Prezydent miasta stołecznego Warszawy
Prezydent miasta stołecznego Warszawy – najwyższy organ wykonawczy miasta stołecznego Warszawy. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu miasta, zwierzchnikiem kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, a także służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy.
| |
| Obecny prezydent | |
 Rafał Trzaskowski | |
| Stanowisko | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
16 kwietnia 1792 |
| Pierwszy prezydent | |
| Długość kadencji |
5 lat |
| Obecny prezydent | |
| Obecny od |
22 listopada 2018[1] |
| Siedziba | |
| Strona internetowa | |
Urząd został utworzony 16 kwietnia 1792, a jego powstanie wiązało się z wprowadzeniem 18 kwietnia 1791 Prawa o miastach, które scalało wszystkie otaczające Warszawę jurydyki w jedno miasto, choć już wcześniej istniały urzędy prezydenta Starej Warszawy i prezydenta Nowej Warszawy, jednak były to nazwy jedynie zarządców jurydyk – Starej i Nowej Warszawy.
Siedziba urzędu prezydenta mieści się w pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przy placu Bankowym 3/5.
Wybór
edytujPrezydent m.st. Warszawy wybierany jest przez mieszkańców w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, w trakcie ogólnopolskich wyborów samorządowych, które odbywają się co 5 lat od 2018[2]; w latach 1998−2017 odbywały się co 4 lata. Przed 2002 rokiem prezydent był wybierany przez radę miasta i był przewodniczącym zarządu miasta.
Prezydent Warszawy wykonuje gminne i powiatowe zadania własne oraz zlecone z zakresu administracji rządowej, w tym zadania wynikające ze stołecznego charakteru m.st. Warszawy oraz zadania wynikające z porozumień zawartych z jednostkami samorządu terytorialnego.
Prezydent wykonuje funkcje określone w przepisach prawa dla starosty oraz zarządu powiatu, ze względu na fakt, iż Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.
Zakres obowiązków prezydenta Warszawy obejmuje:
- wykonywanie uchwał Rady m.st. Warszawy
- przygotowanie projektów uchwał Rady m.st. Warszawy
- gospodarowanie mieniem Miasta
- zarządzanie budżetem Miasta
- reprezentowanie Miasta
- kierowanie bieżącymi sprawami Miasta.
- W ramach realizacji budżetu Miasta Prezydent odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową Miasta.
- Jest kierownikiem Urzędu m.st. Warszawy.
- Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników Urzędu Miasta oraz kierowników jednostek organizacyjnych Miasta.
- Rozstrzyga spory kompetencyjne, wynikające z funkcjonowania Urzędu.
- Dokonuje czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników samorządowych Urzędu, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych.
- Sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością Zastępców Prezydenta, Sekretarza, Skarbnika oraz kierowników podstawowych komórek organizacyjnych Urzędu podlegających mu bezpośrednio.
- Zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy.
Prezydent jest również zwierzchnikiem służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy. Zgodnie z ustawą o ustroju m.st. Warszawy powiatowe służby, inspekcje i straże stały się służbami, inspekcjami i strażami m.st. Warszawy. Sprawując zwierzchnictwo w stosunku do służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy Prezydent:
- powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej
- w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnym działaniem tych jednostek
- zatwierdza program ich działania.
Prezydent wydaje w indywidualnych sprawach decyzje z zakresu administracji publicznej, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W celu realizacji tych zadań prezydent wydaje zarządzenia[4].
Lista prezydentów Warszawy
edytuj
18 kwietnia 1791 zostało wprowadzone Prawo o miastach, które scalało wszystkie otaczające Warszawę jurydyki w jedno miasto. Pierwszy prezydent nowo powstałej jednostki został wyłoniony 16 kwietnia 1792, w pierwszych wyborach władz miejskich po Konstytucji 3 maja.
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| 1 | Ignacy Wyssogota Zakrzewski (ur. 1745, zm. 1802) |
16 kwietnia 1792 | 25 sierpnia 1792 |
| 2 | Józef Michał Łukasiewicz | 30 sierpnia 1792 | 20 marca 1793 |
| 3 | Andrzej Rafałowicz (ur. 1736, zm. 1823) |
21 marca 1793 | 17 kwietnia 1794 |
| 4 | Ignacy Wyssogota Zakrzewski (ur. 1745, zm. 1802) |
17 kwietnia 1794 | 3 listopada 1794 |
| 5 | Józef Michał Łukasiewicz | 20 listopada 1794 | 25 lipca 1796 |
| Andrzej Rafałowicz (ur. 1736, zm. 1823) |
Po III Rozbiorze Polski Warszawa została włączona do Królestwa Prus i stała się prowincjonalnym miastem Prus Południowych, ale aż do 25 lipca 1796 była okupowana przez wojska rosyjskie. Dopiero wtedy Prusy przejęły pełną kontrolę nad prowincjonalnym miastem i zaczęły obsadzać stanowisko jej prezydenta. Żaden z prezydentów Warszawy z okresu zaboru pruskiego nie był polskiego pochodzenia.
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| 6 | Franz Schimmelpfennig von der Oye | 25 lipca 1796 | 23 kwietnia 1799 |
| 7 | Friedrich Georg Tilly (ur. 1742, zm. 1811) |
23 kwietnia 1799 | 27 listopada 1806 |
W 1807, po wkroczeniu wojsk napoleońskich, na terenach dzisiejszej Polski zostało utworzone Księstwo Warszawskie, a Warszawa została jego stolicą. Prezydenci Warszawy znowu byli wyłaniani przez lokalne władze miejskie.
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| 8 | Joachim Moszyński (ur. 1758, zm. 1821) |
1807 | 21 lutego 1807 |
| - | Józef Anastazy Łochocki (wybrany 18 lutego 1807, urzędu nie przyjął)[6] |
||
| 9 | Paweł Bieliński | 17 kwietnia 1807 | 4 lipca 1807 |
| 10 | Stanisław Węgrzecki (ur. 1765, zm. 1845) |
4 lipca 1807 | grudzień 1815 |
Po likwidacji Księstwa Warszawskiego utrzymano dotychczasowy zakres kompetencji i sposób wyboru prezydenta Warszawy, jednak 15 sierpnia 1863, w reakcji na wybuch Powstania styczniowego Aleksander Wielopolski odwołał Kazimierza Woydę z funkcji prezydenta Warszawy i powołał komisarza. Od tej pory aż do powstania II Rzeczypospolitej urząd prezydenta Warszawy pozostawał formalnie nieobsadzony, a stolicą zarządzali pełniący obowiązki specjalni komisarze. Poza pierwszym p.o. prezydenta Warszawy – Zygmuntem Andrzejem Wielopolskim – wszyscy pozostali byli Rosjanami.
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| 11 | Karol Fryderyk Woyda (ur. 1771, zm. 1845) |
6 stycznia 1816 | 30 listopada 1830 |
| 12 | Stanisław Węgrzecki (ur. 1765, zm. 1845) |
30 listopada 1830 | 26 czerwca 1831 |
| 13 | Jakub Ignacy Łaszczyński (ur. 1791, zm. 1865) |
17 czerwca 1831 | 1837 |
| 14 | Aleksander Graybner (ur. 1786, zm. 1847) |
1837 | 9 listopada 1847 |
| 15 | Teodor Andrault de Langeron (ur. 1804, zm. 1885) |
10 listopada 1847 | luty 1862 |
| 16 | Kazimierz Woyda (ur. 1812, zm. 1877) |
luty 1862 | 15 sierpnia 1862 |
| 17 | Zygmunt Wielopolski | 16 sierpnia 1862 | 18 września 1863 |
| 18 | Kalikst Witkowski (ur. 1818, zm. 1877) |
16 września 1863 | 1 października 1875 |
| 19 | Sokrat Starynkiewicz (ur. 1820, zm. 1902) |
18 listopada 1875 | 6 października 1892 |
| 20 | Mikołaj Bibikow (ur. 1842, zm. 1923) |
6 października 1892 | 29 czerwca 1906 |
| 21 | Wiktor Litwiński | lipiec 1906 | 26 kwietnia 1909 |
| 22 | Aleksander Miller (ur. 1862, zm. 1923) |
4 września 1909 | 4 sierpnia 1915 (formalnie 1917) |
5 sierpnia 1915, tuż przed zajęciem miasta przez niemieckie wojska, ostatni rosyjski prezydent Warszawy, Aleksander Miller, przekazał magistrat przewodniczącemu Komisji Obywatelskiej – Zdzisławowi Lubomirskiemu, po czym opuścił Warszawę razem z carskimi władzami, choć formalnie pozostawał prezydentem Warszawy aż do 1917. W 1915 w związku z Aktem 5 listopada podpisanym 5 listopada 1916, w Polsce utworzono nowe Królestwo Polskie. 16 lipca 1916, za zgodą władz okupacyjnych Zdzisław Lubomirski zorganizował wybory do samorządu Warszawy, w wyniku których sam został prezydentem miasta. W II Rzeczypospolitej została utrzymana ciągłość władzy wykonawczej w Warszawie, ale od marca 1934 Warszawą zarządzali prezydenci komisaryczni (Marian Zyndram-Kościałkowski i Stefan Starzyński) powołani przez premiera.
| # | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|---|
| 23 | Zdzisław Lubomirski (ur. 1865, zm. 1943) |
|
5 sierpnia 1916 | 6 października 1917 |
| 24 | Piotr Drzewiecki (ur. 1865, zm. 1943) |
|
7 października 1917 | 28 listopada 1921 |
| 25 | Stanisław Nowodworski (ur. 1873, zm. 1931) |
|
28 listopada 1921 | 7 grudnia 1922 |
| 26 | Władysław Jabłoński (ur. 1872, zm. 1952) |
|
7 grudnia 1922 | 22 czerwca 1927 |
| 27 | Zygmunt Słomiński (ur. 1879, zm. 1943) |
|
7 lipca 1927 | 2 marca 1934 |
| 28 | Marian Zyndram-Kościałkowski (ur. 1892, zm. 1946) |
|
2 marca 1934 | 28 czerwca 1934 |
| 30 | Stefan Starzyński (ur. 1893, zm. 1939) |
|
2 sierpnia 1934 | 27 października 1939 |
II wojna światowa (1939-1944)
edytujW czasach okupacji niemieckiej Warszawa została przekazana pod kontrolę kolejnych niemieckich prezydentów-komisarzy, choć Polskie Państwo Podziemne i rząd RP na uchodźstwie uznawały tylko Juliana Kulskiego za zastępcę prezydenta Starzyńskiego w czasie okupacji. W październiku 1941 urząd prezydenta Warszawy został zlikwidowany, a dotychczasowy prezydent-komisarz Ludwig Leist zarządzał dalej Warszawą jako starosta miejski. Po rozpoczęciu powstania warszawskiego Marceli Porowski[7] pełnił funkcję władzy cywilnej w opanowanej przez powstańców Warszawie łącząc stanowiska prezydenta i Komisarza rządu.
Komisaryczny burmistrz miasta Warszawy uznawany przez Państwo Podziemne i rząd RP na uchodźstwie za faktycznego p.o. prezydenta Warszawy w czasie okupacji:
| # | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|---|
| - | Julian Kulski (ur. 1892, zm. 1976) |
|
28 października 1939 | 5 sierpnia 1944 |
Komisaryczni prezydenci Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie:
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| - | Helmut Otto (ur. 1892, zm. 1974) |
4 października 1939[8][9] | 5 listopada 1939 |
| - | Oskar Rudolf Dengel (ur. 1899, zm. 1964) |
5 listopada 1939 | 20 marca 1940 |
| - | Ludwig Leist (ur. 1891, zm. 1967) |
20 marca 1940 | październik 1941 |
Warszawski starosta miejski w Generalnym Gubernatorstwie[10]:
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| - | Ludwig Leist | 20 marca 1940 | 31 lipca 1944 |
Prezydent Warszawy w czasie powstania warszawskiego:
| # | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|---|
| 31 | Marceli Porowski (ur. 1894, zm. 1963) |
|
5 sierpnia 1944 | 2 października 1944 |
W 1944 po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej powołano Miejską Radę Narodową Warszawy, która zgodnie z Konstytucją z 1952 wybierała prezydenta Warszawy. Prezydent miasta stał również na czele rady.
Na mocy ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej urząd prezydenta miasta został zniesiony na rzecz organu kolegialnego (Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy)[11]. W latach 1950–1973 stanowisko prezydenta nosiło nazwę Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy. Urząd prezydenta przywrócono w 1973[12].
| # | Imię i nazwisko | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji |
|---|---|---|---|
| 31 | Marian Spychalski (ur. 1906, zm. 1980) |
18 września 1944 | 5 marca 1945 |
| 32 | Stanisław Tołwiński (ur. 1895, zm. 1969) |
5 marca 1945 | 23 maja 1950 |
| 33 | Jerzy Albrecht (ur. 1914, zm. 1992) |
23 maja 1950 | 14 maja 1956 |
| 34 | Janusz Zarzycki (ur. 1914, zm. 1995) |
14 maja 1956 | 17 grudnia 1956 |
| 35 | Zygmunt Dworakowski (ur. 1905, zm. 1971) |
17 grudnia 1956 | 5 maja 1960 |
| 36 | Janusz Zarzycki (ur. 1914, zm. 1995) |
5 maja 1960 | 29 grudnia 1967 |
| 37 | Jerzy Majewski (ur. 1925, zm. 2019) |
29 grudnia 1967 | 9 grudnia 1973 |
| 13 grudnia 1973 | 18 lutego 1982 | ||
| 38 | Mieczysław Dębicki (ur. 1926, zm. 2001) |
18 lutego 1982 | 5 grudnia 1986 |
| 39 | Jerzy Bolesławski (ur. 1940) |
5 grudnia 1986 | 30 stycznia 1990 |
Choć Miejska Rada Narodowa istniała w III Rzeczypospolitej do maja 1990 r., to aż do wejścia w życie ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1191) prezydent miasta był wybierany przez lokalny samorząd terytorialny. Dopiero od wejścia w życie ustawy jest wybierany bezpośrednio przez mieszkańców.
| Imię i nazwisko | Zdjęcie | Przynależność partyjna | Rozpoczęcie sprawowania funkcji | Zakończenie sprawowania funkcji | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 39 | Jerzy Bolesławski (ur. 1940) |
|
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | 5 grudnia 1986 | 30 stycznia 1990 | |
| 40 | Stanisław Wyganowski (ur. 1919, zm. 2017) |
|
NSZZ „Solidarność” | 30 stycznia 1990 | 5 października 1994 | |
| 41 | Mieczysław Bareja (ur. 1939, zm. 2003) |
|
Stronnictwo Demokratyczne | 5 października 1994 | 3 listopada 1994 | |
| 42 | Marcin Święcicki (ur. 1947) |
|
Unia Wolności | 3 listopada 1994 | 30 marca 1999 | |
| 43 | Paweł Piskorski (ur. 1968) |
|
Unia Wolności | 30 marca 1999 | 14 stycznia 2002 | |
| 44 | Wojciech Kozak (ur. 1963) |
|
Platforma Obywatelska | 14 stycznia 2002 | 18 listopada 2002 | |
| 45 | Lech Kaczyński (ur. 1949, zm. 2010) |
|
Prawo i Sprawiedliwość | 18 listopada 2002 | 22 grudnia 2005 | |
| - | urząd nieobsadzony[i] | 22 grudnia 2005 | 9 lutego 2006 | |||
| p.o. | Mirosław Kochalski[16] (ur. 1965) |
|
bezpartyjny | 9 lutego 2006 | 20 lipca 2006 | |
| p.o. | Kazimierz Marcinkiewicz (ur. 1959) |
|
Prawo i Sprawiedliwość | 20 lipca 2006 | 2 grudnia 2006 | |
| 46 | Hanna Gronkiewicz-Waltz (ur. 1952) |
|
Platforma Obywatelska | 2 grudnia 2006 | 22 listopada 2018 | |
| 47 | Rafał Trzaskowski (ur. 1972) |
|
Platforma Obywatelska | 22 listopada 2018[1] | obecnie | |
- ↑ Lech Kaczyński zrezygnował z funkcji na sesji rady miasta 22 grudnia 2005, w przeddzień objęcia urzędu Prezydenta RP[13]. Po zaprzysiężeniu Lecha Kaczyńskiego na Prezydenta RP de facto obowiązki prezydenta miasta pełnił Mirosław Kochalski na mocy pełnomocnictwa do reprezentowania miasta udzielonego mu przez rezygnującego z urzędu Lecha Kaczyńskiego[14]. Wygaśnięcie mandatu prezydenta miasta Lecha Kaczyńskiego stwierdzono, uchwałą zdominowanej przez PiS rady miasta, dopiero 8 lutego 2006[15]. Zgodnie z art. 132 Konstytucji RP Prezydent RP nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.
Zastępcy prezydenta m.st. Warszawy
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Magdalena Łań: Warszawa ma nowego prezydenta. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 22 listopada 2018. [dostęp 2018-11-22].
- ↑ Art. 1 pkt 3, art 2 pkt 2 i art. 3 pkt 2 Ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy – Prezydent m.st. Warszawy. [dostęp 2010-12-11].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy – Zarządzenia Prezydenta m.st. Warszawy. [dostęp 2010-12-11].
- ↑ a b Michał Pawlik: Prezydenci Warszawy. warszawa.pl. [dostęp 2006-11-18]. (pol.).
- ↑ Adam Moraczewski, Paweł Bieliński, w: Polski Słownik Biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 55.
- ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944. Warszawa: Pax, 1987. ISBN 83-211-0739-7.
- ↑ Niemiecki komisarz rządowy dla m. Warszawy. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 262, s. 1, 2 października 1939.
- ↑ Niemiecki komisarz rządowy na m. st. Warszawę. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 264, s. 1, 4 października 1939.
- ↑ „Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1943-1945” T.II, KIW, Warszawa 1972.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 699. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Zofia Chyra-Rolicz: Stanisław Tołwiński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 229. ISBN 83-01-06882-5.
- ↑ ŻYCIORYS LECHA KACZYŃSKIEGO (1949-2010). Izba Pamięci Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. [dostęp 2018-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-14)]. (pol.).
- ↑ Komisja do Spraw Kontroli Państwowej /nr 41/ biuletyn nr 1547/VI. Sejm RP. [dostęp 2018-12-11]. (pol.).
- ↑ Po odwołaniu Gronkiewicz-Waltz stolicą zarządzałby "komisarz" [online], Newsweek, 20 sierpnia 2013 [dostęp 2022-09-07], Cytat: Zdominowana przez PiS rada 8 lutego przyjęła uchwałę stwierdzającą wygaśnięcie mandatu prezydenta stolicy Lecha Kaczyńskiego (pol.).
- ↑ Mirosław Kochalski pełni funkcję Prezydenta Miasta. Urzędu m.st. Warszawy. [dostęp 2006-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (pol.).