Panzerwerk

Niemieckie standardy budowli fortyfikacyjnych

Standard	Żelbet	Pancerz
A	3,5 m	600 mm
A1	2,5 m	420 mm
B	1,5 m	250 mm
B1	1 m	120 mm
C	0,6 m	60 mm
D	0,3 m	20 mm

Panzerwerk (budowla, dzieło pancerne) – nazwa nadana przez propagandę niemiecką ciężkim schronom bojowym wznoszonym na zachodniej i wschodniej granicy III Rzeszy.

Kopuła pancerna typu 20P7 – typowy element panzerwerków o odporności B

Nazwa – wraz z jednolitą numeracją wszystkich schronów posiadających odporność od B1 (tabela) wzwyż – została nadana w lecie 1939 roku. Zdaniem badaczy głównym wyznacznikiem dla uznania schronu za panzerwerk powinien być fakt wyposażenia go w kopuły sześciostrzelnicowe dla dwóch karabinów maszynowych.

W praktyce wstrzymanie przez Hitlera rozbudowy najpotężniejszych linii umocnionych, przede wszystkim Frontu Ufortyfikowanego Łuku Odry-Warty (Międzyrzecki Rejon Umocniony) uniemożliwiło budowę obiektów o odporności wyższej niż B. Przykładowy schron bojowy o odporności B (tzw. B-Werk) posiadał uzbrojenie składające się z:

• 4 karabinów maszynowych, zgrupowanych po 2 w kopułach sześciostrzelnicowych (typ 20P7), umożliwiających ostrzał całej przestrzeni wokół schronu,
• granatnika fortecznego typu M19 w kopule pancernej w stropie,
• fortecznego miotacza ognia w stropie,
• karabinu maszynowego osłaniającego wejście, za płytą pancerną.

Istniały bardzo różne konfiguracje uzbrojenia i elementów pancernych – zależne od czasu budowy i umiejscowienia danego schronu. Przykładem tego rodzaju schronów (B-Werków) w Polsce mogą być Pz.W. 716 i Pz.W. 721.

Ponadto duża część obiektów tego typu posiadała możliwość rozbudowy o broń przeciwpancerną, czyli armatę kalibru 37 lub 50 mm w wieży bądź kazamacie. W praktyce jednak umocnień nie wyposażono w działa przeciwpancerne (jedynie GW Ludendorff posiadała armatę przeciwpancerną). Wyższym stopniem rozbudowy panzerwerków były obiekty rozproszone, których przykładami mogą być Pz.W. 814 „Moltke” i Pz.W. 817 „Roon”. Obok głównego obiektu posiadały one tzw. wieże odosobnione, czyli połączone komunikacją podziemną odrębne, mniejsze schrony.

Schrony opisywane jako panzerwerki posiadały od 1 do 4 kondygnacji. Połączone z systemem podziemnym posiadały system koszarowo-magazynowy połączony ze schronem szybem.

Największe planowane obiekty o standardzie „A” miały być realizowane jako kompleks kilku odrębnych, ciężkich schronów, wyposażonych prócz wymienionego już uzbrojenia w artylerię stromotorową (haubice 105 mm). Przykładem takiego obiektu może być najbardziej zaawansowany w budowie A-Werk nr 8 Frontu Ufortyfikowanego Łuku Odry-Warty, położony w pobliżu Nietoperka. Składać się on miał z dwóch schronów oznaczonych „Ost” i „West”.

Najwięcej, bo 83 schrony określane jako panzerwerki, zbudowane zostały na Froncie Ufortyfikowanym Łuku Odry-Warty. 53 z nich wyposażone były w kopuły sześciostrzelnicowe. Na Wale Zachodnim zbudowano 32 schrony tego typu. Propaganda niemiecka określała mianem panzerwerków także schrony o niższym standardzie.

Zobacz też

• Panzerwerk 717

Bibliografia

• Janusz Miniewicz, Bogusław Perzyk Międzyrzecki Rejon Umocniony 1934-1945, Warszawa 1993

Linki zewnętrzne

• Podziemna Trasa Turystyczna „Pętla Boryszyńska”
• https://www.ostwall.team
• Ostwall-Reisen (niem.)
• Westwallmuseum-Irrel (niem. • ang. • niderl.)