Order Świętego Jana (Prusy)
Królewski Pruski Order Świętego Jana (niem. Königlich Preußischer St. Johanniter-Orden) – jednoklasowy order zasługi Królestwa Prus, nadawany w latach 1810–1852 jako samodzielne odznaczenie, później jako wieloklasowy order-oznaka protestanckiego Baliwatu Brandenburskiego.
Awers oznaki orderu | |
Gwiazda orderu | |
Baretka | |
Ustanowiono | |
---|---|
Wycofano |
1852 (przekszt. w zakon) |
Kruszec | |
Wydano |
2950[1] |
Powyżej | |
Poniżej | |
Powiązane |
brytyjski Order Świętego Jana Jerozolimskiego |
Historia
edytujBaliwat Brandenburski Zakonu Świętego Jana to protestancka (luterańska) gałąź katolickiego Zakonu Świętego Jana Jerozolimskiego (zw. joannitami lub kawalerami maltańskimi), która oddzielona została w XVI wieku podczas reformacji. Przetrwała do 30 października 1810 kiedy to król Fryderyk Wilhelm III Pruski postanowił sekularyzować dobra zakonne po zawarcia pokoju w Tylży w 1807 z Napoleonem Bonaparte, celem zapłaty Francuzom olbrzymiej kontrybucji.
23 maja 1812 ustanowiony został Królewski Pruski Order św. Jana jako oddzielne odznaczenie. Król rezerwował dla władców Prus tytuł „Protektora”, a „Mistrzem” (niem. Herrenmeister) byli odtąd zawsze książęta z królewskiego rodu Hohenzollernów[a].
Baliwat Brandenburski został odrestaurowany w 1852 przez króla Fryderyka Wilhelma IV pod nazwą Baliwat Brandenburski Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego (niem. Balley Brandenburg des Ritterlichen Ordens St. Johannis vom Spital zu Jerusalem). Odznaczeni orderem Kawalerowie otrzymali tytuł Kawalerów Honorowych[b], a baliwat stał się ekskluzywnym stowarzyszeniem pruskich junkrów[c].
Do 1918 order/oznaka zakonna była siódmym odznaczeniem według starszeństwa pruskich odznaczeń, za domowym Orderem Hohenzollernów, a przed kobiecym Orderem Luizy. Po upadku pruskiej monarchii odznaka wraz z innymi insygniami zakonnymi była wciąż nadawana rycerzom zakonnym, ale nie była traktowana jako odznaczenie państwowe[d].
Mistrzowie
edytuj- August Ferdynand Hohenzollern (1812-1813)
- Henryk Hohenzollern (1813-1846)
- wakat (1846-1853), od 1852 jako zakon
- Karol Hohenzollern (1853–1883)
- Albert Hohenzollern (1883–1906)
- Eitel Fryderyk Hohenzollern (1907–1926)
- Oskar Karol Hohenzollern (1927–1958)
- Wilhelm Karol Hohenzollern (1958–1999)
- Oskar Michał Hohenzollern (od 1999)
Odznaczeni
edytujUwagi
edytuj- ↑ Byli nimi w latach 1610–1625, a od 1693 są nimi do dzisiaj (patrz: mistrzowie joannitów w Brandenburgii i Der Johanniterorden. ordensmuseum.de. [dostęp 2016-06-09].).
- ↑ Odznaczeni w latach 1812–1852, którzy nie byli członkami zakonu, otrzymali tytuł „Kawalera Honorowego” (później również „Komandora Honorowego”). Dawni (sprzed 1810) i nowi (po 1852) członkowie zakonu otrzymywali tytuł „Kawalera z Prawa” (później również „Komandora z Prawa”).
Listy Komandorów w przykładowych latach wymieniały imiennie:
- w 1852 – 3 Komandorów,
- w 1854 – 3 Komandorów,
- w 1865 – 9 Komandorów i 6 Komandorów Honorowych,
- w 1868 – 12 Komandorów i 8 Komandorów Honorowych,
- w 1873 – 13 Komandorów i 7 Komandorów Honorowych,
- w 1874 – 12 Komandorów z Prawa, 7 Komandorów Honorowych (dodatkowo określiła liczbę 505 Kawalerów z Prawa i 1470 Kawalerów Honorowych, z których 223 oznaczono do 1852)
- w 1875 – 11 Komandorów z Prawa, 7 Komandorów Honorowych
- w 1905 – 15 Komandorów z Prawa i 4 Komandorów Honorowych,
- w 1908 – 16 Komandorów z Prawa i 7 Komandorów Honorowych,
- w 1911 – 15 Komandorów z Prawa i 6 Komandorów Honorowych
- ↑ Od 1874 do wydania nowych statutów zakonu w 1957, podzielony był na dwa oddziały, a każdy z nich na dwie klasy:
- 1. oddział – Rechtsritter (Rycerz z Prawa, odznaka wieńczona koroną, ze złotymi orłami pomiędzy ramionami):
- I klasa – Komandor
- II klasa – Kawaler
- 2. oddział – Ehrenritter (Rycerz Honorowy, odznaka bez korony, z czarnymi orłami pomiędzy ramionami krzyża):
- I klasa – Komandor
- II klasa – Kawaler
- 1. oddział – Rechtsritter (Rycerz z Prawa, odznaka wieńczona koroną, ze złotymi orłami pomiędzy ramionami):
- ↑ Konstytucja weimarska z 11 sierpnia 1919 w artykule 109 pkt 4 i 5 znosiła możliwość nadawania orderów i odznaczeń przez państwo niemieckie, a jednocześnie zabraniała obywatelom Niemiec przyjmowania jakichkolwiek tytułów i orderów obcych rządów (patrz: Die Verfassung des Deutschen Reichs („Weimarer Reichsverfassung”) vom 11. August 1919).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Königliche Preußische Johanniter Orden. [dostęp 2022-01-07].
Bibliografia
edytuj- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1818, s. 46.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1852, s. CXVII, 56.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1954, s. LXXVIII, 62.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1865, s. 72–73.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1868, s. 74–75.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1873, s. 66–67.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1874, s. 65–66.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1875, s. 65–66.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1878, s. 56–57.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1880, s. 58–59.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1881, s. 43–44.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1882, s. 43–44.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1883, s. 41–42.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1884, s. 42–43.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1885, s. 41–42.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1886, s. 41–42.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1888, s. 44–45.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1889, s. 46–47.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1890, s. 45–46.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1899, s. 45–46.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1905, s. 44–45.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1908, s. 46–47.
- Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1911, s. 44–45.
- Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedziec o nich należy. Warszawa: 1928, s. 84
- Tadeusz Wojciech Lange: Szpitalnicy, joannici, kawalerowie maltańscy. Wyd. 1. Poznań: 1994, s. 17.
- Tadeusz Wojciech Lange: Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej 1919-1939. Poznań: 2000, s. 10–13.
- Robert M. Clark: The Evangelical Knights of St. John. A History of the Bailwick of Brandenburg. Dallas: 2003