Pałac w Koniecpolu
Pałac w Koniecpolu – zabytkowy[1] pałac w Koniecpolu, w dzielnicy Chrząstów.
nr rej. zespół pałacowy 404/67 z 21.06.1967 oraz 205/78 z 30.01.1979 | |
Fronton z herbem Pilawa (2016) | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres |
ul. Zamkowa 27, |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Rozpoczęcie budowy |
1603 |
Ukończenie budowy |
1610 |
Ważniejsze przebudowy |
II ćw. XVII w., IV ćw. XIX w. |
Zniszczono |
20 stycznia 1945 |
Odbudowano |
1958-1961 |
Pierwszy właściciel | |
Kolejni właściciele |
S. Koniecpolski, J. Koniecpolski, Aleksander |
Obecny właściciel |
Robert Pach |
Położenie na mapie Koniecpola | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego | |
Położenie na mapie gminy Koniecpol | |
50°46′27″N 19°41′20″E/50,774167 19,688889 |
Pałac został wybudowany w latach 1603-1610[2]. Obiekt jest częścią zespołu pałacowego, w skład którego wchodzą jeszcze: park, baszta obronna - altana z pierwszej poł. XVII w., oficyna północna (stajenna) z XVIII/XIX w., oficyna południowa (kuchenna) z XVIII/XIX w.
Historia
edytujPierwotnie na miejscu obecnego pałacu stał drewniany dwór, który był siedzibą rodziny Koniecpolskich.
Zespół pałacowo-parkowy powstał z inicjatywy wojewody sieradzkiego Aleksandra Koniecpolskiego. To on rozpoczął budowę renesansowego pałacu w 1603 r., którą to dokończył po jego śmierci w 1610 r. jego syn – hetman Stanisław Koniecpolski w I poł. XVII w. Budowa zamku nadzorowana była przez mistrzów murarskich – najpierw Piotra Bianco (Bliank) z Krakowa, a następnie Floriana z Wielunia. Pałac według planów budowniczych posiadał mury obronne i fosę i miał pełnić funkcję obronną.
Po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu Koniecpolskich – Jana Aleksandra, na mocy testamentu Koniecpol przeszedł w ręce krewnych, Aleksandra i Franciszka Walewskich. Bracia Walewscy sprzedali go następnie za bezcen podstawionemu przez Jerzego Aleksandra Lubomirskiego – Aleksandrowi Walewskiemu, miecznikowi sieradzkiemu[3]. W rzeczywistości majątek przeszedł w ręce Lubomirskich herbu Szreniawa bez Krzyża. W 1754 r. dobra koniecpolskie nabył od Lubomirskego Michał Czapski, wojewoda malborski.
Styl klasycystyczny nadała budowli jej gruntowna przebudowa przeprowadzona pod koniec XVIII w. przez Czapskiego, a kontynuowana po jego śmierci przez jego zięcia, Aleksandra Potockiego, późniejszego ministra policji Księstwa Warszawskiego. Wówczas zamieniono pałac na rezydencję magnacką. Zlikwidowano mury obronne i fosę, pozostawiono tylko basztę, która w XIX w. została przebudowana na altanę. Po raz kolejny pałac został poddany pracom budowlanym pod koniec XIX w.
W czasie II wojny światowej, zabudowania pałacowe uległy ogromnym zniszczeniom. 20 stycznia 1945 r. pałac został praktycznie w całości strawiony przez pożar[4][5]. Ogień zniszczył również znajdujące się w nim cenne zbiory.
W czasie prowadzenia prac związanych z jego rekonstrukcją, co miało miejsce w latach 1958–1961, przebudowie uległy jego wnętrza, przy czym zachowany został styl budowli klasycystycznej[5]. Pałac został odbudowany przez Koniecpolskie Zakłady Płyt Pilśniowych. Przy nim powstała letnia pływalnia, pawilon hotelowy, amfiteatr.
Obiekt poddano ostatniemu remontowi w 1975 r. Stanowił siedzibę Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji, znajdował się w nim dom kultury[5]. W 2012 r. pałac odzyskał Paweł Potocki z Paryża, wnuk brata ostatniego przedwojennego właściciela majątku. Kompleks pałacowo-parkowy został wystawiony na sprzedaż na portalu Allegro za 3,5 miliona złotych[6]. W 2015 roku pałac kupił przedsiębiorca Robert Pach[7].
Opis
edytujZespół pałacowo-parkowy Koniecpolskich jest najstarszym i jednocześnie najcenniejszym zabytkiem Koniecpola. Wzniesiony został w I poł. XVII w. na sztucznej wyspie utworzonej pomiędzy dwiema odnogami Pilicy.
Centralnym elementem zespołu jest pałac, wzniesiony na planie odwróconej litery „T”, z prostokątnym korpusem i prostopadłym skrzydłem od tyłu, który reprezentuje styl klasycystyczny. Stoi on w miejscu, gdzie jeszcze na przełomie XV i XVI w. znajdował się stary zamek-dwór, stanowiący siedzibę wcześniejszych właścicieli Chrząstowa i Koniecpola. Obiekt ten, pomimo iż wielokrotnie poddawany był przebudowom, kryje w sobie części murów pierwotnej obronnej budowli, jaką z założenia miał on stanowić. W kondygnacji piwnicznej korpusu, od tyłu, zachowały się, zamurowane od zewnątrz, rozglifione strzelnice. Trójkątny szczyt pałacu ozdobiony jest herbem Pilawa ostatnich prywatnych właścicieli rezydencji – hrabiów Potockich. Wzdłuż drogi dojazdowej, prostopadle do frontonu pałacu, wznoszą się murowane klasycystyczne oficyny z przełomu XVIII i XIX w., które pełniły funkcje stajenne i kuchenne. Z pałacem od strony północno-zachodniego narożnika sąsiaduje ośmioboczna murowana baszta z pierwszej połowy XVII w., przebudowana na altanę-pawilon ogrodowy poprzez jej nadbudowę w I poł. XIX w. Połączona jest ona z pałacem przejściem-galeryjką wspartym na arkadach. Wzniesiona z kamienia i cegły baszta posiada na dwóch kondygnacjach zamurowane od zewnątrz strzelnice.
Zespół pałacowy otacza dawny park krajobrazowy założony w I poł. XVII w., a przekomponowany w II poł. XVIII w. z inicjatywy Michała Czapskiego i w drugiej połowie XIX w. Dawny park pałacowy jest obramiony od zachodu kanałem, stanowiącym przypuszczalnie pozostałość fosy. Park ma 5 ha powierzchni.
Po prawej stronie drogi dojazdowej do pałacu wznosi się dawna murowana kaplica pałacowa, obecnie kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła wybudowany w 1767 r. kosztem Michała Czapskiego z murowaną dzwonnicą i ogrodzeniem z drugiej połowy XVIII w.
Galeria
edytuj-
Pałac około 1875
-
Pałac od strony parku
-
Baszta pałacowa
-
Oficyna pałacowa gospodarcza
-
Wnętrze pałacu
-
Oficyna pałacowa kuchenna
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. śląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2015-11-20].
- ↑ www.wieruszow.kepnosocjum.pl - Forum dyskusyjne: Walewscy - właściciele Wieruszowa [online], wieruszow.kepnosocjum.pl [dostęp 2016-01-26] .
- ↑ Gazeta Częstochowska OnLine - Częstochowa, kultura, rozrywka [online], gazetacz.com.pl [dostęp 2016-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-01] .
- ↑ a b c Janusz Brandys , Witold Mielczarek , Częstochowa i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 109, ISBN 83-217-2397-7, OCLC 11972901 [dostęp 2023-01-16] .
- ↑ Wyborcza.pl [online], czestochowa.wyborcza.pl [dostęp 2016-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-26] .
- ↑ Pałac Potockich w Koniecpolu sprzedany [online], Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-01-26] .
Bibliografia
edytuj- Zespół pałacowy w Koniecpolu-Chrząstowie na Platformie E-Usług Kulturalnych
- Koniecpol - pałac na stronie internetowej ludmilka.eszymon.eu. ludmilka.eszymon.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-03)].
- Pałac w Koniecpolu na stronie internetowej it-jura.pl informator turystyczny. it-jura.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)].
- Pałac w Koniecpolu na stronie internetowej Polskie Zabytki