Wikipedia

Powiat nowotarski

powiat w województwie małopolskim

Powiat nowotarski – powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Targ.

Powiat nowotarski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

TERC

1211

Siedziba

Nowy Targ

Starosta

Tomasz Hamerski

Powierzchnia

1474,66 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


191 646[1]

• gęstość

130,1 os./km²

Urbanizacja

29,71%

Tablice rejestracyjne

KNT

Adres urzędu:
ul. Bolesława Wstydliwego 14
34-400 Nowy Targ
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

11

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Zmiany administracyjne powiatu nowotarskiego

edytuj
  • Kiedy powstała w 1918 r. niepodległa Rzeczpospolita, należało między innymi stworzyć niezależną administrację. Ustrój terytorialny w niepodległym państwie był konsekwencją systemów prawnych państw zaborczych. Podstawą utworzenia administracji na tym terenie była ustawa z 3 grudnia 1920 r. O tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instytucji (województwa) na obszarach byłego Królestwa Galicji i Lodomerii i Wielkiego Księstwa Krakowskiego oraz wchodzących w skład Rzeczypospolitej obszarach Spisza i Orawy. Tak powstał powiat nowotarski i powiat spisko-orawski, składający się z miejscowości przyłączonych z Czechosłowacji przez Radę Ambasadorów w 1920 r. z siedzibą w Nowym Targu[2]. Kres temu powiatowi położyła unifikacja z powiatem nowotarskim dokonana 1 lipca 1925r[3].
  • 1 listopada 1929 r. z powiatu wyłączono gminy: Chabówka, Ponice i Rdzawka, które przyłączono do powiatu makowskiego[4].
  • 1 kwietnia 1932 r. po likwidacji powiatu makowskiego, do powiatu nowotarskiego przyłączono gminy wiejskie: Rabka, oraz utracone wcześniej: Chabówka i Ponice[5].
  • Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lipca 1934 w skład powiatu wchodziły trzy miasta: Nowy Targ, Czarny Dunajec oraz Zakopane (Zakopane na mocy ustawy galicyjskiej z 20 października 1933[6]). Oprócz miast uformowano 18 gmin wiejskich: Bukowina, Chochołów, Ciche, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko, Krościenko, Ludźmierz, Łapsze Niżne, Łopuszna, Ochotnica, Odrowąż, Poronin, Raba Wyżna, Rabka, Szaflary i Szczawnica Wyżna[7].
  • Po zakończeniu II wojny światowej powiat odrodził się w tych samych granicach, ale w innych warunkach politycznych.
  • Istotnym uszczupleniem terytorium powiatu było utworzenie w 1951 r. powiatu miejskiego Zakopane[8]. Spowodowane to było szybkim rozwojem tego miasta, które stało się centrum turystyki i sportów zimowych.
  • Natomiast Rabka jako centrum uzdrowiskowe uzyskała status miasta w 1953 r.[9] Tak więc bilans jeśli chodzi o liczbę miast był taki sam, z tym że powiat stracił istotną część terytorium turystycznego z Zakopanem.
  • Ważnym momentem była przeprowadzona w 1954 r. reforma struktury administracyjnej państwa, która likwidowała gminy, tworząc w ich miejsce gromady z gromadzkimi Radami Narodowymi, jako organami państwowymi. Zburzyło to system strukturalno-przestrzenny oraz przyzwyczajenie mieszkańców.
  • Dlatego 18 lat później wycofano się z tego pomysłu, przywracając ponownie strukturę gmin. Powiat nowotarski podzielono na 16 gmin Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko-Witów, Lasek, Ochotnica Dolna, Łapsze Niżne, Łopuszna, Lipnica Wielka, Poronin, Raba Wyżna, Ratułów i Szaflary. Na terenie powiatu znajdowały się też 3 miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica-Krościenko
  • Tak więc w porównaniu z katalogiem gmin z 1934r nastąpiły pewne zmiany, nie przywrócono gmin Chochołów i Odrowąż, gmina Ludźmierz zmieniła nazwę na Lasek, a gmina Ciche na Ratułów.
  • W 1973 r. przyłączono z powiatu myślenickiego, sołectwo Skawa[10].
  • Dekada gierkowska w połowie lat siedemdziesiątych to okres wielu zmian administracyjnych w kraju, która nie ominęła również ziemi podhalańskiej. Bardzo ważnym wydarzeniem była likwidacja powiatu nowotarskiego i przyłączenie miast i gmin byłego powiatu do nowego województwa nowosądeckiego w połowie 1975 r.[11]
  • Dla ówczesnych władz ważną rzeczą było konsolidowanie jednostek albo ich podział. I tak w styczniu 1976 r. połączono gminy Lipnica Wielka i Jabłonka w gminę Jabłonka, gminę Ratułów i Czarny Dunajec w gminę Czarny Dunajec, Szaflary i Biały Dunajec w gminę Biały Dunajec. Do gminy Raba Wyżna włączono część obszaru gminy Spytkowice[12].
  • Dalszym krokiem do konsolidacji gmin, było stworzenie w 1977 r. gminy Tatrzańskiej. W jej skład weszły znoszone gminy Poronin, Kościelisko-Witów oprócz Dzianisza i Chochołowa, część gminy Biały Dunajec (Bustryk, Suche, Ząb) oraz część gminy Czarny Dunajec (Nowe Bystre)[13].
  • Wraz z nastaniem przywróceniem niepodległości naszemu krajowi, nastąpił proces demokratyzacji i powołania samorządu gminnego. W maju 1990 r. odbyły się pierwsze wybory do tych organów. Mieszkańcy mogli wreszcie swobodnie wypowiedzieć się o przynależności do tej, czy innej gminy.
  • I tak rozporządzeniem Rady Ministrów 2 kwietnia 1991 r. utworzono ponownie: gminę Lipnica Wielka z gminy Jabłonka oraz Szaflary z gminy Biały Dunajec[14].
  • W 1994 r. zniesiono gminę Tatrzańską, wyodrębniając miasto Zakopane i tworząc gminy: Kościelisko i Poronin[15]. Z kolei w związku z napełnianiem zbiornika Czorsztyńskiego, uległo zalaniu kilka miejscowości. Co spowodowało wybudowanie nowej wsi Maniowy, gdzie przeniesiono siedzibę gminy Czorsztyn.
  • Finałem tych zmian było dopełnienie reformy administracyjnej, gdzie powołano województwo małopolskie i ponownie powiat nowotarski. W jego skład weszły miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica oraz gminy Nowy Targ, Jabłonka, Lipnica Wielka, Raba Wyżna, Czarny Dunajec, Szaflary, Czorsztyn, Krościenko nad Dunajcem, Łapsze Niżne, Ochotnica Dolna i Spytkowice. Łatwo zauważyć, że nie wszystkie dawniejsze gminy weszły ponownie w skład powiatu nowotarskiego. Gminy Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko i Poronin wraz z Zakopanem, stworzyły nowy powiat tatrzański. W powiecie nowotarskim znalazła się gmina Spytkowice, która przed reformą stanowiła część powiatu suskiego[16].

Struktura powiatu

edytuj

W skład powiatu wchodzą:

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[17] powiat zamieszkiwały 191 782 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 191 882 osoby[18].

Gminy

edytuj
Gmina Ludność (2017)[19] Powierzchnia
  Czarny Dunajec 22 318 218 km²
  Czorsztyn 7611 62 km²
  Jabłonka 18 413 212 km²
  Krościenko nad Dunajcem 6772 57 km²
  Lipnica Wielka 5985 67 km²
  Łapsze Niżne 9299 126 km²
  Nowy Targ (gmina miejska) 33 412 51 km²
  Nowy Targ (gmina wiejska) 23 779 208 km²
  Ochotnica Dolna 8 487 141 km²
  Raba Wyżna 14 591 89 km²
  Rabka-Zdrój

(w tym miasto)

17 272

(12 925)

69 km²

(36 km²)

  Spytkowice 4516 32 km²
  Szaflary 10 980 54 km²
  Szczawnica

(w tym miasto)

7322

(5844)

88 km²

(33 km²)

Razem 190 757 1 474 km²

Demografia

edytuj

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 180 987 100 92 402 51,05 88 585 48,95
Miasto 53 746 29,70 28 237 15,60 25 509 14,09
Wieś 127 241 70,30 64 165 35,45 63 076 34,85
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu nowotarskiego w 2014 roku[20].


 

Użytkowanie gruntów

edytuj
  • użytki rolne – 55%
  • użytki leśne – 37%
  • pozostałe grunty i nieużytki – 8%

Religia

edytuj

Sąsiednie powiaty

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 111, poz. 768
  3. ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441
  4. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 81, poz. 600
  5. ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3
  6. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596
  7. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594
  8. ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 20, poz. 161
  9. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 42, poz. 208
  10. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
  11. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 11, poz. 92
  12. ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 1, poz. 12
  13. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 20, poz. 82
  14. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8
  15. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
  16. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  17. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  18. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  19. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r., tabl. 26
  20. ↑ Powiat nowotarski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  21. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-01-21].
  22. ↑ Co łączy Zakopane, Nowy Targ i Krościenko nad Dunajcem? [online], 24tp.pl, 10 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-11].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_nowotarski&oldid=74916272”