Rumian żółty

Rumian żółty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Cota
Gatunek	rumian żółty
	Nazwa systematyczna
	Cota tinctoria (L.) J.Gay; 867 1845
Synonimy
	Anacyclus tinctorius (L.) Samp.; Anthemis tinctoria L.; Chamaemelum tinctorium (L.) Schreb.;
	Anacyclus tinctorius (L.) Samp.; Anthemis tinctoria L.; Chamaemelum tinctorium (L.) Schreb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rumian żółty, rumian barwierski (Cota tinctoria, syn. Anthemis tinctoria L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Według nowszych ujęć taksonomicznych (wyodrębniających rodzaj Cota z rodzaju rumian Anthemis) prawidłowa nazwa gatunku to Cota tinctoria (L.) J.Gay^[4]^[3]. Występuje w stanie dzikim w Europie i zachodniej Azji^[5]. Zawleczony i zadomowiony w Ameryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, Tasmanii i Nowej Zelandii^[5]. W Polsce często spotykany na północy kraju, rzadziej na południu.

Morfologia

Koszyczek kwiatowy

Liść

Łodyga: Osiąga wysokość ok. 60 cm, szarozielona, krótko owłosiona. Oś liścia jest ząbkowana.
Liście: Grzebieniasto pierzastosieczne.
Kwiaty: Zebrane w koszyczek o średnicy 25–35 mm, języczkowate liczne (20–30), złotożółte. Plewinki stopniowo zaostrzone. Dno koszyczka słabo wypukłe.
Owoce: Niełupki o długości 2 mm, słabo podłużnie żeberkowane i ze szczątkowym kielichem.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: suche zbocza, przydroża, także w zbiorowiskach ruderalnych, na torowiskach i nasypach kolejowych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Festucetalia valesiacae^[6]. Liczba chromosomów 2n = 18^[7].

Zmienność

Tworzy mieszańce z rumianem austriackim, rumianem polnym, rumianem psim, rumianem ruskim^[8]. Gatunek zróżnicowany na osiem podgatunków^[9]^[3]:

Cota tinctoria subsp. australis (R.Fern.) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. euxina (Boiss.) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. fussii (Griseb. & Schenk) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. gaudium-solis (Velen.) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. parnassica (Boiss. & Heldr.) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. sancti-johannis (Stoj. & al.) Oberpr. & Greuter
Cota tinctoria subsp. tinctoria
Cota tinctoria subsp. virescens (Bornm.) Oberpr. & Greuter

Zastosowanie

Roślina ozdobna – chętnie sadzona na rabatach, nadaje się do ogródków skalnych. Formę typową uprawia się rzadko, częściej uprawiane są odmiany ozdobne, np. 'E. C. Buxton' o delikatnie żółtych kwiatach.
Dawniej rośliny tego gatunku wykorzystywane były jako źródło żółtego barwnika^[10].

Uprawa

Roślina bardzo łatwa w uprawie. Jest całkowicie mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4–10)^[11]. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na przepuszczalnej glebie. Można uprawiać z nasion. Łatwo rozmnaża się przez podział jesienią lub wiosną, można też przez sadzonki pobierane latem. Zakwita późnym latem. Po przekwitnieniu roślinie przycina się przekwitłe kwiatostany, jesienią obcina się całą roślinę tuż przy ziemi. Na wiosnę odnawia się ona z podziemnych kłączy.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Cota tinctoria (L.) J.Gay. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-13].
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39–91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Cota tinctoria na Flora of North America [dostęp 2014-01-17].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ The Plant List [dostęp 2014-01-17].
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 241, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Cota tinctoria (L.) J.Gay. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-13].

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39–91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].

[6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[7] Cota tinctoria na Flora of North America [dostęp 2014-01-17].

[8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] The Plant List [dostęp 2014-01-17].

[mabb-10] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 241, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[E-11] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4]

[3]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]