Piracetam

związek chemiczny

Piracetamorganiczny związek chemiczny, pochodna 2-pirolidonu, stosowany jako lek nootropowy.

Piracetam
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C6H10N2O2

Masa molowa

142,16 g/mol

Wygląd

biały lub prawie biały proszek

Identyfikacja
Numer CAS

7491-74-9

PubChem

4843

DrugBank

DB09210

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

N06BX03

Działanie

edytuj

Mechanizm działania piracetamu nie jest do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie działa poprzez wpływ na przemiany energetyczne w komórkach ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy oraz poprawia ukrwienie mózgu zmniejszając lepkość krwi oraz usprawniając mikrokrążenie bez poszerzania naczyń ani zmiany ciśnienia krwi[3]. W wyniku tego ułatwia syntezę związków wysokoenergetycznych i zwiększenie rezerwy energetycznej. Między innymi poprzez usprawnienie syntezy neuroprzekaźników[potrzebny przypis] piracetam poprawia metabolizm neuronów ośrodkowego układu nerwowego. To działanie jest szczególnie widoczne w stanach zmniejszonej aktywności OUN. Skutkuje to usprawnieniem zapamiętywania i przypominania, koncentracji uwagi oraz poprawą sprawności psychofizycznej. Wykazano, że u chorych na niedokrwistość sierpowatokomórkową piracetam wpływa korzystnie na elastyczność błony komórkowej erytrocytów, zmniejsza lepkość krwi i zapobiega zlepianiu się krwinek czerwonych.

Nie powoduje uzależnienia fizycznego.

Wskazania do stosowania

edytuj

Piracetam jest stosowany w leczeniu:

Przeciwwskazania

edytuj

Środki ostrożności

edytuj
  1. Ze względu na wpływ piracetamu na agregację płytek krwi należy zachować ostrożność stosując u osób z zaburzeniem hemostazy i czynności nerek.
  2. Nie należy nagle odstawiać leku u chorych z mioklonią, by nie dopuścić do nagłego nawrotu objawów lub drgawek uogólnionych.
  3. Niektóre preparaty dostępne na polskim rynku w postaci tabletek[5] zawierają laktozę – pacjenci z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy nie powinni stosować tych leków.
  4. Nie należy stosować piracetamu w ciąży, chyba że istnieją wyraźne wskazania, ponieważ lek przenika przez barierę łożyskową i do mleka kobiecego. Unikać stosowania w okresie karmienia piersią.
  5. Preparaty dostępne na polskim rynku w postaci roztworu doustnego[5] zawierają nipaginy. Są to środki konserwujące, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Zawierają również glicerol, który może powodować ból brzucha i biegunkę.
  6. Niektóre preparaty w postaci roztworu doustnego oraz tabletek[5] zawierają sód, co należy wziąć pod uwagę w przypadku stosowania leku u pacjentów będących na diecie niskosodowej.
  7. Preparat występujący w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego[5] zawiera mannitol, który może mieć działanie lekko przeczyszczające oraz aspartam, który może być szkodliwy dla pacjentów z fenyloketonurią, gdyż jest źródłem fenyloalaniny.
  8. Piracetam może niekorzystnie wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn[6].

Interakcje

edytuj

Może nasilać działanie amfetaminy, jej pochodnych (MDMA i MDA) oraz niektórych analeptyków[7][8].

Działania niepożądane

edytuj
  • hiperkinezja, nerwowość
  • zwiększenie masy ciała
  • senność, depresja, astenia.

Dawkowanie

edytuj

Dawkę piracetamu ustala lekarz w zależności od stanu klinicznego chorego.

Zaburzenia czynności poznawczych: stosuje się maksymalną dawkę dobową 2,4 g, podzieloną na 2–3 dawki w ciągu dnia.

Mioklonia pochodzenia korowego: leczenie rozpoczyna się od dawki 7,2 g na dobę, zwiększając co 3–4 dni o 4,8 g na dobę do dawki maksymalnej 24 g/dobę dzielonej na 2 lub 3 dawki[9].

Zaburzenia dyslektyczne: dawka wynosi 3,2 g/dobę w dwóch dawkach podzielonych.

Zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego: leczenie prowadzi się, podając 2,4 g na dobę w 3 dawkach podzielonych przez 8 tygodni.

Ostatniej nie podaje się w godzinach wieczornych, ponieważ mogą wystąpić problemy z zasypianiem. Tabletek nie należy rozgryzać.

Przedawkowanie

edytuj

Odnotowano jeden przypadek biegunki krwawej i bólów brzucha u pacjenta, który zażył doustnie 75 gramów piracetamu[6]. W ostrym, znacznym przedawkowaniu należy opróżnić żołądek, stosując płukanie żołądka lub wywołując wymioty. Nie istnieje swoista odtrutka w przypadku przedawkowania piracetamu. Leczenie przedawkowania jest objawowe i może polegać na wykonaniu hemodializy.

Preparaty

edytuj

W Polsce jest dopuszczony do obrotu (stan na wrzesień 2024) w postaci preparatów prostych: Biotropil, Lucetam, MemoniQ, Memotropil, Nootropil, Piracetam Espefa, Piracetam Polpharma, Recodium[10]. W przeszłości dostępny był również pod nazwami handlowymi: Piracetam Medana, Piracetam Mylan, Piracetamum 123ratio[5].

Dostępność

edytuj

Piracetam w wielu krajach dostępny jest bez recepty, natomiast w Polsce tylko z przepisu lekarza lub w lecznictwie zamkniętym[5].

Przypisy

edytuj
  1. a b Piracetam, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB09210 [dostęp 2024-09-03] (ang.).
  2. a b Piracetam [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 5 listopada 2022, numer katalogowy: 33895 [dostęp 2024-09-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. Wojciech Kostowski, Zbigniew S. Herman, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 1569, ISBN 83-200-3352-7.
  4. N.N. Zawadienko, N.Ju. Suworinowa, Терапевтическое действие разных доз ноотропила при синдроме дефицита внимания с гиперактивностью у детей [Tierapiewticzeskoje diejstwije raznych doz nootropiła pri sindromie dieficyta wnimanija s gipieraktiwnostju u dietiej], „Żurnał niewrołogii i psichiatrii imieni S.S. Korsakowa”, 104 (3), 2004, s. 32–37, PMID15071842 (ros.).
  5. a b c d e f Urzędowy Wykaz Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na dzień 1 stycznia 2016 r., „Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia” [dostęp 2017-03-15].
  6. a b Biotropil. Charakterystyka produktu leczniczego, Biofarm [dostęp 2024-09-04].
  7. Karel Slais i inni, Could piracetam potentiate behavioural effects of psychostimulants?, „Medical Hypotheses”, 79 (2), 2012, s. 216–218, DOI10.1016/j.mehy.2012.04.041, PMID22607774 (ang.).
  8. M. Sansone, M. Ammassari-Teule, A. Oliverio, Interaction between nootropic drugs and methamphetamine on avoidance acquisition but not on locomotor activity in mice, „Archives Internationales de Pharmacodynamie et de Therapie”, 278 (2), 1985, s. 229–235, PMID4096612 (ang.).
  9. P. Genton, R. Guerrini, C. Remy, Piracetam in the treatment of cortical myoclonus, „Pharmacopsychiatry”, 32, 1999, s. 49–53, DOI10.1055/s-2007-979237, PMID10338109 (ang.).
  10. Piracetamum, [w:] Rejestr Produktów Lecznicznych, Ministerstwo Zdrowia [dostęp 2024-09-04], wynik wyszukiwania po nazwie powszechnie stosowanej.

Bibliografia

edytuj