Porcelana Śląska
Porcelana Śląska Park (wcześniejsze nazwy: „Giesche” Fabryka Porcelany SA, Zakłady Porcelany „Bogucice”) – park przemysłowo-technologiczny mieszczący się w dawnej Fabryce Porcelany w Katowicach, w dzielnicy Zawodzie[a].
 Zabudowania Porcelany Śląskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Porcelanowa 23 |
| Data założenia |
2012 |
| Forma prawna | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°15′15,8807″N 19°03′41,5624″E/50,254411 19,061545 | |
| Strona internetowa | |
Historia
edytuj
Historia Porcelany Śląskiej sięga trzeciego dziesięciolecia XX wieku[1]. W 1922 roku, w Roździeniu, obecnie część dzielnicy Katowic: Szopienice-Burowiec, powstała pierwsza na Górnym Śląsku niewielka fabryka porcelany, założona przez braci: Ryszarda i Józefa Czudayów, z których głównym inicjatorem działań w dziedzinie produkcji porcelany był Ryszard. Wytwórnia nosiła nazwę „Elektro-Porcelana-Czudaywerke”. Produkowano w niej głównie porcelanę techniczną i prawdopodobnie stołową.
Z tej firmy około 1923 roku powstała: „Giesche” Fabryka Porcelany SA dawniej Czuday. Dyrektorem został Ryszard Czuday, on też prowadził budowę nowej fabryki i zajął się adaptacją budynków na zakupionym terenie po byłej wytwórni pasz w Bogucicach. Udziałowcami w spółce w tym okresie byli bracia Czuday (49%) i Giesche SA (51%) w Katowicach. W 1926 roku nowym udziałowcem firmy został amerykański koncern Harrimana[2]. Kapitał jakim zasilił spółkę został przeznaczony przede wszystkim na rozbudowę i unowocześnienie fabryki. Dokonano też wiele zmian organizacyjnych. W następstwie tych wydarzeń dyrektor Richard Czuday odszedł z firmy i założył własną wytwórnię porcelany pod nazwą „Czuday” na terenie dawnej huty cynku w Bykowinie. Nazwa wytwórni w Bogucicach uległa zmianie, a mianowicie skrócono ją o człon „dawniej Czuday” i brzmiała: „Giesche” Fabryka Porcelany SA (Giesche Porzellanfabrik AG[3]). W czasie II wojny światowej fabryka nie przerwała produkcji i przeszła pod zarząd niemiecki[2]. W 1945 roku z powodu działań wojennych zakład unieruchomiono. Po wojnie wytwórnia została upaństwowiona i wznowiła produkcję. Do 1952 roku stosowano przedwojenną sygnaturę „Giesche” fabryka porcelany S.A.
Po 1952 roku fabryka nosiła nazwę Zakłady Porcelany Bogucice. W tym też czasie zniszczono około 85% infrastruktury intelektualnej fabryki (modele, fasony, rysunki techniczne i modelarskie), zastępując ją nową infrastrukturą.
W latach 1952–1993 fabryka sygnowała swoje wyroby „Porcelana Bogucice”[2]. W 1994 roku w związku z trudnościami finansowymi fabryka została zamknięta. Wykupiona następnie przez Porcelanę Śląską Sp. z o.o., po generalnym remoncie i wymianie pieców wznowiła produkcję z początkiem 1995 roku[4]. Do momentu ogłoszenia upadłości w roku 2009, wytwórnia produkowała pod nazwą „Porcelana Śląska”, używając także w połowie lat 90. XX wieku sygnatury „Giesche”[2].
Zabudowania i wyposażenie
edytuj
W 1923 roku na terenie byłej wytwórni pasz w Bogucicach, dyrektor Ryszard Czuday rozpoczął adaptację starych pomieszczeń i budowę nowych budynków do produkcji porcelany. Fabrykę usytuowano wzdłuż linii kolejowej. Zabudowę stanowił kompleks budynków dwu i trzykondygnacyjnych na rzucie prostokąta, pokrytych dachem dwuspadowym. Nad zabudowaniami górowały trzy kominy fabryczne i wieża. Wytwórnia posiadała sześć pieców okresowych tzw. ulowych do wypalania wyrobów porcelanowych na biskwit i piece muflowe do wypalania dekoracji. W 1929 zmechanizowana fabryka posiadała już 9 pieców i zatrudniała 650 pracowników[5].
W latach 1998–1999 kiedy właścicielem była Porcelana Śląska, charakter produkcji z technologii ręcznej, czyli tzw. mokrego formowania zmieniono na bardziej ekonomiczne prasowanie izostatyczne na zimno[6]. Wymieniono też stare, energochłonne piece do wypalania dekoracji.
Obecnie nieużytkowane zabudowania popadają w ruinę.
Wyroby
edytuj
Fabryka rozpoczęła swoją działalność od produkcji naczyń użytkowych oraz porcelany technicznej i laboratoryjnej[3]. W początkowym okresie dział elektroporcelany (produkowano m.in.: izolatory, bezpieczniki, rolki izolacyjne, rozetki[7]) był działem wiodącym zakładu. Na przełomie trzeciego i czwartego dziesięciolecia XX wieku nastąpiła równowaga w produkcji porcelany użytkowej i technicznej, zaś w połowie lat 40. XX wieku produkcją wiodącą zakładu była porcelana stołowa.
W fabryce produkowano serwisy obiadowe, kawowe do herbaty: sześcio-, dwunastoosobowe i dwuosobowe, również komplety składające się z wielu zestawów, komplety na produkty sypkie i przyprawy, pojedyncze naczynia np. kosze na chleb lub kruche ciasteczka, czy rzadko spotykane naczynie do podgrzewania dań. Produkowano również zestawy okolicznościowe, które w zależności od potrzeb składały się z różnej liczby naczyń.
Cechą która charakteryzowała takie zestawy była dekoracja upamiętniająca jakieś wydarzenie np. 25-lecie danego zakładu, ćwierćwiecze pracy w jakieś instytucji, czy z okazji srebrnych godów. W fabryce wyprodukowano również komplet obiadowo-kawowy dla Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte[8]. Fragmenty tej używanej i częściowo zniszczonej porcelanowej zastawy, zostały odnalezione w 2008 roku i trafiły do Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku[9].
Zakład prowadził również produkcję galanterii dekoracyjnej były to: figurki zwierzęce, kobiet, pojedyncze talerze, bombonierki, flakoniki i wazony.
Zastawy stołowe produkowane były w wielu wersjach np. w tonacji białej i kości słoniowej. Zestawy cechowała różnorodność. Jedne były bardzo dekoracyjne, inne o skromniejszym deseniu. Były więc droższe i tańsze zastawy. Tak więc fabryka dawała możliwość zakupu swoich wyrobów niezależnie od stopnia zamożności.
Spółka Giesche zatrudniała wielu ludzi i porcelanę gorszej jakości sprzedawała pracownikom po bardziej przystępnych cenach[6]. Wiele wyrobów porcelanowych, które wcześniej były traktowane jako symbol luksusu, prestiżu i pomyślności, trafiło do codziennego użytku w rodzinach robotniczych. W śląskich domach można jeszcze dziś zobaczyć egzemplarze produkowanej przed II wojną światową porcelany Gieschego[6].
Podobnie kontynuująca tradycje górnośląskiej manufaktury „Porcelana Śląska” (w okresie od 1994 do 2009) oferowała produkty w różnych przedziałach cenowych – począwszy od wyrobów ekskluzywnych, po wyroby dostosowane cenowo dla mniej zamożnych klientów[6].
Obecnie w sklepach można jeszcze zakupić około 20 fasonów porcelany stołowej zdobionej ponad 200 rodzajami dekoracji[10]. W ofercie znajdują się zestawy obiadowe, garnitury do kawy i herbaty, a także zestawy mieszane, z dekoracja naszkliwną i wszkliwną (odporną na zmywanie, nadającą się do zmywarek i kuchenek mikrofalowych).
Stan dzisiejszy
edytujObecnie Porcelana Śląska Sp. z o.o. już nie istnieje, ponieważ z powodu trudności finansowych ogłoszono jej upadłość[11]. Pracę w fabryce straciło około 400 osób. Jednakże w sklepach wciąż jeszcze można zakupić porcelanę sygnowaną znakiem Fabryki z tym, że obecnie produkowana jest w różnych fabrykach porcelany w Polsce i za granicą, a w Bogucicach już tylko zdobiona[11] i sprzedawana jako Porcelana Bogucice.
W 2012 roku kompleks historycznej fabryki porcelany został kupiony przez nową spółkę Porcelana Śląska. Swoje miejsce w tych murach znalazła również Fundacja Giesche, która organizuje w tym miejscu Park Przemysłowo-Technologiczny PORCELANA ŚLĄSKA PARK.
Rok 2015 to początek nowej ery, widoczny już dla każdego, ponieważ 2 budynki po generalnych przebudowach zyskały nowy blask. Stary budynek dyrekcji fabryki, przeistoczył się w prostą czarną, elegancką bryłę, a jeden z ceglanych budynków zyskał wraz z oczyszczeniem elewacji nową funkcję.
Cały teren fabryki nieustająco jest porządkowany a kolejne elementy infrastruktury remontowane. Pojawił się nowy sklep z porcelaną, sklepy z wyposażeniem wnętrz, w których można skorzystać z porad architektów. Są też Centrum Dizajnu i Galeria Giesche, w której organizowane są imprezy kulturalne.
Uwagi
edytuj- ↑ Zgodnie z zapisami uchwały Rady Miejskiej Katowic nr XLVI/449/1997 z dnia 29 września 1997 ul. Porcelanowa, przy której mieści się zakład leży na terenie dzielnicy Zawodzie. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że Zawodzie niegdyś było częścią Bogucic oraz to, że sama fabryka konsekwentnie określała swoją lokalizację jako Bogucice, dla zachowania przejrzystości w artykule jako lokalizację zakładu przyjęto Bogucice.
Przypisy
edytuj- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010–2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.). www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19].
- ↑ a b c d Giesche w kartuszu pod koroną – Katowicka porcelana w zbiorach Muzeum Historii Katowic. „Nasze Katowice”. 12 (14), s. 7, grudzień 2009. Katowice: Urząd Miasta Katowice. ISSN 1899-9530.
- ↑ a b Ludwig Danckert: Leksykon porcelany europejskiej. Gdańsk: Literatura Net Pl, 2008, s. 244. ISBN 978-83-927292-0-4.
- ↑ www.sygnatury24.pl/: Notatka historyczna. [dostęp 2011-03-25]. (pol.).
- ↑ Elżbieta Kowecka, Jerzy i Maria Łosiowie, Leon Winogradow: Polska porcelana. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983, s. 87. ISBN 83-04-00642-1.
- ↑ a b c d Stanisława Warmbrand. Biały śląski skarb. „Śląsk”. Nr 9 (143) (XIII), s. 30–32, wrzesień 2007. Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach. ISSN 1425-3917.
- ↑ „Polska Zachodnia”. (Katowice 1926) 1926-12-31 R.1 nr 24. Edward Rumun – redaktor naczelny.
- ↑ Agata Pustułka: Tajemnice przedwojennej porcelany Gieschego. Dziennik Zachodni, 2008-12-10. [dostęp 2011-03-22]. (pol.).
- ↑ PAP: Porcelana z kasyna oficerskiego trafiła do muzeum Westerplatte. rp.pl, 2008-04-15. [dostęp 2011-03-22]. (pol.).
- ↑ BGH Network S.A: Produkt. [dostęp 2011-03-22]. (pol.).
- ↑ a b Maria S. Jasita. Śląska porcelana... z Bangladeszu. „Nasz Dziennik”, 19 maja 2009. Warszawa: „Spes” Spółka z o.o.. ISSN 1429-4834.