Wikipedia

Panewniki

część dzielnicy Ligota-Panewniki w Katowicach

Panewniki (d. Panewnik) – część Katowic[1], położona w zachodnim rejonie miasta, w dzielnicy Ligota-Panewniki, nad Kłodnicą.

Panewniki
Panewnik
Część Katowic
Ilustracja
Kamienice na rogu ulic Panewnickiej i Kijowskiej
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Ligota-Panewniki

Data założenia

ok. 1580

W granicach Katowic

1 kwietnia 1951

SIMC

0937758

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SK

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po lewej znajduje się punkt z opisem „Panewniki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Panewniki”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Panewniki”
Ziemia50°13′35″N 18°56′23″E/50,226389 18,939722

Powstały one w XVI wieku w sąsiedztwie Kuźnicy Pszczyńskiej prawdopodobnie jako osada służebna, dla której wytwarzała panwie. W XVII wieku w jednym z przysiółków wsi – Kokocińcu, została wybudowana kuźnica, która działała do XVIII wieku. W 1902 roku do Panewnik przybyli franciszkanie, którzy postawili klasztor oraz neoromańską bazylikę św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP konsekrowaną w 1908 roku. Wokół niej wytworzyła się nowa część gminy – Nowe Panewniki. Gminę Panewniki włączono 1 kwietnia 1951 roku do Katowic, a w 1992 roku Panewniki stały się częścią dzielnicy Ligota-Panewniki.

Panewniki są głównie miejscowością z dominacją funkcji mieszkaniowej i z udziałem funkcji usługowej (głównie o zasięgu lokalnym), a pozostała działalność gospodarcza koncentruje się w rejonie ulicy Owsianej. Główną trasą przebiegającą przez całe Panewniki jest ulicy Panewnicka. Panewniki otaczają dwa kompleksy leśne: Lasy Panewnickie i Lasy Załęskie, a dolina Kłodnicy również jest ostoją dla chronionych gatunków roślin i zwierząt.

Geografia

edytuj
 
Fragment Panewnik (Nowe Panewniki) w kierunku zachodnim widziany z Okręgowego Szpitala Kolejowego w Katowicach
 
Kłodnica w Panewnikach na wysokości ulicy Kruczej

Panewniki położone są w zachodniej części Katowic, w granicach dzielnicy Ligota-Panewniki, a fragmentarycznie miejscowość sięga także terenów dzielnicy Piotrowice-Ochojec (część Lasów Panewnickich)[2].

Tereny tej części Katowic geologicznie położone są w niecce górnośląskiej[3], a obszar ten ma budowę zrębową. Zapadlisko to w okresie karbonu zostało wypełnione przez zlepieńce, piaskowce i łupki ilaste zawierające pokłady węgla kamiennego[4]. W okresie trzeciorzędu utworzyły się główne rysy rzeźby terenów Panewnik. W tym czasie spękaniu uległa wtedy płyta antyklinorium śląsko-krakowskiego, tworząc m.in. rów Kłodnicy zaczynający się na zachód od Ochojca i ciągnący się w kierunku zachodnim przez tereny Ligoty i dalej Panewnik[5]. W czwartorzędzie obszar osady został prawdopodobnie pokryty przez lądolód skandynawski dwukrotnie[5]. Większą część terenu Panewnik budują plejstoceńskie piaski i żwiry fluwioglacjalne, a w mniejszym udziale piaski i żwiry glacjalne z głazami na glinie zwałowej[6]. W trwającym współcześnie holocenie następują zjawiska niszczenia i wyprzątania pokryw osadów plejstoceńskich[7]. Osady rzeczne występują w dolinach rzek, m.in. w dolinach Kłodnicy i Ślepiotki[6].

Panewniki położone są na Wyżynie Śląskiej[8], na Płaskowyżu Bytomsko-Katowickim, będącym częścią mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13)[9]. Pod względem jednostek morfologicznych miejscowość ta znajduje się w Rowie Kłodnicy[10]. Środek ulicy Łąkowej w Starych Panewnikach położony jest na wysokości 258,8 m n.p.m., natomiast skrzyżowanie ulic Twardej i Panewnickiej w Nowych Panewnikach na wysokości 270,0 m n.p.m.[11]

Obszar Panewnik znajduje się w dorzeczu Odry, w zlewni Kłodnicy i jej dopływów[12]. Kłodnica ma charakter rzeki podgórskiej o dużej różnicy wysokości i znacznej zmienności przepływu[13]. Rzeka ta przepływa przez tę część Katowic w przebiegu zbliżonym do równoleżnikowego[12][11]. W rejonie Starych Panewnik zachował się fragment odcinka Kłodnicy w jej naturalnym przebiegu – jedyny zachowany na terenie Katowic. Odcinek rzeki w tym odcinku posiada charakterystyczne meandry i starorzecza. Występują tu zbiorowiska roślinności szuwarowej, łąkowej i torfowiskowej, a towarzyszą nimi kępy zarośli wierzbowych[14], a na wyższej terasie młode, mieszane drzewostany z dominacją brzozy, osiki i dębu[15].

Klimat Panewnik nie wyróżnia się zbytnio od klimatu dla całych Katowic. Występuje tu klimat umiarkowany przejściowy. Średnia roczna temperatura w wieloleciu 1961–2005 dla stacji w pobliskim Muchowcu wynosi 8,1 °C, a średnia roczna suma opadów dla wielolecia 1951–2005 wynosiła 713,8 mm[16].

 
Fragment Lasów Panewnickich na wysokości Wymysłowa

Pierwotnie tereny Panewnik porastały lasy będące częścią historycznej Puszczy Śląskiej[17]. Szata roślinna, podobnie jak i inne elementy środowiska przyrodniczego, zostały silnie przekształcone w wyniku procesów urbanizacyjnych i działalności przemysłowej[18]. Wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi charakteryzuje się zwłaszcza kompleks Lasów Panewnickich[19]. Lasy te stanowią jedne z ważniejszych elementów struktury ekologicznej regionu[18], a w części z nich zachowały się fragmenty zbiorowisk leśnych o charakterze naturalnym[20]. Pod względem siedlisk przeważają tutaj bory sosnowe i mieszane, zaś lasy położone w na północ od Panewnik, przy granicy z Ligotą i Załęską Hałdą – Las Załęski, to lasy liściaste[21].

Do obszarów o ponadprzeciętnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, znaczących dla ochrony cennych gatunków roślin i zwierząt, bioróżnorodności, zapewnienia ciągłości ekologicznej i ochrony krajobrazu, położnych na terenie Panewnik należą m.in Stare Panewniki – obszar leśno-łąkowy o powierzchni 12,6 ha, miejscami podmokły, w dolinie Rowu Panewnickiego i częściowo Kłodnicy; zachowały się tutaj fragmenty zbiorowisk torfowiskowych i leśnych (bór bagienny), a także stwierdzono tutaj występowanie czterech gatunków roślin chronionych i kilka gatunków chronionych płazów i ptaków[22].

Historia

edytuj
 
Chata z Panewnik z 1864 roku (Górnośląski Park Etnograficzny)

Panewniki, pierwotnie pod nazwą Panewnik[23], powstały w XVI wieku[24] (według Marty Chmielewskiej osada ta istniała już prawdopodobnie w XIV wieku[23]), około 1580 roku, nad Kłodnicą u ujścia Ślepiotki, na obszarze księstwa pszczyńskiego[25]. Znajdowała się w sąsiedztwie Kuźnicy Pszczyńskiej (późniejsza Stara Kuźnica), dla której wytwarzała panwie[23], będąc dla niej wówczas prawdopodobnie osadą służebną[25]. Panewniki po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawiły się w 1586 roku[26] w urbarzu dóbr kameralnych pszczyńskich[27].

Już w XVII wieku istniał we wsi zarząd gminny z wójtem na czele[25], a jeszcze w tym samym stuleciu w przysiółku Panewnik – Kokocińcu, została wybudowana kuźnia, która działała do początku XVIII wieku[27], a w 1837 roku stanęły w jej miejscu dwa piece fryszerskie[28]. W 1620 roku wzmiankowano o młynie w Panewnikach, znajdującym się wówczas u ujścia Ślepiotki[29]. W 1742 roku tereny miejscowości po wojnach śląskich zostały włączone do Prus[30]. Tereny te stały się częścią powiatu pszczyńskiego[31].

W II połowie XIX wieku Panewniki obok Ligoty stały się miejscem wypoczynkowo-rekreacyjnym[28], lecz na przełomie XIX i XX wieku dalej one miały charakter rolniczy[32][28]. W 1848 roku na terenie gminy Panewniki, w Kokocińcu uruchomiono hutę żelaza „Ida”, a powstała w pobliżu kopalnia „Szadok” dostarczała do zakładu węgiel kamienny[33].

Pierwsza panewnicka szkoła została otwarta w 1828 (bądź 1825[34]) roku w izbie jednego z zagrodników Wawrzyńca Matury. W 1840 roku powstał nowy, murowany budynek szkoły katolickiej[28]. W 1855 roku w Panewnikach mieszkało 648 osób[34].

 
Procesja w Panewnikach, która odbyła się 16 sierpnia 1914 roku

Pierwsi ojcowie franciszkanie do Panewnik przybyli w 1902 roku. Stało się to z inicjatywy proboszcza bogucickiego ks. Ludwika Skowronka, który częściowo pokrył koszty zakupu gruntów pod kościół i klasztor. Pierwszymi zakonnikami byli ojcowie Kamil Bolczyk i Wilhelm Rogosz[34]. Pierwszą siedzibą franciszkanów był budynek przy ulicy Panewnickiej 439 w Starych Panewnikach[35]. Po wybudowaniu w latach 1905–1908 klasztoru i kościoła oo. franciszkanów[36] Panewniki stały się ważnym ośrodkiem kultu religijnego dla okolicznych miejscowości. Wówczas też zaczął się kształtować podział Panewnik na Nowe i Stare. Zabudowa, która powstawała w pobliżu klasztoru od strony Kokocińca zaczęto nazywać Nowym Panewnikiem, zaś pierwotną część wsi Starym Panewnikiem[37].

Po I wojnie światowej w Panewnikach powstały liczne organizacje społeczno-kulturalne i polityczne, w tym gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” czy Towarzystwo Polek[38]. Podczas przeprowadzonego 20 marca 1921 roku na Górnym Śląsku plebiscytu, na 825 uprawnionych mieszkańców gminy Panewniki 667 z nich opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, a 147 za przynależnością do Niemiec[39]

 
Fragment osiedla mieszkaniowego z lat 70. XX wieku w Kokocińcu

W latach 20. i 30. XX wieku wykształciło się nowe centrum Panewnik. Powstało tutaj: urząd gminy, poczta, restauracje i liczne zakłady rzemieślnicze[38]. W latach 1936–1958 przy klasztorze franciszkanów wzniesiono Kalwarię Panewnicką[40].

Podczas II wojny światowej, w latach okupacji niemieckiej zginęło wielu mieszkańców gminy Panewniki[38]. W Lasach Panewnickich okupanci dokonali morderstwa na harcerzach i powstańcach – obrońcach Katowic. Po wojnie ich ciała został ekshumowane i przewiezione na cmentarz przy ulicy Panewnickiej[41].

Po II wojnie światowej, z dniem 1 grudnia 1945 roku powołano gminę Panewnik. Została ona włączona do Katowic 1 kwietnia 1951 roku wraz ze zniesieniem powiatu katowickiego[42]. Od momentu przyłączenia Panewnik do Katowic w 1951 roku zaprzestawano używania nazwy Stary Panewnik i Nowy Panewnik, używając wspólnej – Panewniki[28]. W latach 70. XX wieku w Kokocińcu powstało osiedle mieszkaniowe dla pracowników kopalni „Śląsk”, a w latach 1980–1982 bloki mieszkalne wzdłuż Kłodnicy[43]. Na granicy Ligoty i Panewnik w 1979 roku rozpoczęto budowę zespołu kliniczno-dydaktycznego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach przy ulicy Medyków[44].

Dnia 16 września 1991 roku Rada Miejska w Katowicach przyjęła uchwałę, na mocy której 1 stycznia 1992 roku podzielono Katowice na 22 pomocnicze jednostki samorządowe określając obszary ich działania. Tym samym powołano jednostkę samorządową nr 6 „Ligota – Panewniki”, w obrębie której znalazły się Panewniki[45].

Gospodarka

edytuj

Do końca XVIII wieku na obszarze współczesnych Katowic, w tym Panewnik, głównym źródłem utrzymania była gospodarka rolna oraz leśna[24], a jednym z pierwszych zakładów rzemieślniczych na terenie Panewnik była kuźnica w Kokocińcu. Powstała ona na początku XVII wieku[46][47]. Do 1670 roku była ona dzierżawiona przez nieznanego kuźnika, a następnie przejęta przez zarząd dominium pszczyńskiego. W XVIII przestała ona funkcjonować[34].

W XIX wieku wpływ industrializacji na rozwój Panewnik, a także innych południowych dzielnic Katowic był mniejszy aniżeli dla pozostałych rejonów miasta. Obszar ten rozwijał się zdecydowanie mniej intensywnie niż pozostałe. W tym czasie w gminie Panewniki funkcjonowała tylko jedna huta żelaza – „Ida”, dla której węgiel kamienny wydobywała nieodległa kopalnia „Szadok”[48]. W połowie XIX wieku prócz huty i kopalni czynne były dwa warsztaty rzemieślnicze i dwa zajazdy[34].

W latach międzywojennych Panewniki miały charakter dzielnicy jeszcze częściowo rolniczej[49].

W latach 70. XX wieku w Starych Panewnikach w rejonie ulic Kuźniczej i Owsianej czynna była fabryka elementów domów z wielkiej płyty[50]. W miejsce Fabryki Domów w Panewnikach powstały po 1989 roku nowe firmy, w tym w 1992 roku PBU „Panewnik”, które produkuje elementy prefabrykowane z betonu i żelbetu[51]. Obszar ten pozostaje miejscem koncentracji działalności gospodarczej w Panewnikach. Siedzibę tam ma wg stanu z połowy 2023 roku m.in. dystrybutor elementów stalowych Stalprofil (ul. Owsiana 60a)[52] i producent części samochodowych Autoneum Poland (ul. Owsiana 60a)[53].

Transport

edytuj
 
Fragment ulicy Panewnickiej w Starych Panewnikach

Przez Panewniki nie przebiega żadna droga kategorii krajowej ani wojewódzkiej, a do dróg głównych przechodzących przez miejscowość należą ulice Panewnicka i Owsiana. Drogi te ostatecznie zaklasyfikowano jako trasy zbiorcze z uwagi na ich parametry techniczne uniemożliwiające ich klasyfikację jako dróg klasy G. Drogi zbiorcze wiążą ze sobą poszczególne jednostki strukturalne[54]. Sama zaś ulica Panewnicka jest jedną z najważniejszych dróg w tej części miasta i jest ona m.in. łącznikiem z Rudą Śląską[26]. Jest to droga powiatowa[55]. Do pozostałych ważniejszych dróg przebiegających przez Panewniki należą:

Publiczny transport zbiorowy w granicach Panewnik realizowany jest wyłącznie w formie połączeń autobusowych organizowanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM)[57], zaś głównym operatorem linii przebiegających przez teren dzielnicy jest PKM Katowice[58]. Według stanu z połowy 2023 roku z dwustanowiskowego przystanku Panewniki Skrzyżowanie odjeżdżały 4 linie autobusowe (w tym 1 nocna). Autobusy te zapewniają połączenia do innych części Katowic[59].

Architektura i urbanistyka

edytuj
 
Zabytkowa bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP

Pierwotna zabudowa Panewnik zlokalizowana była przy ujściu Ślepiotki do Kłodnicy[23], a do połowy XVIII wieku zwarte osadnictwo wiejskie koncentrowało się wzdłuż ulic Panewnickiej i Owsianej w Starych Panewnikach, Wymysłowie i wzdłuż ulicy Kruczej w Kokocińcu[60]. Kolejne mapy, wydane pod koniec XVIII i w I połowie XIX wieku wskazywały na stopniowy wzrost gęstości zabudowy Panewnik w tych samych rejonach[26]. Przy ulicy Panewnickiej zachowały się chałupy wiejskie z XIX wieku[61], w tym chata Mrowców, położona przy ulicy Braci Wieczorków 17. Składa się na nią drewniana część mieszkalna i murowana obórka[62]. W połowie XIX wieku wybudowano w Panewnikach zajazd – późniejszy dom „Maria” (ul. Panewnicka 374b) posiadający charakterystyczne drewniane arkady[61].

 
Fragmenty zabudowy przy ulicy Panewnickiej w Panewnikach

Na początku XX wieku we wschodniej części Panewnik powstał klasztor oo. Franciszkanów, a obszar wokół niego nazwano Nowym Panewnikiem, a pierwotną wieś „” Starym Panewnikiem[23]. Samą zaś neoromańską bazylikę pw. św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP zaprojektował o. Mansuetus Fromm[63]. Posiada on dwie wieże, rozetę nad wejściem, witraże oraz umieszczoną na kopule miedzianą figurę św. Franciszka. Od 1974 roku kościół nosi tytuł bazyliki mniejszej. Z tyłu kompleksu znajduje się Kalwaria Panewnicka o powierzchni 8 ha, posiadająca 14 stacji drogi krzyżowej i 15 kaplic różańcowych[64].

Lata 1945–1989 były czasem asymilacji urbanistycznej Zadola i Ligoty, Panewnik i Kokocińca[65]. Trwała dalsza rozbudowa Starych Panewnik w kierunku wschodnim, a pomiędzy dawnymi gospodarstwami w Wymysłowie i Kokocińcu powstały nowe osiedla mieszkaniowe[66]. W latach 70. XX wieku w Kokocińcu w rejonie ulic Kruczej, Zielonej, Kijowskiej i J. Wybickiego wybudowano osiedle mieszkaniowe dla pracowników kopalni „Śląsk”[43]. Po 1989 roku na terenach Panewnik zaczęły powstawał nowe, liczne osiedla mieszkaniowe[66], w szczególności pomiędzy Starymi Panewnikami a Kokocińcem[65].

Kultura

edytuj
 
Dom Związkowy – siedziba m.in. Muzeum Misyjnego

Zorganizowana działalność kulturalna w Panewnikach rozwijała się od lat międzywojennych. W 1923 roku powstał w Panewnikach chór „Wanda”, który oprócz występów śpiewaczy organizował często przedstawienia amatorskie[38]. W 1935 roku ojcowie franciszkanie przy pomocy dyrekcji huty „Pokój”, spółki Hohenlohe oraz cementowni „Saturn” i „Grodziec” Dom Związkowy. W budynku tym odbywały się liczne wykłady, wieczornice i spotkania[67]. W domu tym przy ulicy Związkowej 20 funkcjonuje Muzeum Misyjne, który prezentuje historię Zakonu Braci Mniejszych, a także związek współczesnych misji ojców franciszkanów z wyprawami św. Franciszka z Asyżu[68].

Od 1972 roku w budynku dawnego panewnickiego ratusza przy ulicy Panewnickiej 75 siedzibę miała Filia nr 7 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach – później została ona przeniesiona na ulicę Franciszkańską 25[69].

W latach 1990–2003 i 2008–2019 organizowano w Panewnikach Festiwal Piosenki Ekologicznej – Ekosong[70]. Odbywał się on rokrocznie na terenie Kalwarii Panewnickiej przed VII Stacją Drogi Krzyżowej przez franciszkanów z Prowincji Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zakonu Braci Mniejszych w Katowicach[71].

Oświata i instytucje

edytuj
 
Siedziba Szkoły Podstawowej nr 9 im. Jana Brzechwy w Katowicach (ul. Panewnicka 172)

Pierwsza panewnicka szkoła została otwarta w 1828 (bądź 1825[34]) roku w izbie jednego z zagrodników Wawrzyńca Matury. Budowę nowej murowanej szkoły w Panewnikach ukończono w 1840 roku[28]. Nowa szkoła znajdowała się przy dzisiejszej ulicy Panewnickiej 435 i powstała dzięki wsparciu księcia pszczyńskiego. Budynek ten pełnił swoje funkcje do momentu budowy nowego gmachu w 1913 roku[35] bądź też do lat 30. XX wieku[34][26]. W 1908 roku władze gminy Panewniki podjęły starania o budowę nowej szkoły katolickiej na terenie Kokocińca[34], którą oddano do użytku przy obecnej ulicy Panewnickiej 172 w 1913[28] (bądź w 1912[72]) roku (późniejsza Szkoła Podstawowa nr 9 im. J. Brzechwy w Katowicach)[64].

W połowie 2023 roku na terenie Panewnik swoją siedzibę miały następujące placówki oświatowe (szkoły podstawowe i wyższe szczeble edukacji):

  • Niepubliczna Specjalna Szkoła Podstawowa „Arka Noego” (ul. Gromadzka 59)[73],
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Brzechwy w Katowicach (ul. Panewnicka 172)[74],
  • Szkoła Podstawowa nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej w Katowicach (ul. Zielona 5)[75].

Przy ulicy Medyków na pograniczu Ligoty i Panewnik znajduje się kompleks instytucji opieki zdrowotnej: Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka im. św. Jana Pawła II (jeden z największych szpitali dziecięcych w Polsce, otwarty 29 maja 1999 roku; ul. Medyków 16) oraz Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. Kornela Gibińskiego (funkcjonujący pierwotnie jaki Centralny Szpital Kliniczny od 19 sierpnia 1974 roku[76]; jedna z dwóch placówek; ul. Medyków 14[77]). Są to szpitale Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach[78].

Religia

edytuj
 
Fragment szopki betlejemskiej wewnątrz panewnickiej bazyliki w styczniu 2023 roku

Największą wspólnotą religijną w Panewnikach jest kościół rzymskokatolicki, a pierwotnie wierni z tych terenów przynależeli do położonej dawniej w diecezji krakowskiej parafii św. Wojciecha w Mikołowie[79].

Franciszkanie przybyli do Panewnik w 1902 roku, a ich pierwszą siedzibą był budynek przy ulicy Panewnickiej 439 w Starych Panewnikach[35]. Budowę klasztoru i świątyni oo. franciszkanów rozpoczęto 4 października 1905 roku, a jej konsekracji dokonał 19 lipca 1908 roku wrocławski kardynał Georg von Kopp[63]. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto coroczną tradycję budowania panewnickiej stajenki betlejemskiej[80]. W 1914 roku franciszkanie z Panewnik przejęli duszpasterstwo w Panewnikach, Ligocie i Piotrowicach, jednak bez tworzenia odrębnej wspólnoty parafialnej, która została powołana 1 września 1933 roku jako kuracja, a 12 lutego 1934 roku jaki pełnoprawna parafia[80].

 
Siedziba Prowincji Katowickiej Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP (ul. Panewnicka 63)

Po II wojnie światowej panewnicki klasztor stał się ośrodkiem kształcenia kandydatów do zakonu. W latach 1949–1970 działało tutaj Studium Teologiczne, a od 1970 roku funkcjonuje Wyższe Seminarium Duchowne[80]. Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych w Katowicach działa przy ulicy Panewnickiej 76[81].

W 1909 roku do Panewnik przybyły pierwsze siostry ze Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Niepokalanie Poczętej. Zamieszkały one w budynku późniejszego przedszkola na rogu ulic Panewnickiej i Medyków. W 1921 roku przeniosły się one do Domu św. Anny położonego w bezpośrednim sąsiedztwie klasztoru franciszkanów[82]. W 1934 roku rozpoczęto budowę klasztoru sióstr służebniczek przy ulicy Panewnickiej 63. Służebniczki wróciły do gmachu w 1950 roku, a w 1969 roku do gmachu dobudowano budynek Okręgowego Szpitala Kolejowego w Katowicach[69].

W 1958 roku ojcowie franciszkanie otrzymali budynek starej restauracji Waleski Schwertfeger w Starych Panewnikach przy ulicy Panewnickiej 463. Otwarto w nim kaplicę św. Antoniego z Padwy oraz dom zakonny. Osobną parafię, wydzieloną z parafii panewnickiej, utworzono 22 marca 1981 roku[63]. 4 czerwca 2023 roku abp Wiktor Skworc uroczyście poświęcił nowy kościół parafialny staropanewnickiej parafii, który zastąpił dotychczasowy budynek[83][84].

Przy ulicy Panewnickiej 45 znajduje się cmentarz komunalny[85].

Sport i rekreacja

edytuj

Działalność sportowo-rekreacyjną na terenie Panewnik zapewnia szereg obiektów i miejsc, przede wszystkim Lasy Panewnickie oraz park Zadole, a także rodzinne ogrody działkowe[86]. Przez Lasy Panewnickie w granicach dzielnicy przebiegają szlaki rowerowe oraz szlaki turystyczno-krajoznawcze: Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej, Szlak Żwakowski i Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK[87], zaś od 2012 roku w lasach tych odbywa się organizowany przez Akademię Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach Panewnicki Bieg Dzika[88].

Pierwszym zaś klubem sportowym założonym w Panewnikach było powstałe 1925 roku Pierwsze Towarzystwo Sportowe Panewniki. Klub ten prowadził do 1939 roku wyłącznie sekcję piłki nożnej. W 1945 roku został on reaktywowany przez Emmanuela Koczurowskiego, a od 1950 klub występował jaki LZS Panewnik[88]. W latach 1922–1939 w Panewnikach działało łącznie 3 organizacji sportowych[89], a w 2007 roku działały 2 organizacje sportowe na terenie miejscowości[90].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-05-05]. (pol.).
  2. ↑ Płonka 2015 ↓, s. 2.
  3. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 44.
  4. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 32.
  5. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 33.
  6. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
  7. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 34.
  8. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 30.
  9. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 8.
  10. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 46.
  11. ↑ a b Geoportal krajowy. Skany map topograficznych. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-05-06]. (pol.).
  12. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 15.
  13. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 106.
  14. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 97.
  15. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 98.
  16. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 51-54.
  17. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 15.
  18. ↑ a b Studium... 2012 ↓, s. 30.
  19. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 95.
  20. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 84.
  21. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 33.
  22. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 32.
  23. ↑ a b c d e Chmielewska 2016 ↓, s. 43.
  24. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 178.
  25. ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 194.
  26. ↑ a b c d Bulsa 2018 ↓, s. 177.
  27. ↑ a b Płonka 2015 ↓, s. 3.
  28. ↑ a b c d e f g Płonka 2015 ↓, s. 4.
  29. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 173.
  30. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 134.
  31. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 138.
  32. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 66.
  33. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 161.
  34. ↑ a b c d e f g h Szaraniec 1996 ↓, s. 195.
  35. ↑ a b c Płonka 2015 ↓, s. 18.
  36. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 196.
  37. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 676.
  38. ↑ a b c d Szaraniec 1996 ↓, s. 200.
  39. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 286.
  40. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 197.
  41. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 201.
  42. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 141.
  43. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 669.
  44. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 150.
  45. ↑ Rada Miejska w Katowicach, UCHWAŁA Nr XXVI/148/91 RADY MIEJSKIEJ W KATOWICACH z dnia 16 września 1991 r. w sprawie: utworzenia na terenie miasta Katowice 22 pomocniczych jednostek samorządowych i podziału miasta na 22 obszary ich działania, Katowice, 16 września 1991 (pol.).
  46. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 214.
  47. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 50.
  48. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 128.
  49. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 296.
  50. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 202.
  51. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 233.
  52. ↑ Stalprofil, Kontakt [online], www.stalprofil.com.pl [dostęp 2023-05-11].
  53. ↑ Autoneum, Worldwide Locations [online], www.autoneum.com [dostęp 2023-05-11] (ang.).
  54. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 75.
  55. ↑ a b c d Rada Miasta Katowice, Uchwała nr XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] [dostęp 2023-05-11] (pol.).
  56. ↑ a b c Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-05-06]. (pol.).
  57. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Poznaj ZTM. www.metropoliaztm.pl, 2021-04-07. [dostęp 2023-05-11]. (pol.).
  58. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista operatorów. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-05-11]. (pol.).
  59. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Katowice. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-05-11]. (pol.).
  60. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 124.
  61. ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 178.
  62. ↑ Płonka 2015 ↓, s. 16.
  63. ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 612.
  64. ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 179.
  65. ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 96.
  66. ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 125.
  67. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 285.
  68. ↑ Muzeum Misyjne przy bazylice OO. Franciszkanów w Panewnikach [online], muzeum.panewniki.pl [dostęp 2023-05-11].
  69. ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 180.
  70. ↑ Prowincja Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Ekosong [online], prowincja.panewniki.pl [dostęp 2023-05-11].
  71. ↑ Płonka 2015 ↓, s. 14.
  72. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 127.
  73. ↑ Kontakt [online], Fundacja Arka Noego [dostęp 2023-05-11] (pol.).
  74. ↑ Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Brzechwy w Katowicach, Kontakt [online], sp9katowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2023-05-11].
  75. ↑ Szkoła Podstawowa nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej, BIP - Lokalizacja [online], sp67katowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2023-05-11].
  76. ↑ Płonka 2015 ↓, s. 15.
  77. ↑ UCK, O nas [online], www.uck.katowice.pl [dostęp 2023-05-11] (pol.).
  78. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 63.
  79. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 144.
  80. ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 624.
  81. ↑ Prowincja Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, WSD i juniorat [online], prowincja.panewniki.pl [dostęp 2023-05-11].
  82. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 198.
  83. ↑ Rzymskokatolicka Parafia Świętego Antoniego z Padwy: Zapraszamy na Uroczystość poświęcenia nowej świątyni 4.06.2023. www.starepanewnikiofm.pl, 2023-05-18. [dostęp 2024-05-30]. (pol.).
  84. ↑ Rzymskokatolicka Parafia Świętego Antoniego z Padwy: Poświęcenie nowego kościoła i ołtarza 4.06.2023. www.starepanewnikiofm.pl, 2023-06-06. [dostęp 2024-05-30]. (pol.).
  85. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 181.
  86. ↑ Raport... 2014 ↓, s. 99.
  87. ↑ Raport... 2014 ↓, s. 100.
  88. ↑ a b Steuer 2023 ↓, P.
  89. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 760.
  90. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 765.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Panewniki&oldid=74369420”