpisanego w poczet świętych, czczonych przez Kościół, jak to przebieg żywota zdaje się stwierdzać.

Już w 1580 wyryto na blasze i wykuto jego obraz z tytułem błogosławiony[41]. Wszystkie te okoliczności oraz kult oddawany po jego śmierci były powodem wszczęcia przez jezuitów postępowania w celu wyniesienia go na ołtarze[41]. Dzięki tym staraniom 14 sierpnia 1606 papież Paweł V wydał ustną zgodę na jego publiczną cześć w Kościele, co oznaczało jego beatyfikację[41]. Następnego dnia została odprawiona uroczysta msza święta na jego cześć wraz z ukazaniem jego wizerunku[41]. Był to pierwszy błogosławiony jezuita w historii Kościoła[3].

Tuż po beatyfikacji rozszerzył się jego kult, szczególnie w Polsce[49]. W diecezji płockiej, w Pułtusku, w 1606 wybudowano wówczas drewnianą kaplicę ku jego czci, a następnie pod koniec XVII wieku postawiono pierwszy kościół w Polsce pod jego wezwaniem[49]. Powstały liczne wizerunki z jego podobizną oraz figury, fundowane przeważnie do kościołów lub kaplic.

Wkrótce poczyniono starania o jego kanonizację, które zakończyły się powodzeniem[49]. 31 grudnia 1726 papież Benedykt XIII po rozważeniu propozycji jego kanonizacji wydał bullę kanonizacyjną łac. Cum Christi voce, ogłaszającą go świętym wraz z Alojzym Gonzagą[49][3]. Uroczystości pokanonizacyjne odbyły się w Polsce w dniach 16–24 listopada 1727 w Pułtusku pod przewodnictwem bp. Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego przy licznym udziale duchowieństwa i wiernych oraz wystawieniu cudownego obrazu przedstawiającego św. Stanisława stojącego przed Maryją z Dzieciątkiem z końca XVII wieku, z Kacic[50].

Relikwie

edytuj
 
Sarkofag św. Stanisława Kostki w kościele św. Andrzeja na Kwirynale

Największa część jego relikwii znajduje się w miejscu jego pochówku, w grobowcu, w kościele św. Andrzeja na Kwirynale w Rzymie. W 1621 na mocy decyzji papieża Grzegorza XV jego czaszkę z tego grobowca przewieziono do Polski, gdzie na mocy dekretu króla Władysława IV Wazy spoczęła ona w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie[15]. Pod koniec XVIII wieku, wskutek czasowej kasaty zakonu jezuitów, czaszka ta zaginęła[15].

W połowie XIX wieku cząstkę jego relikwii (fragment kości ciemieniowej) odkryto w skarbcu kaplicy elektora badeńskiego, gdzie trafiła prawdopodobnie za pośrednictwem saskim i skąd została przekazana do nowicjatu jezuickiego w Gosheim koło Sigmaringen, skąd w 1872 przeniesiono ją kolejno do: Exaaten w Holandii (1872–85), Blyenbeck w Holandii (1885–1886), Tisis koło Feldkirch w Austrii (od 1886), od połowy XX wieku do Neuhausen auf den Fildern pod Stuttgartem, a następnie do domu nowicjatu w Norymberdze (Ruper-Mayer-Haus)[15].

W Polsce część relikwii (cząstka małego palca) została sprowadzona w 1744 do drewnianej kaplicy w Rostkowie, ale około 1861 zaginęła[15]. Do kościoła w Rostkowie jego część relikwii sprowadzono w 1926[15]. Największą znajdującą się obecnie w Polsce relikwią jest cząstka jego żebra o długości około 12 cm, przechowywana w kaplicy nowicjatu jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa[15]. W latach 60. XX wieku bp płocki Bogdan Marian Sikorski przywiózł z Rzymu cząstki jego relikwii dla niemal 40 kościołów i kaplic rozsianych w całej Polsce[15], gdzie umieszczono je w specjalnych relikwiarzach.

Kult

edytuj
 
Kaplica św. Stanisława Kostki przy kościele św. Andrzeja na Kwirynale w Rzymie

Ikonografia

edytuj

Święty Stanisław Kostka został przedstawiony w bardzo licznej ikonografii, wyrażającej jego postać w różnych scenach z jego krótkiego życia. Przedstawiany jest w habicie jezuity, jako przyjmujący Komunię świętą z rąk anioła lub św. Barbary. Jego atrybuty to: anioł podający mu komunię, Dziecię Jezus, hostia, krzyż, pielgrzymia laska, wizerunek Matki Bożej, lilia, różaniec[103]. Najbardziej znane – to następujące obrazy czy rzeźby[15]:

Zobacz też

edytuj
Zobacz też kategorię: Parafie pod wezwaniem św. Stanisława Kostki.
Zobacz też kategorię: Świątynie pod wezwaniem św. Stanisława Kostki.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Brat jego Paweł Kostka urodził się w 1549. W 1567 otrzymał świadectwo ukończenia Collegium Nobilium w Wiedniu, a następnie powrócił do Rostkowa. Po śmierci swojego brata Stanisława przybył miesiąc po jego śmierci (wrzesień 1568) do Rzymu, stając się wkrótce propagatorem jego kultu. Następnie przebywał w Rostkowie – po śmierci ojca Jana – wraz z matką prowadząc skromne i umartwione życie. W 1581 otrzymał od króla Stefana Batorego godność chorążego ziemi ciechanowskiej. Po śmierci matki w 1593, sprzedał dobra rostkowskie, a uzyskany dochód przeznaczył na cele dobroczynne i fundacje (m.in. fundacja bernardyńska w Przasnyszu czy szpital-przytułek w Przasnyszu). Pod koniec życia zamieszkał w tym przytułku, posługując innym. Próbował nawet dostać się do zakonu jezuitów, składając w 1606 śluby zakonne. Zmarł nagle w Piotrkowie Trybunalskim w 1607, w czasie załatwiania spraw sądowych, w wieku 58 lat. Pochowany został w kaplicy rodzinnej, w kościele parafialnym w Przasnyszu.
  2. ↑ Niektóre źródła podają datę jego urodzin 28 grudnia 1550[3], bądź koniec grudnia 1550. Daty te są jednak niepewne, nie udokumentowane w żadnych materiałach źródłowych. Pewne jest natomiast, ze urodził się w drugiej połowie 1550 o czym świadczą akta procesu kanonizacyjnego oraz stwierdza tak jego brat Paweł Kostka w liście do o. Łęczyckiego pisanym w Przasnyszu 12 lipca 1606, którego oryginał znajduje się w Archiwum Głównym Towarzystwa Jezusowego w Rzymie (→ Bońkowski 1987 ↓, s. 145).
  3. ↑ Ojciec Stanisława Kostki – Jan odznaczał się porywczym i wybuchowym charakterem i należał do średnio zamożnej szlachty mazowieckiej. Kasztelaństwo zakroczymskie otrzymał 27 czerwca 1564 od króla Zygmunta II Augusta. Zmarł w Rostkowie w 1567 i został pochowany w rodzinnej kaplicy Kostków w kościele w Przasnyszu. W kaplicy tej pochowano również pod koniec XVI wieku jego żonę, a matkę Stanisława Kostki, Małgorzatę.
  4. ↑ Niektóre źródła podają , że ochrzcił go proboszcz ks. Jan Zarukowski, a ojcem chrzestnym był Jędrzej Radwanowski (→ Badeni 1911 ↓, s. 8).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f Bońkowski 1987 ↓, s. 143.
  2. ↑ a b c Bońkowski 1987 ↓, s. 145.
  3. ↑ a b c d e f g h i Czytelnia. 18 września. Św. Stanisław Kostka, zakonnik, patron Polski, [w:] Internetowa Liturgia Godzin [online], brewiarz.pl [dostęp 2019-03-20].
  4. ↑ a b Święty Stanisław Kostka [online], geni.com [dostęp 2019-03-20].
  5. ↑ a b Badeni 1911 ↓, s. 7.
  6. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 144–145.
  7. ↑ Życiorys św. Stanisława Kostki, [w:] Wydział Duszpasterski Diecezji Płockiej [online], duszpasterski.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-03-23].
  8. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 145–146.
  9. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 146.
  10. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 147.
  11. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 146–147.
  12. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 147–148.
  13. ↑ a b c d e f g h Bońkowski 1987 ↓, s. 148.
  14. ↑ a b c d e f g Bońkowski 1987 ↓, s. 149.
  15. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Paweł Bieś, STANISŁAW KOSTKA H. DĄBROWA. 1550 - 1568-08-14, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], ipsb.nina.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  16. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 163.
  17. ↑ Badeni 1911 ↓, s. 39.
  18. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 162–163.
  19. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 149–150.
  20. ↑ a b c d e f Bońkowski 1987 ↓, s. 150.
  21. ↑ Badeni 1911 ↓, s. 50.
  22. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 150–151.
  23. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 151.
  24. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 152–153.
  25. ↑ a b Bońkowski 1987 ↓, s. 153.
  26. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 153–154.
  27. ↑ Badeni 1911 ↓, s. 77–78.
  28. ↑ a b c Bońkowski 1987 ↓, s. 154.
  29. ↑ a b c Bońkowski 1987 ↓, s. 155.
  30. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 155–156.
  31. ↑ a b c d Bońkowski 1987 ↓, s. 156.
  32. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 157.
  33. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 158.
  34. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 158–159.
  35. ↑ a b c d e f g Bońkowski 1987 ↓, s. 159.
  36. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 159–160.
  37. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 160–161.
  38. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 161–162.
  39. ↑ a b Nasz patron. Życiorys św. Stanisława Kostki, [w:] Parafia Archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi [online], katedra.lodz.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  40. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 161.
  41. ↑ a b c d e f g Bońkowski 1987 ↓, s. 172.
  42. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Stanisław Kostka z Rostkowa h. Dąbrowa (ID: 11.473.241), [w:] Wielka genealogia Minakowskiego [online], sejm-wielki.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-03-26].
  43. ↑ Genealogia. Stanisław Kostka [online], barbarafamily.eu [zarchiwizowane z adresu 2022-01-15].
  44. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 168.
  45. ↑ a b c d e Bońkowski 1987 ↓, s. 171.
  46. ↑ a b c d e Bońkowski 1987 ↓, s. 169.
  47. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 169–170.
  48. ↑ a b c d e Bońkowski 1987 ↓, s. 170.
  49. ↑ a b c d Bońkowski 1987 ↓, s. 173.
  50. ↑ a b Bońkowski 1987 ↓, s. 174.
  51. ↑ Mossakowska 2004 ↓, s. 245.
  52. ↑ Badeni 1911 ↓, s. 206.
  53. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 179.
  54. ↑ a b Bońkowski 1987 ↓, s. 175.
  55. ↑ a b c Bońkowski 1987 ↓, s. 176.
  56. ↑ Wiśniewski 1921 ↓.
  57. ↑ Bońkowski 1987 ↓, s. 177–178.
  58. ↑ Św. Stanisław Kostka - patron dzieci i młodzieży [online], ropczyce.rzeszow.opoka.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-01-23].
  59. ↑ Liceum Jezuitów im. św. Stanisława Kostki w Krakowie [online], kostka.edu.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-02].
  60. ↑ Zespół Szkół Katolickich Diecezji Kieleckiej w Kielcach [online], kostka-kielce.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  61. ↑ Zespół Szkół Katolickich im. św. Stanisława Kostki w Zielonej Górze [online], katolik.zgora.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-01].
  62. ↑ Zespół Szkół Jezuitów im. św. Stanisława Kostki w Gdyni [online], jezuici.edu.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  63. ↑ Liceum Ogólnokształcące Niepubliczne. Kolegium św. Stanisława Kostki w Warszawie [online], liceumpolonijne.edu.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  64. ↑ Zespół Szkół Publicznych w Komorowie - Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Św. Stanisława Kostki [online], ostrowmaz.com [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  65. ↑ Szkoła Podstawowa nr 10 im. św. Stanisława Kostki w Częstochowie [online], zsp2czest.szkolnastrona.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-01-13].
  66. ↑ Szkoła Podstawowa im. św. Stanisława Kostki w Jazgarce [online], spjazgarka.edupage.org [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  67. ↑ Szkoła Podstawowa im. św. St. Kostki w Leśnicy, [w:] Zespół Szkół w Leśnicy [online], splesnica.szkolna.net [zarchiwizowane z adresu 2019-01-11].
  68. ↑ Szkoła Podstawowa im. Świętego Stanisława Kostki w Maruszynie Górnej [online], szaflary.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  69. ↑ Szkoła Podstawowa im. Św. Stanisława Kostki w Maćkowicach [online], zurawica.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  70. ↑ Szkoła Podstawowa im. Św. Stanisława Kostki w Moszczenicy [online], sp.moszczenica.eu [zarchiwizowane z adresu 2023-02-05].
  71. ↑ Szkoła Podstawowa im. Świętego Stanisława Kostki w Nowej Wsi Szlacheckiej [online], spszlachecka.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  72. ↑ Katolicka Szkoła Podstawowa im. św. Stanisława Kostki w Poznaniu [online], dobrasp.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-06].
  73. ↑ Szkoła Podstawowa im. św. Stanisława Kostki w Rostkowie [online], mapa.targeo.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-25].
  74. ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 im. Świętego Stanisława Kostki w Rybniku [online], sp3rybnik.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-03-29].
  75. ↑ Szkoła Podstawowa im. Św. Stanisława Kostki w Starym Gralewie [online], zsgralewo.jimdofree.com [zarchiwizowane z adresu 2022-10-25].
  76. ↑ Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Stanisława Kostki w Trzebosi [online], sp2trzebos.edupage.org [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  77. ↑ Szkoła Podstawowa im. św. Stanisława Kostki w Woli Wierzbowskiej [online], spwolaw.superszkolna.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  78. ↑ Polska Szkoła Przedmiotów Ojczystych im. św. Stanisława Kostki w Manchesterze [online], polishschool.org.uk [zarchiwizowane z adresu 2022-10-25].
  79. ↑ Lokalna Polska Misja Katolicka pw. św. Stanisława Kostki w Coventry [online], parafia-coventry.org.uk [zarchiwizowane z adresu 2019-05-16].
  80. ↑ Gieczno. Kaplica św. Stanisława Kostki (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  81. ↑ Gowarzewo. Kaplica św. Stanisława Kostki (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  82. ↑ Jasionka. Kaplica pw. św. Stanisława Kostki (mapa 1:3000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  83. ↑ Bursa gimnazjalna, Kaplica św. Stanisława Kostki w Mielcu, [w:] Towarzystwo Miłośników Ziemi Mieleckiej im. Władysława Szafera w Mielcu [online], tmzm.mielec.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  84. ↑ Kielce. Pomnik Świętego Stanisława Kostki (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  85. ↑ Lubomia. Pamięci Stanisława Kostki (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  86. ↑ Rawicz. Pomnik św. Stanisława Kostki (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  87. ↑ Ciechanów (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  88. ↑ Dąbrowa Górnicza (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:1500) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  89. ↑ Gliwice (Stanisława Kostki) (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  90. ↑ Kielce (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  91. ↑ Kwaczała (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:3000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  92. ↑ Maruszyna (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:24 000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  93. ↑ Rakoniewice (Stanisława Kostki) (mapa 1:3000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  94. ↑ Szczecin (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:6000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  95. ↑ Tarnów (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:3000) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  96. ↑ Zabrze (Świętego Stanisława Kostki) (mapa 1:1500) [online], pl.mapy.cz [dostęp 2019-03-20].
  97. ↑ a b Strona główna, [w:] Fundacja Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej im. św. Stanisława Kostki [online], fundacja-stanislawakostki.org [zarchiwizowane z adresu 2021-08-02].
  98. ↑ Ważne wydarzenia, [w:] Fundacja Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej im. św. Stanisława Kostki [online], fundacja-stanislawakostki.org [zarchiwizowane z adresu 2019-03-29].
  99. ↑ Historia Domu św. Stanisława Kostki [online], krakow.szarytki.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  100. ↑ Jakub Strzechowski, Św. Stanisław Kostka wzorem prawdziwego człowieka [online], radioplus.com.pl, 14 stycznia 2018 [zarchiwizowane z adresu 2019-07-29].
  101. ↑ 2018.08.19. Patroni Polski, [w:] Katalog Znaków Pocztowych [online], kzp.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
  102. ↑ Św. Stanisław Kostka w emisjach Poczty Polskiej S.A [online], plockierodziny.pl, 17 sierpnia 2018 [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16].
  103. ↑ Józef Marecki, Lucyna Rotter, Jak czytać wizerunki świętych leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009, s. 556, ISBN 978-83-242-0910-1.
  104. ↑ Iwona Wymazał, Zaniedbany święty [online], gazetapowiatowa.pl, 17 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Kostka&oldid=74787010”