Liga Europy UEFA

(Przekierowano z Puchar UEFA)

Liga Europy UEFA (ang. UEFA Europa League, wym. /juːˈeɪ̯fə jʊˈɹoʊ̯pə ˈliːg/) – międzynarodowy klubowy turniej piłki nożnej, organizowany przez Unię Europejskich Federacji Piłkarskich, w którym biorą udział zespoły zajmujące czołowe lokaty w narodowych rozgrywkach najwyższego szczebla, z wyłączeniem drużyn biorących udział w Lidze Mistrzów. Utworzony został w 2009 roku jako kontynuacja Pucharu UEFA (ang. UEFA Cup, /juːˈeɪ̯fə ˈkʌp/; 1971–2009). Obecny sezon rozgrywek to sezon 2024/2025.

Liga Europy UEFA
UEFA Europa League
Ilustracja
(2024/25)
Oficjalny skrót

ang. UEL, pol. LE

Dyscyplina

piłka nożna

Organizator rozgrywek

UEFA

Data założenia

1971 / 2009

Poprzednia nazwa

Puchar UEFA

Partner TV

Telewizja Polsat

Sponsor tytularny

FedEx
Heineken
Kia
Hankook
Enterprise Rent-A-Car

Rozgrywki
Liczba drużyn

194

Puchary

Superpuchar Europy UEFA

Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca

Anglia Tottenham Hotspur (1972)

Obecny zwycięzca

Włochy Atalanta Bergamo (2024)

Najwięcej zwycięstw

Hiszpania Sevilla FC (7 razy)

Strona internetowa

Historia turnieju

edytuj
Osobny artykuł: Puchar Miast Targowych.

O Puchar UEFA rywalizowano po raz pierwszy w sezonie 1971/1972. Powszechnie uważa się, że jest on kontynuacją Pucharu Miast Targowych. UEFA nie uznaje jednak tego drugiego za swój oficjalny turniej[1].

Obowiązująca początkowo reguła „jedno miasto, jeden klub”, pochodząca jeszcze z Pucharu Miast Targowych, została zniesiona w sezonie 1975/1976, kiedy w rozgrywkach wzięły udział dwie drużyny z LiverpooluLiverpool F.C. i Everton F.C. Po reformach rozgrywek pucharowych w połowie lat 90. XX w. w Pucharze UEFA występowali także mistrzowie nisko notowanych federacji europejskich oraz dołączane są drużyny wyeliminowane z eliminacji i rozgrywek grupowych Ligi Mistrzów, a po likwidacji Pucharu Zdobywców Pucharów także zwycięzcy krajowych rozgrywek pucharowych (w Polsce – Puchar Polski).

W sezonie 2009/2010 puchar został przekształcony w Ligę Europy UEFA[2][3].

System turnieju

edytuj

Puchar UEFA 1971–2004

edytuj

Od pierwszego sezonu Pucharu UEFA kolejne rundy były rozgrywane systemem play-off w dwumeczach. W sezonie 1997/1998 po raz pierwszy dwumecz finałowy zastąpiono pojedynczym spotkaniem. Od sezonu 1994/1995 rozgrywano rundę kwalifikacyjną. W sezonie 1996/1997 po raz pierwszy w rozgrywkach brały udział drużyny, które odpadły w rundzie kwalifikacyjnej Ligi Mistrzów UEFA tego samego roku, od sezonu 1999/2000 do turniejów o Puchar UEFA dołączały zespoły zajmujące 3. miejsce w rundzie grupowej Ligi Mistrzów w tym samym sezonie.

Puchar UEFA 2004–2009

edytuj

Od sezonu 2004/2005 rozgrywki o Puchar UEFA przeprowadzane były systemem pucharowo-grupowym. Eliminacje oraz pierwszą, trzecią i każdą kolejną rundę rozgrywano w dwumeczach, których zwycięzcy awansowali dalej. Drugą rundą były rozgrywki grupowe, w których brało udział 40 zespołów podzielonych na 8 pięciozespołowych grup. Każda drużyna grała po jednym meczu z przeciwnymi drużynami – w sumie 2 mecze u siebie i 2 na wyjeździe. Do następnej rundy awansowały 32 zespoły:

  • 24 zespoły z drugiej rundy – po 3 z każdej grupy,
  • 8 zespołów, które zajęły 3. miejsca w grupach pierwszej rundy Ligi Mistrzów.

Rywalizowały one w dwumeczach (przegrywający odpada) – po każdej z nich pozostawało: 16, 8, 4 i 2 drużyny, które rozgrywają mecz finałowy na stadionie wybranym przed rozpoczęciem sezonu przez UEFA.

Liga Europy UEFA

edytuj

W 2008 r. zostały ustalone zasady przeprowadzania rozgrywek Ligi Europy UEFA, które obowiązują od sezonu 2009/2010. Turniej składa się z faz: kwalifikacyjnej, grupowej i pucharowej. Zasady te (z drobnymi zmianami) obowiązywały do sezonu 2020/2021 włącznie, po którym doszło do zmian związanych z wprowadzeniem Ligi Konferencji Europy UEFA. Następna reforma rozgrywek miała miejsce w sezonie 2024/2025[4].

Faza kwalifikacyjna

edytuj

Kwalifikacje do Ligi Europy UEFA podzielone są na cztery rundy. Drużyny w nich startujące rozgrywają spotkania w parach, na zasadach dwumeczu. Ogółem w fazie kwalifikacyjnej mogą wziąć udział 174 drużyny.

W pierwszej rundzie bierze udział 50 drużyn:

  • 2 zdobywców pucharów z Andory i San Marino,
  • 16 wicemistrzów krajów zajmujących miejsca 35–51 w rankingu UEFA[a],
  • 29 trzecich drużyn z krajów zajmujących miejsca 22–51 w rankingu UEFA[a],
  • 3 drużyny, które zwyciężyły rankingi fair-play w 3 pierwszych krajach rankingu fair-play UEFA.

W drugiej rundzie bierze udział 80 drużyn:

  • 25 zwycięzców dwumeczów pierwszej rundy,
  • 24 zdobywców pucharów krajów zajmujących miejsca 28–51 w rankingu UEFA,
  • 16 wicemistrzów krajów zajmujących miejsca 19–34 w rankingu UEFA,
  • 6 trzecich drużyn z krajów zajmujących miejsca 16–21 w rankingu UEFA,
  • 6 czwartych drużyn z krajów zajmujących miejsca 10–15 w rankingu UEFA,
  • 3 piąte drużyny krajów zajmujących miejsca 7–9 w rankingu UEFA.

W trzeciej rundzie bierze udział 70 drużyn:

  • 40 zwycięzców dwumeczów drugiej rundy,
  • 12 zdobywców pucharów krajów zajmujących miejsca 16–27 w rankingu UEFA,
  • 3 wicemistrzów krajów zajmujących miejsca 16–18 w rankingu UEFA,
  • 6 trzecich drużyn krajów zajmujących miejsca 10–15 w rankingu UEFA,
  • 3 czwarte drużyny krajów zajmujących miejsca 7–9 w rankingu UEFA,
  • 3 piąte drużyny krajów zajmujących miejsca 4–6 w rankingu UEFA,
  • 3 szóste drużyny krajów zajmujących miejsca 1–3 w rankingu UEFA.

W rundzie play-off (czwartej rundzie) biorą udział 74 drużyny:

  • 35 zwycięzców dwumeczów trzeciej rundy,
  • 15 zdobywców pucharów krajów zajmujących miejsca 1–15 w rankingu UEFA,
  • 3 trzecie drużyny krajów zajmujących miejsca 7–9 w rankingu UEFA,
  • 3 czwarte drużyny krajów zajmujących miejsca 4–6 w rankingu UEFA,
  • 3 piąte drużyny krajów zajmujących miejsca 1–3 w rankingu UEFA,
  • 15 drużyn, które odpadły w trzeciej rundzie kwalifikacyjnej Ligi Mistrzów UEFA.

Faza grupowa

edytuj

W rundzie grupowej bierze udział 48 drużyn:

  • 37 zwycięzców dwumeczów rundy play-off,
  • 10 drużyn, które odpadły w rundzie play-off kwalifikacji Ligi Mistrzów UEFA,
  • 1 drużyna, zwycięzca Ligi Konferencji Europy UEFA.

Są one dzielone na 12 grup po 4 drużyny, w których wszystkie zespoły rozgrywają między sobą po dwa mecze.

  • od sezonu 2012/2013 decyzją Komitetu Centralnego UEFA, zdobywcy krajowych pucharów 6 najsilniejszych federacji (o ile nie zapewnili sobie udziału w Lidze Mistrzów UEFA) kwalifikują się do fazy grupowej bez eliminacji[b].

Faza pucharowa

edytuj

W pierwszej rundzie pucharowej biorą udział 32 drużyny:

  • 24 zdobywców dwóch pierwszych miejsc w każdej z grup fazy grupowej Ligi Europa UEFA,
  • 8 zdobywców trzecich miejsc w każdej z grup fazy grupowej Ligi Mistrzów UEFA.

Są one dzielone na 16 par, w których drużyny rozgrywają między sobą dwumecze. Zwycięzcy awansują do kolejnej rundy i konsekwentnie – przez ćwierćfinały i półfinały – do finału, rozgrywanego na wybranym przez UEFA stadionie.

Nagrody pieniężne

edytuj

Podobnie jak w Lidze Mistrzów UEFA, nagrody pieniężne otrzymane przez kluby są podzielone na stałe płatności oparte na uczestnictwie i wynikach oraz kwoty zmienne, które zależą od wartości ich rynku telewizyjnego.

W sezonie 2021–22 udział w fazie grupowej w Lidze Europy zapewnił wygraną podstawową w wysokości 3 630 000 euro. Zwycięstwo w grupie to 630 000 euro, a remis 210 000 euro. Ponadto każdy zwycięzca grupy zarabia 1 100 000 EUR, a każdy zdobywca drugiego miejsca 550 000 EUR. Dotarcie do fazy pucharowej pociąga za sobą dodatkowe premie: 500 000 € za rundę 32, 1 200 000 € za rundę 16, 1 800 000 € za ćwierćfinały i 2 800 000 € za półfinały. Przegrani finaliści otrzymują 4 600 000 euro, a mistrzowie 8 600 000 euro[5].

  • Zakwalifikowany do fazy grupowej: 3 630 000 €
  • Wygrany mecz w fazie grupowej: 630 000 €
  • Mecz zremisowany w fazie grupowej: 210 000 €
  • 1. miejsce w fazie grupowej: 1 100 000 €
  • 2. miejsce w fazie grupowej: 550 000 €
  • Play-offy rundy pucharowej: 500 000 €
  • 1/8 finału: 1 200 000 €
  • Ćwierćfinał: 1 800 000 €
  • Półfinał: 2 800 000 €
  • Drugie miejsce: 4 600 000 €
  • Mistrz: 8 600 000 €

Liga Europy UEFA – reforma rozgrywek od sezonu 2024/2025

edytuj

Od sezonu 2024/2025 powiększono liczbę drużyn do 36, ponadto zrezygnowano z podziału na osiem grup. Obecnie wszystkie zespoły grają w jednej grupie (lidze), a każdy z nich ma do rozegrania osiem meczów z ośmioma różnymi rywalami.

Drużyny z miejsc 1-8 awansują bezpośrednio do 1/8 finału, drużyny z miejsc 9-24 rozegrają baraże o awans do 1/8 finału, a drużyny z miejsc 25-36 definitywnie odpadają z rozgrywek. Zrezygnowano ze spadków do Ligi Konferencji, które miały miejsce w latach 2020–2024, podobnie obecnie do Ligi Europy nie spadają zespoły z Ligi Mistrzów jak było wcześniej.

Faza pucharowa pozostała bez zmian[6].

Mecze finałowe

edytuj
Sezon Zwycięzca Pokonany Wynik Stadion
1971/1972   Tottenham Hotspur   Wolverhampton Wanderers 2-1 (0-0); 1-1 (1-1)
1972/1973   Liverpool F.C.   Borussia Mönchengladbach 0-0[c], 3-0 (2-0); 0-2 (0-2)
1973/1974   Feyenoord Rotterdam   Tottenham Hotspur 2-2 (1-1); 2-0 (1-0)
1974/1975   Borussia Mönchengladbach   Twente Enschede 0-0 (0-0); 5-1 (2-0)
1975/1976   Liverpool F.C.   Club Brugge 3-2 (0-2); 1-1 (1-1)
1976/1977   Juventus Turyn   Athletic Bilbao 1-0 (1-0); 1-2 (1-1) wyj.
1977/1978   PSV Eindhoven   SC Bastia 0-0 (0-0); 3-0 (1-0)
1978/1979   Borussia Mönchengladbach   Crvena zvezda Belgrad 1-1 (0-1); 1-0 (1-0)
1979/1980   Eintracht Frankfurt   Borussia Mönchengladbach 3-2 (1-1); 1-0 (0-0) wyj.
1980/1981   Ipswich Town F.C.   AZ Alkmaar 3-0 (1-0); 2-4 (2-3)
1981/1982   IFK Göteborg   Hamburger SV 1-0 (0-0); 3-0 (1-0)
1982/1983   RSC Anderlecht   Benfica Lizbona 1-0 (1-0); 1-1 (1-1)
1983/1984   Tottenham Hotspur   RSC Anderlecht 1-1 (0-0); 1-1, k. 4-3 (1-1, 1-1, 0-0)
1984/1985   Real Madryt   Videoton Székesfehérvár 3-0 (1-0); 0-1 (0-0)
1985/1986   Real Madryt   1. FC Köln 5-1 (2-1); 0-2 (0-1)
1986/1987   IFK Göteborg   Dundee United 1-0 (1-0); 1-1 (1-0)
1987/1988   Bayer 04 Leverkusen   Espanyol Barcelona 3-0 (0-1); 3-0, k. 3-2 (0-0, 3-0, 3-0)
1988/1989   SSC Napoli   VfB Stuttgart 2-1 (0-1); 3-3 (2-1)
1989/1990   Juventus Turyn   ACF Fiorentina 3-1 (1-1); 0-0 (0-0)
1990/1991   Inter Mediolan   AS Roma 2-0 (0-0); 0-1 (0-0)
1991/1992   Ajax Amsterdam   Torino FC 2-2 (1-0); 0-0 (0-0) wyj.
1992/1993   Juventus Turyn   Borussia Dortmund 3-1 (2-1); 3-0 (2-0)
1993/1994   Inter Mediolan   Austria Casino Salzburg 1-0 (1-0); 1-0 (0-0)
1994/1995   AC Parma   Juventus Turyn 1-0 (1-0); 1-1 (1-0)
1995/1996   Bayern Monachium   Girondins Bordeaux 2-0 (1-0); 3-1 (0-0)
1996/1997   Schalke 04 Gelsenkirchen   Inter Mediolan 1-0 (0-0); 0-1, k. 4-1 (0-0, 0-1, 0-1)
1997/1998   Inter Mediolan   Lazio Rzym 3-0 (1-0)[d]   Parc des Princes w Paryżu
1998/1999   AC Parma   Olympique Marsylia 3-0 (2-0)   Stadion Łużniki w Moskwie
1999/2000   Galatasaray SK   Arsenal F.C. 0-0, k. 4-1 (0-0, 0-0, 0-0)   Parken w Kopenhadze
2000/2001   Liverpool F.C.   Deportivo Alavés 5-4 zg (3-1, 4-4, 4-4)   Westfalenstadion w Dortmundzie
2001/2002   Feyenoord Rotterdam   Borussia Dortmund 3-2 (2-0)   Feijenoord Stadion w Rotterdamie
2002/2003   FC Porto   Celtic F.C. 3-2 SG (1-0, 2-2, 2-2)   Estadio La Cartuja w Sewilli
2003/2004   Valencia CF   Olympique Marsylia 2-0 (1-0)   Ullevi w Göteborgu
2004/2005   CSKA Moskwa   Sporting CP 3-1 (0-1)   Estádio José Alvalade w Lizbonie
2005/2006   Sevilla FC   Middlesbrough F.C. 4-0 (1-0)   Philips Stadion w Eindhoven
2006/2007   Sevilla FC   Espanyol Barcelona 2-2, k. 3-1 (1-1, 1-1, 2-1)   Hampden Park w Glasgow
2007/2008   Zenit Petersburg   Rangers F.C. 2-0 (0-0)   City of Manchester Stadium w Manchesterze
2008/2009   Szachtar Donieck   Werder Brema 2-1 dogr. (1-1, 1-1, 2-1)   Şükrü Saracoğlu Stadyumu w Stambule
2009/2010   Atlético Madryt   Fulham F.C. 2:1 (1:1, 1:1, 1:1), po dogrywce   Volksparkstadion w Hamburgu
2010/2011   FC Porto   SC Braga 1:0 (1:0)   Aviva Stadium w Dublinie
2011/2012   Atlético Madryt   Athletic Bilbao 3:0 (2:0)   Arena Narodowa w Bukareszcie
2012/2013   Chelsea F.C.   Benfica Lizbona 2:1 (0:0)   Amsterdam ArenA w Amsterdamie
2013/2014   Sevilla FC   Benfica Lizbona 0:0 (0:0, 0:0, 0:0), po dogrywce, karne 4:2   Juventus Stadium w Turynie
2014/2015   Sevilla FC   Dnipro Dniepropetrowsk 3:2 (2:2)   Stadion Narodowy w Warszawie
2015/2016   Sevilla FC   Liverpool F.C. 3:1 (0:1)   St. Jakob-Park w Bazylei
2016/2017   Manchester United   Ajax Amsterdam 2:0 (1:0)   Friends Arena w Solnie
2017/2018   Atlético Madryt   Olympique Marsylia 3:0 (1:0)   Parc OL w Décines-Charpieu
2018/2019   Chelsea F.C.   Arsenal F.C. 4:1 (0:0)   Stadion Olimpijski w Baku
2019/2020   Sevilla FC   Inter Mediolan 3:2 (2:2)   RheinEnergieStadion w Kolonii
2020/2021   Villarreal CF   Manchester United 1:1 (1:0, 1:1, 1:1), po dogrywce, karne 11:10   Polsat Plus Arena w Gdańsku
2021/2022   Eintracht Frankfurt   Rangers F.C. 1:1 (0:0, 1:1, 1:1), po dogrywce, karne 5:4   Estadio Ramón Sánchez Pizjuán w Sewilli
2022/2023   Sevilla FC   AS Roma 1:1 (0:1, 1:1, 1:1), po dogrywce, karne 4:1   Puskás Aréna w Budapeszcie
2023/2024   Atalanta Bergamo   Bayer 04 Leverkusen 3:0 (2:0)   Aviva Stadium w Dublinie
2024/2025   San Mamés w Bilbao
2025/2026   Vodafone Arena w Stambule
2026/2027   Deutsche Bank Park we Frankfurcie nad Menem

Osiągnięcia według klubów

edytuj
Drużyna Zwycięzca Finalista Zwycięzca (lata) Finalista (lata)
  Sevilla FC 7 0 2006, 2007, 2014, 2015, 2016, 2020, 2023
  Inter Mediolan 3 2 1991, 1994, 1998 1997, 2020
  Liverpool F.C. 3 1 1973, 1976, 2001 2016
  Juventus Turyn 3 1 1977, 1990, 1993 1995
  Atlético Madryt 3 0 2010, 2012, 2018
  Borussia Mönchengladbach 2 2 1975, 1979 1973, 1980
  Tottenham Hotspur 2 1 1972, 1984 1974
  Feyenoord Rotterdam 2 0 1974, 2002
  Eintracht Frankfurt 2 0 1980, 2022
  IFK Göteborg 2 0 1982, 1987
  Real Madryt 2 0 1985, 1986
  AC Parma 2 0 1995, 1999
  FC Porto 2 0 2003, 2011
  Chelsea F.C. 2 0 2013, 2019
  RSC Anderlecht 1 1 1983 1984
  Ajax Amsterdam 1 1 1992 2017
  Manchester United 1 1 2017 2021
  Bayer 04 Leverkusen 1 1 1988 2024
  PSV Eindhoven 1 0 1978
  Ipswich Town 1 0 1981
  SSC Napoli 1 0 1989
  Bayern Monachium 1 0 1996
  Schalke 04 Gelsenkirchen 1 0 1997
  Galatasaray SK 1 0 2000
  Valencia CF 1 0 2004
  CSKA Moskwa 1 0 2005
  Zenit Petersburg 1 0 2008
  Szachtar Donieck 1 0 2009
  Villarreal CF 1 0 2021
  Atalanta Bergamo 1 0 2024
  Benfica Lizbona 0 3 1983, 2013, 2014
  Olympique Marsylia 0 3 1999, 2004, 2018
  Athletic Bilbao 0 2 1977, 2012
  Espanyol Barcelona 0 2 1988, 2007
  Borussia Dortmund 0 2 1993, 2002
  Arsenal F.C. 0 2 2000, 2019
  Rangers F.C. 0 2 2008, 2022
  AS Roma 0 2 1991, 2023
  Wolverhampton Wanderers 0 1 1972
  Twente Enschede 0 1 1975
  Club Brugge 0 1 1976
  SC Bastia 0 1 1978
  Crvena zvezda Belgrad 0 1 1979
  AZ Alkmaar 0 1 1981
  Hamburger SV 0 1 1982
  Videoton Székesfehérvár 0 1 1985
  1. FC Köln 0 1 1986
  Dundee United 0 1 1987
  VfB Stuttgart 0 1 1989
  ACF Fiorentina 0 1 1990
  Torino FC 0 1 1992
  Red Bull Salzburg 0 1 1994
  Girondins Bordeaux 0 1 1996
  Lazio Rzym 0 1 1998
  Deportivo Alavés 0 1 2001
  Celtic 0 1 2003
  Sporting CP 0 1 2005
  Middlesbrough F.C. 0 1 2006
  Werder Brema 0 1 2009
  Fulham F.C. 0 1 2010
  SC Braga 0 1 2011
  Dnipro Dniepropetrowsk 0 1 2015

Osiągnięcia według państw

edytuj
Lp. Kraj Zwycięzca Finalista
1.   Hiszpania 14 5
2.   Włochy 10 8
3.   Anglia 9 8
4.   Niemcy 7 10
5.   Holandia 4 3
6.   Portugalia 2 5
7.   Rosja 2 0
  Szwecja 2 0
9.   Belgia 1 2
10.   Ukraina 1 1
11.   Turcja 1 0
12.   Francja 0 5
13.   Szkocja 0 4
14.   Austria 0 1
  Jugosławia 0 1
  Węgry 0 1

Prawa telewizyjne w Polsce

edytuj

Prawa telewizyjne do Ligi Europy i Ligi Konferencji UEFA posiada Polsat[7].

Zobacz też

edytuj
  1. a b Z wyjątkiem Andory, Liechtensteinu i San Marino.
  2. Decyzja Komitetu Centralnego podczas posiedzenia w Mińsku, 5 października 2010.
  3. Pierwszy mecz finałowy został przerwany po 27 minutach i powtórzony następnego dnia.
  4. Od 1998 roku rozgrywano jeden mecz finałowy.

Przypisy

edytuj
  1. UEFA Cup: All-time finals. UEFA, 2005-06-30. [dostęp 2009-05-24].
  2. Liga Europy UEFA zastąpi Puchar UEFA!. UEFA, 2008-09-26. [dostęp 2009-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-22)].
  3. UEFA: UEFA Cup to become UEFA Europa League. 2008-08-26. [dostęp 2010-05-25]. (ang.).
  4. Jan Sikorski, Zasady punktowania w europejskich pucharach od sezonu 2024/25 [online], Polska Piłka w Tabelach, 22 marca 2024 [dostęp 2024-09-09] (pol.).
  5. Europa League 2022/23 prize money: How much will the winners earn? | The Sun [online], thesun.co.uk [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  6. Jan Sikorski, Zasady punktowania w europejskich pucharach od sezonu 2024/25 [online], Polska Piłka w Tabelach, 22 marca 2024 [dostęp 2024-09-09] (pol.).
  7. Polsat Sport Premium z nowymi prawami do transmisji w Polsce | Grupa Polsat Plus [online], grupapolsatplus.pl [dostęp 2024-10-10].

Bibliografia

edytuj
  • Encyklopedia piłkarska FUJI, Katowice 1996-2003 (tom 18 Puchar UEFA; tom 23 Europejskie finały; tomy 26, 27, 29, 30 – Roczniki piłkarskie)

Linki zewnętrzne

edytuj