Rajkowy
Rajkowy – wieś kociewska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Pelplin przy drodze wojewódzkiej nr 230. Wieś jest siedzibą sołectwa Rajkowy w którego skład wchodzą również miejscowości Hilarowo, Maniowo i Ornasowo.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Bartłomieja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1642[2] |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-130[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GTC |
| SIMC |
0168886 |
Położenie na mapie gminy Pelplin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tczewskiego  | |
 53°57′51″N 18°42′39″E/53,964167 18,710833[1]
| |
Historia
edytujJedna z najstarszych osad pomorskich (pierwsza wzmianka z 1224). Pierwotna parafia została założona w 1282 r. przez cystersów oliwskich.
Wieś królewska Raykowy w latach 1454-1772 należała do starostwa gniewskiego, co potwierdza między innymi lustracja dóbr królewskich z 1664 r.[4]
Od 20 listopada do 18 grudnia 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: A. Szymańska, M. Librucht, F. Dobrzyńska, B. Omianowska, M. Krajnik, M. Kajuth, F. Smugała, J. Doliński, F. Florian, J. Lubiński, M. Kreja, J. Scholla, J. Lipska. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[5].
Urodził się tu Kazimierz Piechowski – polski żołnierz, więzień i uciekinier niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau, żołnierz AK, absolwent Politechniki Gdańskiej, w okresie stalinowskim prześladowany oraz torturowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i skazany sądownie[6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.
W Rajkowach w 2012 r. planowano budowę wielkiej elektrowni węglowej, która miała zająć położony nad Wisłą teren o pow. ok. 90-200 ha i spalać rocznie 4,5 mln ton węgla. Koszt realizacji inwestycji miał wynieść 12 mld zł, a inwestorem miała być spółka Elektrownia Północ, należąca do grupy Kulczyk Investments SA. Budowa nie została jednak zapoczątkowana na skutek odwołań od decyzji o pozwoleniu na budowę oraz decyzji środowiskowych, składanych przez mieszkańców regionu i organizacje ekologiczne. Pozwolenie na budowę zostało uchylone w lutym 2013 przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, a po ponownym jego wydaniu przez starostę tczewskiego, 30 grudnia 2015 uchylił je powtórnie wojewoda pomorski[7].
Zabytki
edytuj
Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisany jest zespół kościoła parafialnego[8], nr rej.: A-1800 z 10.01.2007:
- kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła, 1705-21, 1782
- cmentarz przy kościele, k. XVIII, 1920
- kaplica grobowa rodziny Maniów, po 1920
- ogrodzenie z bramą, mur., k. XVIII
- plebania, 2 poł. XIX
- organistówka, ob. kaplica przedpogrzebowa, 2 poł. XIX w.
Gotycki kościół pw. św. Bartłomieja został zbudowany w XIV wieku, przebudowany w XVII wieku, w obecnej formie pochodzi z 1721 r. Na ścianie zakrystii na południowej elewacji świątyni znajduje się kwadratowa tarcza zegara słonecznego z czerwonego piaskowca z 1676 r. Wnętrze kościoła ma charakter barokowy[9]. Z dawnego wyposażenia pocysterskiego zachowały się dwie gotyckie kamienne kropielnice w kruchtach (jedna granitowa z przełomu XIV i XV wieku), ołtarz barokowy z późnorenesansową figurą św. Bartłomieja i gotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem (przeniesiony z Pelplina) oraz dzwon „Bartłomiej“ z XV w. Wnętrze zdobi polichromia ze sceną Wniebowzięcia i wizerunkiem Boga Ojca. Drewniane domy we wsi pochodzą z przełomu XIX i XX wieku. Nieopodal wsi znajduje się grodzisko wczesnośredniowieczne zwane „Zaklętą Górą”.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114457
- ↑ Wieś Rajkowy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-10-31], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1087 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, wydał Józef Paczkowski, Toruń 1938, s. 35.
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 81.
- ↑ 75 lat temu brawurowo zbiegł z Auschwitz. Nie żyje Kazimierz Piechowski, „TVN24.pl” [dostęp 2018-10-02].
- ↑ Ekolodzy zastopowali węglową elektrownię Północ [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-20].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2022-01-02].
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 344, ISBN 978-83-7495-133-3.
Literatura
edytuj- Matthias Blazek: „Beispiel eines westpreußischen Dorfes: Raikau (Rajkowy)“. W: „Wie bist du wunderschön!“ Westpreußen – Das Land an der unteren Weichsel, S. 103 ff. ibidem: Stuttgart 2012 ISBN 978-3-8382-0357-7
Linki zewnętrzne
edytuj- Rajkowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 497.