Portal:Literatura

Nauki ścisłe i przyrodnicze • Geografia • Nauki społeczne i humanistyczne • Społeczeństwo • Kultura • Historia • Religia • Sport • Technika • Polska

Wikiprojekt literatura  · Wikiprojekt Literaturoznawstwo  · Portal literatura

Literatura Literatura to wszystkie "sensowne twory słowne" (Stefania Skwarczyńska), zatem dzieła artystyczne, literatura piękna, oraz teksty użytkowe, literatura stosowana - zachowane w formie pisanej lub w przekazie ustnym. Dzieli się ją na trzy rodzaje literackie: epikę, lirykę i dramat. Inne portale dotyczące literatury: William Szekspir, Komiks, Bibliologia, Fantastyka, Fantasy, Śródziemie. Edytuj zawartość tej strony

Wybrany wyróżniony artykuł

Galadriela (ur. 1362 rok Dwóch Drzew) – postać ze stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia, kobieta z rasy elfów, z królewskiego rodu plemienia Ñoldorów. Córka Finarfina i Eärweny, siostra Finroda Felagunda, Aegnora i Angroda.

Uważana za jedną z największych Eldarów, wymienianą obok Lúthien, może ustępującą jedynie Fëanorowi, chociaż mądrzejszą od niego. Jej rola i znaczenie wzrastały wraz z tworzeniem mitologii Śródziemia, trudne jest więc pogodzenie wszystkich wątków i szczegółów z jej życia.

Jej pragnienie władzy doprowadziło do tego, że opuściła Aman, udając się na kontynent Środziemia po zatruciu Dwóch Drzew w tym samym czasie co Fëanor i wszyscy namówieni do wyprawy po Silmarile. Przybyła do Doriathu, gdzie otrzymywała rady i nauki od Meliany. Po zakończeniu Pierwszej Ery pozostała w Śródziemiu wraz ze swoim małżonkiem Celebornem i z nim po jakimś czasie osiedliła się w Lothlórien, którego była władczynią aż do końca Trzeciej Ery. Przez tysiąclecia Lothlórien było chronione dzięki Nenyi, Pierścieniowi Wody, który Galadriela otrzymała od Celebrimbora. W czasie Wojny o Pierścień udzieliła gościny Drużynie Pierścienia, a po obaleniu Saurona odpłynęła na Zachód.

Tolkien stworzył jej postać w czasie pisania Władcy Pierścieni i dodał ją później do Silmarillionu. Opracował wiele wersji historii Galadrieli, różniących się pod wieloma względami: różnie opisano powody odpłynięcia z Amanu do Śródziemia oraz pierwotnego odrzucenia zezwolenia na powrót, różnie określone są czas i miejsce spotkania z Celebornem (oraz jego pochodzenie), wreszcie pojawia się wątek wędrówek po Śródziemiu przed ostatecznym zamieszkaniem w Lothlórien. Wersja zamieszczona w Silmarillionie jest próbą pogodzenia tych wersji, później jednak Christopher Tolkien opublikował wahania ojca w Niedokończonych opowieściach, gdzie napisał, że „nie ma w historii Śródziemia drugiej równie zawiłej opowieści, jak ta traktująca o Galadrieli i Celebornie”.

Postać Galadrieli pojawia się w licznych dziełach pochodnych, m.in. w filmie Ralpha Bakshiego, filmowych trylogiach Władcy Pierścieni i Hobbita, radiowej serii audycji z 1981 i w grach komputerowych.

Czytaj więcej...

Archiwum

Wybrana wyróżniona sylwetka

Matteo Maria Boiardo, hrabia di Scandiano (ur. 1441, zm. 20 grudnia 1494) – włoski poeta, związany z dworem Estów w Ferrarze, gubernator Modeny i Reggio Emilia.

Matteo Maria Boiardo urodził się w rodzinnej posiadłości Scandiano koło Reggio Emilia. Do dziesiątego roku życia przebywał wraz z ojcem na dworze w Ferrarze. Po śmierci ojca jego wychowaniem zajął się dziadek Feltrino, humanista. W młodym wieku został panem rozległych dóbr, zmuszonym do zarządzania majątkiem i prowadzenia sporów z krewnymi zgłaszającymi pretensje do części dziedzictwa. W 1469 roku zakochał się w Antonii Caprara, która stała się odtąd muzą jego poezji lirycznej.

W 1476 roku wstąpił na służbę księcia Ferrary Herkulesa I d’Este. Następne trzy lata spędzone w Ferrarze miały decydujący wpływ dla jego rozwoju. Pod wpływem kultywowanej na dworze ferraryjskim literatury rycerskiej Boiardo rozpoczął pracę nad dziełem swego życia Rolandem zakochanym (Orlando inamorato).

Po zawarciu małżeństwa z Taddeą Gonzaga di Novellara objął urząd gubernatora Modeny. Zapadł w tym czasie na zdrowiu. Mimo to nadal intensywnie pracował nad poematem, którego pierwsze wydanie ukazało się w 1483 roku w Reggio Emilia. W 1487 roku został gubernatorem tego miasta. Po wkroczeniu do Włoch w 1494 roku armii Karola VIII, starał się chronić przed Francuzami miejscową ludność. Zmarł w grudniu tego roku.

Boiardo jest autorem przekładów z łaciny na włoski. W 1476 roku ukazał się zbiór jego pieśni zatytułowany Canzoniere, w którym opiewa piękną Antonię Caprarę. Jednak dziełem, z powodu którego jest uznawany za najwybitniejszego poetę włoskiego XV wieku, został poemat rycerski Roland zakochany.

Czytaj więcej...

Listy na medal

Lista pierwszych wydań dzieł Stanisława Lema drukiem zwartym - Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury

Artykuły na medal

Stanisław Moskal (ur. 1935) - Giacomo Casanova – Antoni Lange – Victor Hugo – William Szekspir – Leconte de Lisle – Henry Wadsworth Longfellow − Literatura szwedzkojęzyczna – Melchior Wańkowicz – Lolita - Arrakis (Diuna) - Rudyard Kipling - Bjørnstjerne Bjørnson

Dobre artykuły

Wergiliusz - Piotr Starkowiecki - Weronika Rosati - Ustrój polityczny Aten (Arystoteles) - Hobbit, czyli tam i z powrotem - Ferenc Molnár - John Ronald Reuel Tolkien - Galadriela - Rivendell - Przegląd dzieł Williama Szekspira – Sonety Williama Szekspira – W poszukiwaniu straconego czasu – Bestia ludzka - Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego - Nędznicy - Pateryk Kijowsko-Pieczerski - Dzwony Bazylei - Pasażerowie z dyliżansu - Rok dziewięćdziesiąty trzeci - Oryginał Laury - Lawon Barszczeuski - Hella (Mistrz i Małgorzata) - Zabójstwo przy Rue Morgue - Nortowie - Statek śmierci - Dziennik Anny Frank - Górski wieniec - Nautilus (fikcyjny okręt) - Space Science Fiction Magazine - Władysław Szlengel - Teodor Prodrom - Sully Prudhomme - Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej (esej) - Stanisław Lem - Słońce też wschodzi - Sławamir Adamowicz - Sejm ptasi - Sąd polubowny (komedia Menandra) - Natalla Babina - Odludek albo mizantrop - Menander - Matteo Maria Boiardo - Markijan Szaszkewycz - Literatura bizantyńska za panowania dynastii heraklijskiej 610-717 - Literatura bizantyńska epoki Laskarysów i Paleologów (1204–1453) - Literatura bizantyńska epoki Komnenów i Angelosów (1081-1204) - Literatura bizantyńska epoki justyniańskiej 527-610 - Kakashi Hatake - Jan Malalas - Gustav Wied - Górski wieniec - Fabijan Szantyr - Ernest Hemingway - Chrétien de Troyes - Agatiasz Scholastyk - Harry Potter i Kamień Filozoficzny (powieść)

Rodzaje i gatunki literackie Liryczne: aleksandryn – anakreontyk – bergeretta – bukolika (sielanka) – ci – chōka – dumka – elegia – epigramat – epitafium – epyllion – fraszka – fu – gazel – haiku – hymn – kaligram – kasyda – limeryk – oda – pieśń – psalm – romanca – rubajjat – shi – sielanka – sonet – tren Epickie: anegdota – autobiografia – bajka – baśń – biografia – chansons de geste – epos – humoreska – kronika – legenda – makama – monogatari – nowela – opowiadanie – pateryk – powieść – powieść auktorialna – powieść autobiograficzna – powieść biograficzna – powieść detektywistyczna – powieść epistolarna – powieść fantastyczna – powieść historyczna – powieść kryminalna – powieść poetycka – powieść produkcyjna – powieść przygodowa – powieść psychologiczna – powieść społeczno-obyczajowa – powieść tendencyjna – sadż – sirat Dramatyczne: dramat antyczny – dramat niesceniczny – dramat satyrowy – dramat symboliczny – dramat szekspirowski – dramat romantyczny – dramat historyczny – dramat współczesny – dramat modernistyczny – dramat właściwy – komedia – oficjum – skecz – tragedia – tragifarsa Mieszane: ballada – ballada romantyczna – dramat romantyczny – gawęda – satyra – poemat dygresyjny – poemat heroikomiczny – powieść poetycka – sylwa – traktat Pograniczne: apologia – bestiariusz – dziennik – emblemat – esej – felieton – latopis – pamiętnik – reportaż Literatura polska średniowiecze – renesans – barok – oświecenie – romantyzm – pozytywizm – Młoda Polska – okres międzywojenny – II wojna światowa – literatura współczesna Awangarda Krakowska – Druga Awangarda – Kwadryga – Nowa Fala – Orientacja Poetycka Hybrydy – Przedmieście – Skamander – Żagaryści Literatura obca afrykańska – albańska – angielska – amerykańska – arabska – austriacka – azerska – bengali – białoruska – brazylijska – bułgarska – chorwacka – chińska – czeska – duńska – estońska – fińska – farerska – francuska – grecka – gruzińska – hebrajska – hindi – hiszpańska – irlandzka – islandzka – japońska – kanadyjska – katalońska – koreańska – latynoamerykańska – litewska – łotewska – macedońska – malajska – meksykańska – mongolska – niemieckojęzyczna – norweska – nowogrecka – ormiańska – perska – portugalska – rosyjska – rumuńska – sanskrycka – serbska – słowacka – słoweńska – szwajcarska – szwedzkojęzyczna – turecka – ukraińska – walijska – węgierska – włoska – antycznej Grecji – antycznego Rzymu Historia literatury Literatura antyku – Literatura średniowiecza – Literatura okresu odrodzenia – Literatura XVI w. – Literatura XVII w. – Literatura XVIII w. – Literatura XIX w. – Literatura XX w. – Literatura XXI w. Literatura – przegląd chronologiczny Prądy literackie akmeizm – autentyzm – banalizm – barok – klasycyzm – dadaizm – dekadentyzm – egzystencjalizm – ekspresjonizm – fantastyka – futuryzm – gongoryzm – gotycyzm – humanizm – hagiografia – klasycyzm – kwietyzm – marinizm – naturalizm – neoklasycyzm – osjanizm – parnasizm – Plejady – poezja lingwistyczna – poezja metafizyczna – poezja trubadurów – populizm – postmodernizm – preromantyzm – realizm – powieść dworska - romantyzm – rokoko – sentymentalizm – socrealizm – sternizm – surrealizm – symbolizm – teatr absurdu – turpizm – ultraizm – weryzm – youngizm Pojęcia alegoryzm – aluzja literacka – antologia – apoftegmat – bajronizm – Beat Generation – beletrystyka – bibliofilstwo – Bloomsday – bohater bajroniczny – bohater liryczny – czas fabularny – epilog – explicit – fabuła – formacja – frenetyzm – grupa literacka – incipit – inedita – inkunabuł – intertekstualność – katharsis – kompozycja otwarta – kompozycja szopkowa – konfabulacja – konflikt tragiczny – konwencja literacka – narracja – narratologia – prooemium – puenta – recenzja – realizm magiczny – rodzaj literacki – styl literacki – sylabizm – teatr absurdu – teoria literatury – zasada trzech jedności Przegląd zagadnień z zakresu literatury Czasopisma literackie Ukazujące się: Akcent – ArtPAPIER – Borussia – Czas Kultury – Dialog – Enigma – FA-art – Fo pa – Ha!art – Kursywa – Literatura na Świecie – Nowa Fantastyka - Nowe Książki – Odra – Opcje – Pamiętnik Literacki – Pomosty – Protokół kulturalny – Red. – Rita Baum – Studium – Tekstualia – Teksty Drugie – Topos – Wakat – Zeszyty Poetyckie – Znak Niewydawane: Artyleria – Brulion - Chimera – Fenix – Fenix Antologia – Gazeta Literacka – Kamena – Kwadryga – Kłosy – Kresy – Kurier Polski (1829-1831) – Lampa – Linia – Literatura (tygodnik) – Literatura Ludowa – Maski – Nowe Widnokręgi – Nowy Pamiętnik Warszawski – Ponowa – Pogranicza – Pro Arte et Studio – Prosto z Mostu – Przegląd Artystyczno-Literacki – Przegląd Polski – Skamander – Sycyna – Sztuka i Naród – Twórczość – Tygodnik Ilustrowany – Undergrunt – Wiadomości Literackie – Współczesność – Zapis – Zdrój – Zebra – Zeszyty Literackie – Zwrotnica Zobacz też: Kategorię grupującą czasopisma literackie. Wydarzenia literackie Big Book Festival - Eisteddfod - Festiwal Bjørnsona - Festiwal Góry Literatury - Grojkon - Grudniowy Akademicki Przegląd Artystyczny - Festiwal Kultury Jidysz - Miasto Poezji - Międzynarodowy Festiwal Literacki im. Czesława Miłosza - Strużańskie wieczory poezji - BookExpo America - Międzynarodowe Targi Książki w Belgradzie - Targi Książki we Frankfurcie nad Menem - Targi Książki w Krakowie - Międzynarodowe Targi Książki w Tajpej - Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie Nagrody literackie Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury - Nagroda Pulitzera - Nagroda literacka im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego - Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera - Gwarancje Kultury TVP Kultura - Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta - Miasto Poezji - Książka Historyczna Roku - Nagroda Literacka im. Juliana Tuwima - Paszport „Polityki” - Nagroda im. Janusza A. Zajdla - Nagroda Goethego - Women’s Prize for Fiction - The Man Booker Prize for Fiction - Nagroda Goncourtów - Prix Femina - Nagroda Stregi - Nagrody im. Edgara Allana Poe - Agatha Award - Nagroda Hugo - Nebula - Eurocon Kategorie Kategoria Literatura Drzewo kategorii (CatGraph): Literatura Literatura na Wikiźródłach Wikicytaty z literatury

Aktualności literackie Wybrany cytat Wybrana grafika =Stanisław Lem Stanisław Lem w 1966 roku Chcesz pomóc? Kategoria zalążków artykułów literackich zawiera bardzo wiele haseł. Pomóż nam poprawić ich jakość! Kliknij tutaj i wybierz artykuł, który chcesz poszerzyć. Dziękujemy! Wikiprojekty! Jeśli masz jakieś pytanie wiążące się z literaturą, możesz je zadać na stronach dyskusji wikiprojektów: literackiego i literaturoznawczego. A może sam/sama dołączysz do ich uczestników i zechcesz wzbogacić zasoby Wikipedii, pisząc nowy artykuł o jakimś utworze literackim czy pisarzu, lub poszerzając już istniejący? Do zrobienia Twórcy: T. Coraghessan Boyle - Heinz G. Konsalik - Oksana Rabski - Érico Verissimo - Rebecca Moss - John Norman Dzieła: Prognoza rozwoju biologii do roku 2040 - Siakuntala – Samotnia – Wyznania (Rousseau) - Menuet z pogrzebaczem – Minna von Barnhelm – Bóg rzeczy małych - Bel Ami - Orlando: biografia - Z dala od zgiełku - Ślepe tory - Pachnący ogród - Zobaczyć Lankhmar i umrzeć Pojęcia: poezja skaldyczna – szkoła litewska – szkoła ukraińska Do poszerzenia Twórcy: Doris Lessing – Karl Adolph Gjellerup – Knut Hamsun – Julia Hartwig – Michel Houellebecq – Per Jersild – Nadżib Mahfuz – Olga Tokarczuk – Jan Chryzostom Pasek – Juliusz Słowacki – Stendhal – Michaił Szołochow – Federico García Lorca – Guy de Maupassant – Kostis Palamas – Józef Roth Dzieła: Antoniusz i Kleopatra – Boska komedia – Czekając na Godota – Faust – Ferdydurke – Gargantua i Pantagruel – Król Lear – Kubuś Fatalista i jego pan – Lolita – Sonety do Laury – Ślub – Na Zachodzie bez zmian – Nocny lot – Idiota – Odyseja – Pani Bovary – Pieśń o Nibelungach Pojęcia: dramat właściwy – epos rycerski – gawęda – literatura angielska – literatura antycznej Grecji – literatura chińska – mirakl – nowela – postać literacka – powieść – trawestacja – weryzm Ostatnio dodane Niektóre niedawno dodane artykuły związane z literaturą: Sylwetki twórców: Hedvig Charlotta Nordenflycht - Bengt Lidner - Anna Maria Lenngren - Anzia Yezierska - Urban von Feilitzen - Paul Carell - Per Olof Sundman - Mariusz Surosz - Sven-Eric Liedman - Steven Brust - Ibikos - Thomas Sjöberg (dziennikarz) - Göran Tunström - Aftoniusz - Mustaj Karim - Göran Sonnevi - Witold Starecki - Jelena Dimitrijević - Damian Dawid Nowak - Anna Matwiejewa - Joey Travolta - Emanuel Kratochwil - Małgorzata Dzieduszycka-Ziemilska - Michaił Dudin - Zdzisław Cozac Dzieła literackie: Kariera Artura Ui - Wrota Obelisków - Trylogia Pękniętej Ziemi - Obudź się i śnij - Orbis pictus Pojęcia: literatura farerska - literatura fińska - pirychej - postać literacka - prąd literacki - tradycja literacka - koło hermeneutyczne - literatura obrachunków inteligenckich - raki - literackość - impresjonizm Grupy i pokolenia literackie: Inaczej - Wierzbak - Próby - Pokolenie „Współczesności” - Kontynenty Postacie literackie - Marko Ramius

Inne portale polskojęzycznej Wikipedii

Przypisy