Orzegów
Orzegów (niem. Orzegow, daw. Ossegau[1]) – dzielnica Rudy Śląskiej. W 2006 roku zamieszkiwało ją 8439 osób[2].
| Dzielnica Rudy Śląskiej | |
 Kościół p.w. św Michała Archanioła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Rudy Śląskiej |
1959 |
| Populacja (2006) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
41-704 |
| Tablice rejestracyjne |
SL, SRS |
Położenie na mapie Rudy Śląskiej
| |
Historia
edytuj
Pierwszą wzmianką o Orzegowie z 1282 roku jest dyplom Kazimierza, księcia bytomskiego, w którym wymieniono właściciela wsi Orzegów, Macieja[3]. Według Marka Kobierskiego, nazwa Orzegów pochodzi od tego, iż miejscowi rolnicy gdy orali ziemie, znajdowali ludzkie czaszki. Czaszki te najprawdopodobniej pozostały po najazdach tatarskich[4].
Początkowo wieś rozrastała się wzdłuż obecnej ul. Bytomskiej. Dopiero w XX wieku powstała część rozbudowana wokół kościoła, był to Nowy Orzegów (niem. Neu-Orzegow)[5]. Herb gminy jest niewiadomego pochodzenia. Składa się on z jedenastu pól na których można wyróżnić postacie czapli i lwów, oraz takie przedmioty jak trzy złote kule, kotwicę, oraz skrzyżowane miecze. Sam herb jest trzymany przez dwa lwy głowami zwróconymi do zewnątrz a zwieńczony jest koroną cesarska. Herb w przekazach mieszkańców jest błędnie tłumaczony jako herb rodowy rodziny von Schaffgotsch, lecz te dwa są zupełnie inne[4][6].
Orzegów był określany jako dobra rycerskie. Istniał tu dwór. Właścicielami byli między innymi: Gierałtowscy, baron von Voglar. W 1826 roku cały Orzegów wykupił Karol Godula.
Pierwszą kopalnią węgla kamiennego w tym rejonie była kopalnia König David, która jest wzmiankowana w roku 1768. Kopalnię tę zwiedzał w roku 1790 sam Johann Wolfgang von Goethe. Jedną z większych kopalń była kopalnia Orzegów wybudowana przez Karola Godulę w roku 1829. W roku 1844 została wchłonięta przez powstałą kopalnię Paulus (Paweł). Głównym szybem tejże kopalni był szyb Zofia (Sophienschacht), został zbudowany w latach 1848-50, działał 29 lat po czym został zamknięty na skutek katastrofy. W latach 1860–62 wybudowano dwa nowe szyby Godulla i Schaffgotsch[4][6]. Zarządzeniem prezydenta Bolesława Bieruta z 29 listopada 1949 kopalnia Karol została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy[7].
Przystanek kolejowy w Orzegowie powstał w roku 1899 na trasie z Chebzia do Tarnowskich Gór. Ochotniczą straż pożarną utworzono w tym samym roku, natomiast nową remizę otrzymała w 1906 roku. Pocztę uruchomiono w 1894 roku. Orzegów w wodę bieżącą zaopatrzono w roku 1895, kanalizację i prąd elektryczny doprowadzono w 1906 roku. Aptekę otwarto po roku 1905. Pierwsza szkoła powstała w 1858 roku. Kolejną wybudowano w roku 1879. Dwie kolejne szkoły to szkołą męska powstała w latach 1889–1901, oraz szkoła żeńska powstała w latach 1908–1910[4][6].
Kaplica w Orzegowie powstała w szkole w roku 1882. Dopiero w latach 1894-95 wybudowano kościół pw. św. Michała Archanioła według projektu Wilhelma Wieczorka. Sponsorami tego kościoła była rodzina Schaffgotschów. Kościół został rozbudowany w latach 1911-12 według projektu Maxa Giemsy. Cmentarz utworzono w 1896 roku[4][6].
W Plebiscycie w roku 1921 padło w Orzegowie 2857 głosów za Polską i 1345 za Niemcami. Miejscowość w 1922 r. przyłączono do Polski. Do 1951 roku miejscowość była siedzibą gminy Orzegów. Orzegów przyłączono do Rudy w 1951 roku, a wraz z Rudą została włączona jako jedna z dzielnic do Rudy Śląskiej w 1959 roku[4][6].
W 1975 roku niemiecki malarz i grafik Norbert Dolezich opublikował autobiograficzną powieść Ich kam aus Orzegow, opisującą jego dzieciństwo i przybliżającą Orzegow z początków XX wieku[8][9].
Przypisy
edytuj- ↑ * Orzegów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 612.
- ↑ Rozkład dysfunkcji... 2007 ↓.
- ↑ Panic 1991 ↓.
- ↑ a b c d e f Kobierski ↓.
- ↑ Gemeindelexikon für die Provinz Schlesien : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Königlichen Statistischen Bureau, 1887 [dostęp 2023-04-09] (niem.). http://obc.opole.pl/dlibra/docmetadata?id=616
- ↑ a b c d e Kobierski 2005 ↓.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 7, poz. 63.
- ↑ Odsłonięto tablicę ku pamięci Józefa Dolezicha i jego syna Norberta Ernsta Dolezicha [online], rudaslaska.com.pl [dostęp 2024-01-31].
- ↑ Norbert Dolezich, Ich kam aus Orzegow, Dülmen (Westf.): Laumann, 1975, ISBN 978-3-87466-011-2 [dostęp 2024-01-31].
Bibliografia
edytuj- M. Kobierski, J. Porada: Historia Orzegowa. www.orzegow.home.pl. [dostęp 2016-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- Marek Kobierski: 700 lat Orzegowa. orzegow.net, 2005. [dostęp 2016-01-13]. (pol.).
- Tab. 47 Rozkład dysfunkcji w mieście w latach 2003–2006. W: Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015. Ruda Śląska: Urząd Miasta Ruda Śląska, 2007-09, s. 52.
- Idzi Panic: Wczesnośredniowieczne osadnictwo w kasztelanii bytomskiej. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 16, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.