Ryżniak

Ryżniak
	Oryzomys
	S.F. Baird, 1857
	; Ryżniak błotny (O. palustris)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	bawełniaki
Plemię	Oryzomyini
Rodzaj	ryżniak
	Typ nomenklatoryczny
	Mus palustris Harlan, 1837
Synonimy
	Micronectomys Hershkovitz, 1948; Orozomys: Lindsay, 2007;
	Micronectomys Hershkovitz, 1948; Orozomys: Lindsay, 2007;
Gatunki
	11 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	11 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Występowanie gatunków z rodzaju Oryzomys: granatowy: ryżniak błotny; (zasięg współczesny); błękitny: ryżniak błotny; (zasięg historyczny); czerwony: ryżniak moczarowy; różowy: ryżniak białobrzuchy; pomarańczowy: ryżniak wyspowy; jasnozielony: ryżniak jamajski; żółty: ryżniak błyszczący; brązowy: ryżniak namorzynowy;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryżniak^[4] (Oryzomys) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce^[5]^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 94–152 mm, długość ogona 100–173 mm, długość ucha 13–18 mm, długość tylnej stopy 24–40 mm; masa ciała 40–82 g^[6]^[9].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Hesperomys) zdefiniował w 1857 roku amerykański ornitolog i ichtiolog Spencer Fullerton Baird w rozdziale poświęconym ssakom, opublikowanym w raporcie sporządzonym na zlecenie Departamentu Wojny Stanów Zjednoczonych^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) ryżniak błotny (O. palustris).

Etymologia

Oryzomys: gr. ορυζα oruza ‘ryż’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[10].
Micronectomys: gr. μικρος mikros ‘mały’; rodzaj Nectomys W. Peters, 1860 (pływaczek)^[2]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Nectomys dimidiatus Thomas, 1905.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące żyjące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki^[11]^[9]^[5]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[9]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[9]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[9]^[c]	Status IUCN^[12]
Oryzomys nelsoni	Merriam, 1898	ryżniak wyspowy	gatunek monotypowy	endemit Meksyku (znany tylko z wyspy Marie Madre u wybrzeży Nayarit)	DC: 12,2–15,3 cm^[13] DO: 16–19,1 cm^[13] MC: brak danych^[13]	EX
Oryzomys antillarum	O. Thomas, 1898	ryżniak jamajski	gatunek monotypowy	endemit Jamajki (Wielkie Antyle)	DC: 12–13,2 cm^[14] DO: 10,8–13 cm^[14] MC: brak danych^[14]	EX
Oryzomys palustris	(Harlan, 1837)	ryżniak błotny	5 podgatunków	endemit Stanów Zjednoczonych (od południowego Illinois i południowego New Jersey do Florydy (wraz z dolną częścią Florida Keys)); zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 13,1–13,4 cm DO: 12,1–14,3 cm MC: 45–80 g	LC
Oryzomys texensis	J.A. Allen, 1894		gatunek monotypowy	Stany Zjednoczone (południowo-wschodni Kansas i południowe Missouri, na południe do wschodniego Teksasu i zachodniego Missisipi) i Meksyk (północno-wschodni Tamaulipas)	DC: 12–14,6 cm DO: 10–14 cm MC: 40–74 g	NE
Oryzomys couesi	(Alston, 1877)	ryżniak moczarowy	gatunek monotypowy	Stany Zjednoczone (skrajnie południowy Teksas), Meksyk do środkowej Panamy; zapisy z północno-zachodniej Kolumbii; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m.	DC: 9,1–14,4 cm DO: 10,2–16 cm MC: 43–82 g	LC
Oryzomys mexicanus	J.A. Allen, 1897		gatunek monotypowy	tropikalne przybrzeżne równiny Meksyku (od Sonory), Gwatemali i Salwadoru^[15]	DC: 11,8–16,3 cm^[16] DO: 14,2–18,1 cm^[16] MC: brak danych^[16]	NE
Oryzomys fulgens	O. Thomas, 1893		gatunek monotypowy	endemit Meksyku (ograniczony do Doliny Meksyku); zakres wysokości: poniżej 2000 m n.p.m.^[17]	DC: około 12,3 cm^[16] DO: około 13,9 cm^[16] MC: brak danych^[16]	NE
Oryzomys peninsulae	O. Thomas, 1897	ryżniak półwyspowy	gatunek monotypowy	endemit Meksyku (południowa Kalifornia Dolna Południowa)^[18]	DC: 11,3–15,2 cm^[13] DO: 11,4–15,6 cm^[13] MC: brak danych^[13]	NE ^[d]
Oryzomys albiventer	Merriam, 1901	ryżniak białobrzuchy	gatunek monotypowy	endemit Meksyku (Meseta de Anáhuac (środkowe i wschodnie Jalisco, południowe Guanajuato i północne Michoacán); zakres wysokości: 1200–1800 m n.p.m.	DC: 11,6–14,2 cm DO: 12,9–17,3 cm MC: brak danych	NE
Oryzomys dimidiatus	(O. Thomas, 1905)	ryżniak błyszczący	gatunek monotypowy	endemit Nikaragui (znany tylko z obszaru rzeki Escondido (w pobliży El Ramy))	DC: 11,8–12,5 cm DO: 11–11,5 cm MC: około 46 g	NE
Oryzomys gorgasi	Hershkovitz, 1971	ryżniak namorzynowy	gatunek monotypowy	znany tylko z dwóch miejsc w przybrzeżnej północno-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniej Wenezueli; być może szeroko rozpowszechniony	DC: 9,4–15,2 cm DO: 11,6–13,8 cm MC: brak danych	EN

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony, EX – gatunek wymarły; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ Nomen nudum.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Oryzomys S.F. Baird, 1857.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
↑ Takson prawdopodobnie wymarły^[19].

Przypisy

↑ ^a ^b S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 458. (ang.).
↑ ^a ^b P. Hershkovitz. Mammals of Northern Colombia, Preliminary Report No. 3: Water Rats (Genus Nectomys), with Supplemental Notes on Related Forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98, s. 55, 1948. (ang.).
↑ E.H. Lindsay: Cricetidae. W: C.M. Janis, G.F. Gunnell & M.D. Uhen (redaktorzy): Evolution of Tertiary Mammals of North America. Cz. 2: Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals. Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 473. ISBN 978-0-511-54143-8. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 252–253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 451–452. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oryzomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-01].
↑ ^a ^b ^c Appendix I. Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 701. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 259–260. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 485, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).
↑ Taxonomy: Oryzomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 102.
↑ ^a ^b ^c C.E.C.E. Ray C.E.C.E., The Oryzomyine Rodents of the Antillean Subregion, [w:] Praca doktorska, Harvard University, 1962, tabela 3 (ang.).
↑ González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 231.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 238.
↑ González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 236.
↑ Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 115.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Oryzomys peninsulae O. Thomas, 1897. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).

Bibliografia

M.D. Carleton & J. Arroyo-Cabrales. Review of the Oryzomys couesi complex (Rodentia: Cricetidae: Sigmodontinae) in western Mexico. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 331, s. 94–127, 2009. (ang.).
N. González-Ruiz, J. Ramírez-Pulido, A.R. Jiménez-Gutiérrez & J. Arroyo-Cabrales. Rediscovery of Oryzomys fulgens: implications for the taxonomy of Oryzomys. „Theyra”. 15 (2), s. 230–241, 2023. DOI: 10.12933/therya-24-5768. (ang.).

[2] Nomen nudum.

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Oryzomys S.F. Baird, 1857.

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[23] Takson prawdopodobnie wymarły^[19].

[Baird-1] S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 458. (ang.).

[Hershkovitz-3] P. Hershkovitz. Mammals of Northern Colombia, Preliminary Report No. 3: Water Rats (Genus Nectomys), with Supplemental Notes on Related Forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98, s. 55, 1948. (ang.).

[lin-5] E.H. Lindsay: Cricetidae. W: C.M. Janis, G.F. Gunnell & M.D. Uhen (redaktorzy): Evolution of Tertiary Mammals of North America. Cz. 2: Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals. Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 473. ISBN 978-0-511-54143-8. (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 252–253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Pardiñas&inni-8] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 451–452. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oryzomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-01].

[amw2-10] Appendix I. Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 701. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 259–260. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 485, 1904. (ang.).

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).

[15] Taxonomy: Oryzomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-16]. (ang.).

[CITEREFCarletonArroyo-Cabrales2009102-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 102.

[ray-17] C.E.C.E. Ray C.E.C.E., The Oryzomyine Rodents of the Antillean Subregion, [w:] Praca doktorska, Harvard University, 1962, tabela 3 (ang.).

[CITEREFGonzález-RuizRamírez-PulidoJiménez-GutiérrezArroyo-Cabrales2024231-18] González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 231.

[CITEREFGonzález-RuizRamírez-PulidoJiménez-GutiérrezArroyo-Cabrales2024238-19] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 238.

[CITEREFGonzález-RuizRamírez-PulidoJiménez-GutiérrezArroyo-Cabrales2024236-20] González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 236.

[CITEREFCarletonArroyo-Cabrales2009115-21] Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 115.

[mdd2-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Oryzomys peninsulae O. Thomas, 1897. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).

[4]

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[c]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[d]

[19]