Przywra płucna
Przywra płucna (Paragonimus westermani) – gatunek przywry digenicznej (Digenea), wywołujący u ludzi chorobę pasożytniczą określaną jako paragonimoza. Występuje w Azji (głównie na Dalekim Wschodzie)[1][2], Afryce Zachodniej oraz Ameryce Południowej i Środkowej. Na całym świecie zainfekowanych tym pasożytem jest około 3 miliony ludzi[1].
| Paragonimus westermani | |||
| (Braun, 1899) | |||
 Postać dorosła przywry płucnej wybarwiona kwasem karminowym | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| (bez rangi) | pierwouste | ||
| Nadtyp | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
przywra płucna | ||
| Podgatunki | |||
| |||
Dorosły osobnik ma do 10 mm długości, 5 mm szerokości i 4 mm grubości. Od innych przywr odróżnia się wypukłą grzbietową częścią ciała. Bardzo często występuje w parach zwróconych do siebie brzuszną stroną ciała. Jego syncytium pokryte jest łuskowatymi wyrostkami. Obie przyssawki: gębowa i brzuszna (położona w środkowej części ciała) mają zbliżone rozmiary. W tylnej części ciała (poniżej przyssawki brzusznej), z prawej strony znajduje się jajnik, a za nim dwa płatowate jądra. Na wysokości jajnika, z lewej strony ciała leży macica. W jej wnętrzu są liczne pętle wypełnione jajami. Rozgałęzione gruczoły żółtkowe ciągną się wzdłuż całego ciała[1].
Jaja mają długość 80–120 µm[1] (lub 68–118 µm)[2] i szerokość 50–70 µm[1] (lub 39–67 µm)[2]. Są owalne[1], jajowate lub wydłużone[2], koloru żółtobrązowego[1][2]. Mają cienką powłokę[2], a na szerszym końcu występuje duże wieczko (operculum)[1][2].
Cykl życiowy
edytuj
W środowisku wodnym (jeżeli temperatura otoczenia wynosi 25–27 °C), w ciągu 3–4 tygodni, z jaja rozwija się miracydium (dziwadełko), które po wykluciu wnika do organizmu pierwszego żywiciela pośredniego (zazwyczaj są nim ślimaki z rodzajów Oncomelania i Thiara). Pasożyt zajmuje naczynia limfatyczne, w których przekształca się w sporocystę, następnie w redie (dwa pokolenia), a ostatecznie w cerkarię. Ta ostatnia ma sztylecik, krótki ogonek oraz dwa rodzaje gruczołów penetracyjnych[1].
Cerkarie wnikają do drugiego żywiciela pośredniego (zazwyczaj są nim raki z rodzaju Astacus oraz kraby z rodzajów Potemon i Cambarus), gdzie zajmują mięśnie (w mniejszym stopniu także płuca, wątrobę i gonady), a następnie encystują (otorbiają się) i przekształcają w metacerkarie o średnicy około 0,4 mm. Te zaś stanowią stadium inwazyjne dla żywiciela ostatecznego (oprócz człowieka mogą nim być także świnie oraz wiele gatunków mięsożernych i gryzonie), w organizmie którego przenikają przez ścianę jelita czczego do przepony, a następnie przez jamę opłucnej dostają się do płuc, które są ich narządem docelowym (wędrówka ta zajmuje im 6–8 dni). Najczęściej otorbiają się w dolnych płatach, gdzie po 2–3 miesiącach osiągają pełną dojrzałość płciową i rozpoczynają składanie jaj. Torbiele płucne mają wielkość do kilku centymetrów i zawierają zazwyczaj po 2 osobniki przywry oraz ropę zmieszaną z krwią[1] (z tego powodu często ulegają one infekcjom bakteryjnym)[2]. Większość jaj przedostaje się biernie przez oskrzeliki (z którymi łączą się torbiele) do gardzieli, gdzie są połykane, a następnie przechodzą przez przewód pokarmowy i wraz z kałem są wydalane z organizmu (część z nich opuszcza jednak organizm inną drogą, tj. razem z plwociną)[1].
Chorobotwórczość
edytujPrzyczyną paragonimozy jest najczęściej spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa raków oraz krabów zawierających metacerkarie przywry płucnej[1][2] (choć, w mniejszym stopniu, również inne gatunki z rodzaju Paragonimus mogą odpowiadać za powstawanie tej choroby)[potrzebny przypis]. Pierwsze objawy mogą pojawić się dopiero po roku od zakażenia (a niekiedy nawet później)[1]. Wśród nich dominującymi są przewlekły kaszel oraz krwioplucie[1][2]. Podczas metacerkarii do płuc występują objawy niecharakterystyczne w postaci gorączki i bólu w klatce piersiowej[2]. W przypadku ciężkiego przebiegu choroby obserwuje się ponadto krwotoki płucne oraz ogólne wyniszczenie organizmu. Jeżeli pasożyt zajmie ośrodkowy układ nerwowy, pojawiają się objawy charakterystyczne dla guza lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (często z ropnymi powikłaniami), a także napady padaczkowe, porażenie ruchowe oraz zaburzenia widzenia i czucia. U dzieci paragonimoza prowadzi do niedorozwoju umysłowego oraz fizycznego[1].
Podobnie jak w przypadku innych chorób pochodzących od przywr, w leczeniu paragonimozy stosuje się prazykwantel[1][3] (25 mg/kg masy ciała co 8 godzin przez 2 dni) lub triklabendazol (20 mg/kg masy ciała w dwóch równych dawkach)[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Antoni Deryło (red.), Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 190–193, ISBN 978-83-01-13804-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Zbigniew Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. III (uaktualnione). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 500–501. ISBN 83-200-2748-9.
- ↑ a b J.E. Rosenblatt, Antiparasitic agents, „Mayo Clinic Proceedings”, 74 (11), 1999, s. 1161–1175, DOI: 10.4065/74.11.1161, PMID: 10560606 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- The Korean Society for Parasitology: Paragonimus westermani. Web Atlas of Medical Parasitology. [dostęp 2024-02-27]. (ang.).
