Paniówki
Paniówki (niem. Klein Paniow) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Gierałtowice. Wedle urzędowego podziału terytorialnego kraju, w obrębie Paniówek wyróżniona jest 1 część miejscowości: Borek[4].
| wieś | |
 Paniówki – widok z Zamku w Chudowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
3158[2] |
| Strefa numeracyjna |
032 |
| Kod pocztowy |
44-177[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SGL |
| SIMC |
0214340 |
Położenie na mapie gminy Gierałtowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gliwickiego  | |
 50°13′54″N 18°46′46″E/50,231667 18,779444[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Nazwa
edytujSłownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880-1902 podaje dwie polskie nazwy miejscowości Paniówek oraz Paniówki, a także niemiecką Paniow Klein[5]. Dokument z 1361 roku, wystawiony przez Kazimierza III Wielkiego wymienia Paniowki in terra Bythomiensis[6].
Niemiecki nauczyciel i językoznawca amator Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia „Paniow” podając jej znaczenie „Herrschaftlicher Sitz”[7].
Położenie
edytujPaniówki sąsiadują z Chudowem, Przyszowicami, Rudą Śląską (dzielnica Halemba), Zabrzem (dzielnica Kończyce) i Mikołowem (dzielnice Borowa Wieś i Paniowy). Znajdują się niemal w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP-u). Poprzez drogę krajową nr 44 łączą dwa największe miasta regionu Katowice z Gliwicami oraz Knurowem.
Historia
edytujPaniówki według niektórych źródeł są starsze niż sąsiednie Paniowy (dzielnica Mikołowa)[potrzebny przypis]. Później została założona gmina Paniówki.
Paniówki znalazły się w granicach królestwa Czech. Od 1763 po trzech wojnach śląskich pomiędzy Prusami i Austrią znalazły się w granicach Królestwa Prus, a następnie po zjednoczeniu Prus z Niemcami w 1871 w granicach Niemiec.
W 1910 roku w miejscowości mieszkało 1096 mieszkańców z czego 1061 mówiło po polsku, 26 po polsku i niemiecku, a 9 w języku niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 roku wszystkie głosy oddano na listy polskie, które uzyskały wszystkie 12 mandatów[8]. Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. Paniówki znalazły się w granicach Polski, w województwie śląskim. Obecnie należą do w gminy Gierałtowice w województwie śląskim.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Paniówki”[9].
Parafia i kościół pw. św. Urbana w Paniówkach
edytuj
Parafia Paniówki istnieje od 1936 roku. Zanim powstała, wierni uczęszczali do kościoła w Paniowach, będącego kościołem filialnym parafii w Bujakowie.
Uroczyste poświęcenie kościoła nastąpiło 26 listopada 1936 roku, zaś 28 grudnia 1945 roku została powołana kuracja Paniówki, do której przyłączono również sąsiednią parafię Chudów. 2 grudnia 1951 roku oddano do użytku plebanię, a w 1990 roku dom pogrzebowy.
Edukacja
edytuj
W Paniówkach działa Publiczna Szkoła Podstawowa.
Przedszkola
edytuj- Przedszkole w Paniówkach
Szkoły podstawowe
edytuj- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Jana Pawła II w Paniówkach
Inne
edytujOprócz szkół w Paniówkach znajduje się także świetlica środowiskowa, w której odbywają się zajęcia dla dzieci i młodzieży, m.in. nauka gry na gitarze klasycznej, Klub Malucha, pomoc w nauce i wiele innych. Świetlica znajduje się w niedawno wyremontowanym budynku starej szkoły, w którym znajduje się również filia Gminnej Biblioteki Publicznej, ośrodek zdrowia i biuro sołtysa.
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przebiegają następujące szlaki turystyczne:
Zabytki
edytuj- Romański kościół pw. św. Urbana
- Budynek szkoły podstawowej i gimnazjum
Sport i rekreacja
edytujPływalnia
edytujW Paniówkach znajduje się Gminna Kryta Pływalnia „Wodnik”. Obiekt został otwarty 18 stycznia 2010 r. Oprócz basenu pływackiego znajdują się tam także: brodzik (o wymiarach 12,5 m x 6 m i głębokości od 0,1 do 1 m), tunel wodny, zjeżdżalnia wodna (o długości 63 m), 4 wanny spa, grota solna oraz gabinet „AquaSpa”[10][11].
LKS Tempo Paniówki
edytujW Paniówkach działa Ludowy Klub Sportowy Tempo Paniówki grający obecnie (sezon 2023/2024) w klasie okręgowej, gr. śląskiej I oraz 2. drużyna grająca w sezonie 2023/2024 klasie C. Dodatkowo klub posiada sekcję mieszanych sztuk walk oraz fitnessu.
Klub
edytuj- Pełna nazwa: Ludowy Klub Sportowy Tempo Paniówki – LKS Tempo Paniówki
- Liga: klasa okręgowa – 1. drużyna, klasa C – 2. drużyna
- Rok założenia: 1920
- Adres: ul. Dworska 31
Władze
edytuj- Prezes: Adam Hirsz
- Trener 1: Dawid Dybcio
Komunikacja i transport
edytujTranzyt
edytujPrzez Paniówki przechodzi droga krajowa nr 44. W bardzo niewielkiej odległości od miejscowości znajdują się dwa zjazdy na autostradę A4, w tym węzeł Sośnica, z którego można zjechać także na autostradę A1.
Komunikacja
edytujDzięki dobrej komunikacji drogowej miejscowość ma łatwy dostęp do kilku większych miast w okolicy, m.in. Gliwic, Katowic, Zabrza i Mikołowa.
Przez Paniówki przejeżdżają autobusy sieci ZTM (linie 41, 120, 669, 647, M18).
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96715
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 917 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ SIMC: Borek – 0214356.
- ↑ Paniówki w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, str. 842
- ↑ Roman Szołtysek, „Paniówki”, Towarzystwo Miłośników Zabrza, str. 17-19, ISBN 83-7164-012-9
- ↑ Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 83, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ „Encyklopedia Powstań Śląskich”, Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole. 1982, str.372
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 26. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Paniowki.pl - Oficjalny serwis miejscowości Paniówki. paniowki.pl. [dostęp 2011-09-06]. (pol.).
- ↑ Sąsiednie Paniówki mają nowy basen - Wiadomości Knurów – miastoKnurów.pl. Miasto Knurów - miejski portal informacyjny - miastoKnurów.pl, 2011-01-19. [dostęp 2011-09-06]. (pol.).