Petr Král
Petr Král, wcześniej Petr Chrzanovský (ur. 4 września 1941 w Pradze[1], zm. 17 czerwca 2020 tamże[2]) – czeski poeta, literat, tłumacz i historyk filmu piszący po czesku i francusku.
 Petr Král, fot. Ondřej Lipár | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 czerwca 2020 |
| Język |
czeski, francuski |
| Dziedzina sztuki |
literatura, krytyka filmowa |
Życiorys
edytujNazwisko Král przejął w 1950 roku po ojczymie. W latach 1960–1965 studiował dramaturgię na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, z przerwą na obowiązkową służbę wojskową. Po studiach pracował w wydawnictwie Orbis, w którym zajmował się redakcją serii dotyczących filmu. Publikował wiersze, eseje i teksty teoretyczne w takich periodykach, jak „Kultura”, „Literární noviny”, „Plamen”, czy „Host do domu”[1].
Po wkroczeniu sił zbrojnych państw Układu Warszawskiego do Czechosłowacji wyjechał do Paryża. Tam z początku imał się różnych zajęć, po czym pracował m.in. jako tłumacz, krytyk i scenarzysta. Jego recenzje filmowe i literackie ukazywały się w „Le Monde” oraz w „L´Express”. Należał m.in. do redakcji pisma „Le Mâche-Laurier” poświęconego poezji, czy filmowego magazynu „Positif”. Napisał także hasła dotyczące surrealizmu, czeskiego malarstwa i filmu do francuskich słowników encyklopedycznych, w tym do Dictionnaire Larousse du cinéma (1986) i do Dictionnaire universel des littératures (1994)[1].
Studiował historię i teorię filmu na uniwersytecie w Nanterre, a w 1995 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Paryskim. Wykładał w Paryżu, Lyonie oraz na Uniwersytecie Masaryka w Brnie[1][3]. Od połowy 1990 roku do wiosny 1991 piastował stanowisko attaché kulturalnego ambasady Czechosłowacji w Paryżu. W 2012 powstał o nim telewizyjny film dokumentalny pod tytułem Král nic nedělá[1].
Jest laureatem nagrody im. Jeana Arpa (2016) oraz czeskiej Nagrody Państwowej w dziedzinie literatury (2016)[3]. W 2019 otrzymał nagrodę Akademii Francuskiej[4].
Twórczość
edytujJego pierwsze wiersze zostały opublikowane w 1958 roku. W latach 1959–1969 angażował się w działalność praskiej grupy postsurrealistycznej, której przewodził Vratislav Effenberger[1]. W tym okresie Král napisał kilka tomów wierszy w poetyce surrealizmu, których nie opublikowano[1], ale były kolportowane wśród znajomych[3]. Stworzył także dwie sztuki teatralne: Nebezpečné domy (wraz z Effenbergerem) oraz Počítání básníků (z Prokopem Voskovcem). Był również współautorem dwóch wystaw: Symboly obludnosti i Princip slasti[1].
We Francji dołączył m.in. do paryskich surrealistów, a jego teksty ukazywały się w ich periodykach. Pod koniec lat 70. zaczął publikować wiersze po francusku, a jego poezja nabrała w tym okresie lapidarności[1]. Jego pierwszym opublikowanym tomikiem poetyckim był napisany po francusku &Cie (Paryż, 1979). Z kolei jego pierwszy tomik po czesku, czyli Prázdno světa, ukazał się w 1986 roku w Monachium[3]. Na emigracji pisał nie tylko pod swoim nazwiskiem, ale korzystał także z pseudonimów Alex Bojar, René Sidkar, Tomáš Sýs oraz Vilém Turek[1]. Przetłumaczył na francuski m.in. trzytomowy zbiór wierszy Jaroslava Seiferta[3], prozę Ludvíka Vaculíka oraz trzy antologie czeskiej poezji[1].
Po 1989 roku teksty Krála zaczęły się ukazywać w czechosłowackich i czeskich pismach, takich jak „Literární noviny”, „Tvar”, „Světová literatura”, czy „Respekt”. Pisał także wprowadzenia i komentarze do czeskich i zagranicznych publikacji dzieł czeskiej literatury, w tym do dzieł Vratislava Effenbergera, Daniely Hodrové, Bohumila Hrabala, czy Vítězslava Nezvala[1]. Jego pierwszym tomikiem poetyckim, który ukazał się w kraju, był Právo na šedivou (1991)[3].
Fragmenty jego twórczości zostały przetłumaczone na polski m.in. przez Katarzynę Filgasovą, Zbigniewa Macheja i Leszka Engelkinga[5]. W 2020 roku, nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, ukazał się zbiór eseistycznych próz Pojęcia podstawowe w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja[6].
Publikacje
edytujJest autorem następujących utworów:[1][3]
- 2016: Kolem vejce čili Shlukování
- 2015: Vlastizrady
- 2015: A byli jsme...
- 2015: Město je náš les
- 2013: Sebrané básně I (pierwszy tom wierszy zebranych)
- 2013: Pařížské sešity
- 2013: Přivítat pondělí
- 2011: Medové kuželky
- 2010: Den
- 2010: Zaprášené jeviště
- 2008: Zpráva o místech
- 2006: Svědek stmívání: Pěší román
- 2006: Hm čili Míra omylu
- 2006: Úniky a návraty (wywiad z R. Kopáčem)
- 2005: Přesuny
- 2005: Arco a jiné prózy
- 2004: Bar Příroda čili Budoucnost 5 km
- 2004: Masiv a trhliny
- 2002: Základní pojmy
- 2000: Praha
- 2000: Pro anděla
- 1998: Chiméry a exil
- 1998: Groteska čili Morálka šlehačkového dortu
- 1997: Staronový kontinent
- 1996: Soukromý život
- 1996: Pařížské sešity
- 1994: Tyršovské přeháňky
- 1994: Fotografie v surrealismu
- 1994: Arsenál
- 1993: Voskovec a Werich čili Hvězdy klobouky
- 1992: Med zatáček čili Dovětek k dějinám
- 1991: Právo na šedivou
- 1991: Pocit předsálí v aixské kavárně
- 1990: P. S. čili Cesty do ráje (wyd. w Toronto)
- 1989: Éra živých (zbiór wierszy z lat 1959–1980, wyd. w Monachium)
- 1987: Svědek stmívání
- 1986: Prázdno světa (wyd. w Monachium)
- 1981: Routes du Paradis (po francusku)
- 1979: &Cie (poezja, po francusku)
- 1969: Vlasta Burian (z A. Králem)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jan Gabriel, Veronika Košnarová, Michal Jareš, Slovník české literatury [online], www.slovnikceskeliteratury.cz, 30 września 2017 [dostęp 2020-01-30] (cz.).
- ↑ Ve věku 78 let zemřel básník Petr Král, psal česky i francouzsky (cz.)
- ↑ a b c d e f g h Petr Král [online], CzechLit [dostęp 2020-02-02] (cz.).
- ↑ Překládal Seiferta i Bretona. Spisovatel a esejista Petr Král získal cenu Francouzské akademie [online], iROZHLAS, 20 czerwca 2019 [dostęp 2020-02-02] (cz.).
- ↑ Katalog BN [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2020-02-02] (pol.).
- ↑ Pojęcia podstawowe [online], Państwowy Instytut Wydawniczy [dostęp 2020-04-17].