Wikipedia

Plac Mariana Rapackiego w Toruniu

Plac Mariana Rapackiego – plac położony w centrum Torunia.

plac Mariana Rapackiego
Stare Miasto
Ilustracja
Widok na plac od strony południowej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Toruń

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Mariana Rapackiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „plac Mariana Rapackiego”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Mariana Rapackiego”
Ziemia53°00′33,9″N 18°36′02,8″E/53,009419 18,600767
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

W średniowieczu na obszarze dzisiejszego placu zakładano ogrody, sady i winnice[1]. Plac powstał po rozebraniu zachodniego odcinka murów miejskich i zniwelowaniu fosy[2]. W ciągu kolejnych lat zmieniał swoją formę. W 1901 roku na ulicę Kopernika wprowadzono tramwaje elektryczne, które przejeżdżały przez plac. W 1906 roku na jego północnym skraju powstał budynek Banku Rzeszy (obecnie Collegium Maximum UMK)[2]. W roku 1911 dokonano przebicia pod kamienicami we wschodniej pierzei placu, tworząc tym samym dogodne połączenie ze Starym Miastem[3]. Tak powstałym Łukiem Cezara w 1936 roku poprowadzono dwutorową linię tramwajową, którą zlikwidowano w 1970 roku[4].

W 1931 roku bezimienny dotąd teren nazwano placem Bankowym[5][6]. W drugiej połowie lat 30. podczas przebudowy Łuku Cezara uporządkowano plac, który wcześniej borykał się m.in. ze szpecącymi reklamami[7].

Podczas II wojny światowej plac nosił nazwę Horst-Wessel-Platz, na cześć niemieckiego nazisty Horsta Ludwiga Wessela, zamordowanego przez komunistów w 1930 roku[8]. W 1943 roku niemieckie władze okupacyjne planowały postawić na skwerze przy placu pomnik Mikołaja Kopernika, z okazji 470. rocznicy urodzin uczonego. Autorem monumentu był austriacki rzeźbiarz Josef Thorak[9]. Nowy pomnik miał być bardziej „germański” od istniejącego. 24 maja 1943 roku namiestnik Okręgu Rzeszy-Gdańsk Prusy Zachodnie Albert Forster dokonał wmurowania kamienia węgielnego pod przyszły pomnik[10]. W tym samym roku Thorak zdążył odsłonić w Toruniu gipsową rzeźbę[11]. Właściwy pomnik powstał w 1950 roku i stanął w Salzburgu[12]. Ponadto niemieckie władze okupacyjne planowały budowę nowego układu komunikacyjnego w centrum Torunia. Według planów plac miał być przesunięty na zachód[8].

Po II wojnie światowej placu nadano imię Mariana Rapackiego[13]. Na co dzień posługuje się jednak skróconą nazwą „plac Rapackiego”, przez co część osób sądzi, że patronem placu jest Wincenty Rapacki, znany aktor i reżyser[14].

W budynku o numerze 4 (obok Łuku Cezara) od 1960 roku mieści się Archiwum Państwowe[15]. 15 lutego 1973 roku, w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, na skwerze przy placu postawiono ku jego czci pomnik autorstwa Józefa Kopczyńskiego, symbolizujący układ heliocentryczny[16].

Komunikacja

edytuj

Z uwagi na jednolite nazewnictwo przystanków („Plac Rapackiego”) położonych po obu stronach Alei Jana Pawła II, jak również przy pobliskiej ulicy Chopina[17], część torunian z nazwą plac Rapackiego utożsamia skrzyżowanie dwóch wymienionych wcześniej ulic[18]. W związku z tym, do obiektów znajdujących się przy placu Rapackiego zaliczane bywają także: odsłonięty w 2000 roku pomnik Józefa Piłsudskiego[19], fontanna Cosmopolis, czy figura poświęcona planetoidzie (12999) Toruń (dwie ostatnie położone są na skwerze, który w 2012 roku otrzymał imię Lucjana Broniewicza[20]).

Fontanna

edytuj

Na placu Rapackiego mieści się fontanna, Niecka fontanny ma kształt prostokąta o wymiarach 26,80 m na 10,20 m oraz głębokości 0,70 m – objętość 191,35 m³. Znajdują się w niej cztery dysze umieszczone w jej narożnikach wraz z oprawami halogenowymi[21].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tomczak 1999 ↓, s. 34.
  2. ↑ a b Lidia Gerc. Collegium Maximum w banku. „Głos Uczelni”, 2003-03. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. (pol.). 
  3. ↑ Toruński Serwis Turystyczny - Kamienice mieszczańskie. [dostęp 2013-01-07].
  4. ↑ Pamiątka bardziej trwała. [w:] Nowości [on-line]. 2012-07-27. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  5. ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 50.
  6. ↑ Nowomianowane ulice toruńskie. [w:] Słowo Pomorskie [on-line]. kpbc.umk.pl, 1931-12-25. [dostęp 2023-12-15].
  7. ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 51, 53.
  8. ↑ a b Kluczwajd 2023 ↓, s. 40.
  9. ↑ Kluczwajd 2023 ↓, s. 44.
  10. ↑ Krzysztof Kalinowski: Miał być w Toruniu, stoi w Salzburgu. nowosci.com.pl, 2008-03-07. [dostęp 2023-05-20].
  11. ↑ Kluczwajd 2023 ↓, s. 45.
  12. ↑ Kluczwajd 2023 ↓, s. 47.
  13. ↑ Adam Piechowski: Marian RAPACKI - Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce. mhs.org.pl. [dostęp 2016-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-05)].
  14. ↑ Bogdan Lewandowski: Plac Rapackiego. [w:] Nowości [on-line]. 2008-05-31. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  15. ↑ Historia Archiwum Państwowego w Toruniu. Archiwum Państwowe w Toruniu. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  16. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 49.
  17. ↑ Schematyczny plan sieci komunikacji miejskiej w Toruniu. Urząd Miasta Torunia. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  18. ↑ Marcin Behrendt: Skonsultują plany tunelu na pl. Rapackiego. [w:] Gazeta Wyborcza Toruń [on-line]. 2012-03-01. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  19. ↑ Obchody przed pomnikiem Piłsudskiego w Toruniu. TVP Bydgoszcz, 2010-11-11. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  20. ↑ Fontanna Cosmopolis. Urząd Miasta Torunia. [dostęp 2013-01-07]. (pol.).
  21. ↑ Anna Kulbicka-Tondel: Fontanny w Toruniu. fontanny.pomp.pl. [dostęp 2023-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-06)].

Bibliografia

edytuj
  • Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
  • Katarzyna Kluczwajd: Kopernikowy rok 1943 w Toruniu i „ujednolicenie” zabudowy ul. Kopernika. Opóźnione obchody polskie 1953 roku. W: Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2023. ISBN 978-83-966134-3-1.
  • Anna Tomczak: Środowisko geograficzne Torunia i okolic. W: Marian Biskup (red.): Historia Torunia. T. 1. Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1999. ISBN 83-87639-25-7.
  • Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Mariana_Rapackiego_w_Toruniu&oldid=73980017”