Operacja Ichi-gō
Operacja Ichi-gō (一号作戦 Ichi-gō Sakusen, dosł. „operacja Numer Jeden”) – japońska ofensywa w południowych Chinach, zmierzająca do połączenia drogą lądową sił japońskich w centralnych Chinach z siłami w północnych Indochinach oraz zniszczenia baz lotniczych, z których amerykańskie lotnictwo atakowało wyspy i żeglugę japońską[2]. Składała się z serii bitew między Cesarską Armią Japońską i Narodową Armią Rewolucyjną Republiki Chińskiej, stoczonych między kwietniem a grudniem 1944; bitwy te to:
- Bitwa o środkowy Henan, (jap. operacja Ko-gō)
- Bitwa o Hunan, (jap. operacja To-gō 1)
- Bitwa o Guangxi, (jap. operacje To-gō 2 i 3)
| Wojna chińsko-japońska (1937–1945), II wojna światowa | |||
 Japoński plan operacji Ichi-gō | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium |
południowe Chiny | ||
| Wynik |
zdecydowane taktyczne zwycięstwo japońskie | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Po japońsku kampanię nazywano także Tairiku Datsū Sakusen (大陸打通作戦), czyli „operacją transkontynentalną”; Chińczycy nazywają ją bitwą o Henan-Hunan-Guangxi (chiń. upr. 豫湘桂会战; chiń. trad. 豫湘桂會戰; pinyin Yù Xīang Guì Huìzhàn).
Tło
edytujPo walkach w latach 1937-38 front w Chinach ustabilizował się: Japończycy panowali nad Chinami północno-wschodnimi i wschodnimi oraz portami wybrzeża (co odcinało armie chińskie od zaopatrzenia z zewnątrz). Chińczycy utrzymali Chiny zachodnie i południowe, w serii krwawych bitew (m.in. trzykrotnie pod Changsha) zatrzymując armie japońskie w Chinach centralnych.
W 1944 Japończycy stanęli wobec braków surowców importowanych z Azji Południowo-Wschodniej, ze względu na utratę 1/4 tonażu floty handlowej. Postanowili więc otworzyć drogę lądową, łączącą okupowane tereny w Chinach i Indochinach. Drugim celem były lotniska w południowych Chinach, z których amerykańska XIV Armia Powietrzna gen. Claire'a Chennault'a atakowała cele w Chinach, żeglugę przybrzeżną i rozpoczęła ataki przeciw wyspom japońskim (operacja Matterhorn)[3].
W ramach przygotowań Japończycy sprowadzili oddziały z północnych Chin i Japonii, m.in. wyborowe oddziały Armii Kwantuńskiej, jednostki zmechanizowane i sprzęt z Mandżukuo. Łącznie do ofensywy Japończycy zgromadzili 510,000 żołnierzy[4].
Przebieg kampanii
edytujW pierwszej fazie operacji Japończycy zdobyli linię kolejową łączącą Pekin z Wuhanem; w drugiej wyeliminowali amerykańskie siły lotnicze stacjonujące w prowincji Hunan i doszli do miasta Liuzhou, niedaleko granicy z okupowanymi przez siebie Indochinami. W operacji uczestniczyło 17 dywizji składających się z 510 tys. żołnierzy wspartych przez 15,5 tys. pojazdów, 1500 dział, 800 czołgów i 70 tys. koni. Była to największa lądowa operacja japońska w czasie całej ich wojny z Chinami. Po stronie chińskiej, wiele z najlepiej wyposażonych i wyszkolonych na amerykańską modłę dywizji pod komendą Josepha Stilwella pozostawało na froncie birmańskim, zgodnie z warunkami umowy Lend-Lease.
Począwszy od 19 kwietnia, XI Korpus japoński uderzył z okolic Wuhanu na północny Henan; równocześnie XII Korpus rozpoczął natarcie na południe, startując z Kaifengu. Wspierała je operacja I Korpusu, nacierającego na Luoyang, na zachód od Kaifengu. Siły chińskie w tym regionie były liczne (34 dywizje), ale zdezorganizowane i pod japońskim natarciem poszły w większości w rozsypkę[5].
17 kwietnia japońska 37 dywizja, wsparta czołgami i wozami pancernymi, sforsowała Rzekę Żółtą i rozpoczęła szybki marsz przez Henan. Oddziały 1. okręgu wojennego gen. Tanga Enbo (chin. 湯恩伯) rozpoczęły chaotyczny odwrót, z wyjątkiem 28. i 34 Grupy Armii, które miały za zadanie bronić Luoyangu. Broniły miasta przez 15 dni, bez artylerii i innej ciężkiej broni; jedynego wsparcia udzielało im amerykańskie lotnictwo. Sytuacji nie poprawiały konflikty między Chennault'em i Stilwellem dotyczące alokowania zaopatrzenia (np. benzyny lotniczej), w niedostatecznych ilościach transportowanego z Indii drogą powietrzną nad Himalajami. W walkach o Luoyang chińskie dywizje straciły 21 tys. ludzi; miasto zostało zdobyte 25 maja[3].
Wykorzystując sukces pierwszej fazy operacji, w czerwcu Japończycy rozpoczęli realizację drugiej części. Ich celem był przede wszystkim rejon Changsha, wielki ośrodek produkcji ryżu, i linia kolejowa Hankou-Changsha-Hengyang[5]. Uderzając wzdłuż rzeki Xiang, zaatakowali Changsha i zdobyli je 18 czerwca. Kontynuując natarcie, 28 czerwca podeszli pod Hengyang. Tam oddziały gen. Xue Yue stawiły zacięty opór – był to właściwie jedyny wypadek w pełni zorganizowanej defensywy chińskiej w czasie operacji Ichi-gō. Xue, wsparty przez lotnictwo amerykańskie, bronił się sześć tygodni, ale w końcu musiał się cofnąć, po czym obrona chińska się załamała[6]. Sam Hengyang padł po walkach ulicznych 8 sierpnia. Oddziały chińskie na początku bitwy o Hengyang miały czterokrotną przewagę liczebną, ale tylko dwa stare działa i po dwa karabiny na trzech żołnierzy; dręczyła je malaria, niedożywienie i brak dostaw: niewielką tylko ilość zrzuciły im na spadochronach amerykańskie samoloty[7]. Opór chiński cały czas osłabiały konflikty w dowództwie: Czang Kaj-szek nie autoryzował np. dostaw drogą powietrzną dla oddziałów gen. Xue, bo mu nie ufał. Wymógł na Stilwellu przekierowanie większości dostaw dla armii powietrznej Chennaulta, uważając, że jest ona w stanie powstrzymać Japończyków, a co ważniejsze – broń nie dostanie się w ręce nieprzychylnych mu generałów. Stilwell ze swej strony uważał, że klęski są następstwem wcześniejszych posunięć Czanga, i też nie spieszył się z pomocą[3].
Opanowawszy Hengyang, Japończycy kontynuowali marsz na południe i południowy zachód, staczając zwycięską bitwę o Guilin i Liuzhou. Wyeliminowali w ten sposób cztery wysunięte lotniska, z których atakowały ich samoloty Chennault'a: Hengyang, Lingling, Guilin i Liuzhou. Ta część operacji została zakończona w październiku. W grudniu 1944 nacierające oddziały japońskie połączyły się z siłami okupującymi francuskie Indochiny, osiągając zasadniczy cel operacji.
Japońskie natarcie dość skutecznie hamowały ataki samolotów XIV Armii Powietrznej Chennaulta, ale nie były w stanie całkiem go powstrzymać, a w braku skutecznej osłony lotnisk, musiały się w końcu wycofać, ale kontynuowały walkę i często przerywały komunikację na linii kolejowej Pekin-Liuzhou, której zdobycie było jednym z celów i wzdłuż której przebiegała główna oś operacji Ichi-gō. Z tego względu Japończycy atakowali amerykańskie bazy lotnicze aż do wiosny 1945.
Skutki
edytujDla Japończyków operacja zakończyła się sukcesem taktycznym, ale nie strategicznym. Choć ofensywa zmusiła do przebazowania na zachód atakujących wyspy japońskie bombowców B-29 z XX Bomber Command, zagrożenie dla Japonii zmniejszyło się tylko na krótki czas. Ataki podjęły bowiem bombowce startujące z nowo ustanowionych baz na Marianach. Japończycy nie byli w stanie w pełni kontrolować podbitych wielkich obszarów południowych Chin, a oddziały chińskie i amerykańskie lotnictwo wycofały się na zachód, kontynuując walkę, co zmusiło siły japońskie do prób zdobycia Syczuanu (tzw. bitwa o Zachodni Hunan).
Strona chińska poniosła ogromne straty, sięgające pół miliona żołnierzy zabitych i rannych, nie licząc cywilów. Terytorium kontrolowane przez rząd chiński zostało przecięte na dwa, wpływy z podatków gwałtownie spadły, prawie 1/4 przemysłu została unicestwiona[6].
Generał Joseph Stilwell uznał, że załamanie frontu chińskiego na skutek operacji Ichi-gō daje mu szansę w jego konflikcie z Czang Kaj-szekiem i pozwoli na przejęcie pełnej kontroli nad chińskimi siłami zbrojnymi. Udało mu się przekonać generała George'a Marshalla, by ten skłonił prezydenta Roosevelta do wysłania Czangowi ultimatum, grożącego wstrzymaniem amerykańskiej pomocy wojskowej, o ile nie powierzy Stilwellowi pełnego i nieograniczonego dowództwa nad całością sił w Chinach[7].
Mimo próśb Patricka Hurleya, specjalnego wysłannika Roosevelta do Chin, który chciał przygotować nieco grunt i osiągnąć cel w sposób łatwiejszy do zaakceptowania dla generalissimusa, Stilwell natychmiast dostarczył Czangowi list prezydenta[3]. Uważając to za posunięcie zmierzające do pełnego podporządkowania Chin, Czang odpowiedział, domagając się natychmiastowego zwolnienia Stilwella i przysłania dowolnego innego kompetentnego amerykańskiego generała w jego miejsce. Ostatecznie Stilwell został 18 października zwolniony z funkcji szefa sztabu Czang Kaj-szeka i dowódcy amerykańskich sił na chińskim teatrze walk; zastąpił go gen. Albert Wedemeyer[3][7]. Jego dowództwo nad obszarem Chiny-Birma-Indie zostało podzielone między innych oficerów.
Czang pozbył się Stilwella, ale rząd Kuomintangu stracił bardzo wiele w oczach amerykańskiej opinii publicznej, która zaczęła wątpić w jego wolę walki z Japończykami. Spowodowało to m.in. skupienie sił i środków na kampanii pacyficznej, jako pewniejszym sposobie zwyciężenia Japonii.
Odwołanie Stilwella zakończyło też jego długi spór z Chennaultem o priorytety zaopatrzenia sił lądowych i lotniczych w Chinach. Chennault wierzył, że lotnictwo jest w stanie samo pokonać Japończyków. Dzięki poparciu Roosevelta, jego siły otrzymały priorytet. Mimo wielkich sukcesów jego lotników[8], sukces operacji Ichi-gō potwierdził obawy Stilwella, że siły powietrzne będą bezbronne wobec bezpośredniego ataku na lotniska.
Przypisy
edytuj- ↑ Davison, John The Pacific War: Day By Day, s. 37, 106
- ↑ The U.S. Army Campaigns of World War II: China Defensive, s. 21
- ↑ a b c d e Jay Taylor: The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press, 2009. ISBN 978-0674033382.
- ↑ Druga wojna światowa w liczbach, odcinek 8, Wielka Brytania, 2019
- ↑ a b Ichigo, Operation. W: Larry M. Wortzel: Dictionary of Contemporary Chinese Military History. Westport: Greenwood Press, 1999, s. 121–122. ISBN 0-313-29337-6.
- ↑ a b Lloyd E. Eastman: Japan's Ichigo offensive 1944. W: Fairbank John K., Albert Feuerwerker: The Cambridge history of China. T. 13: Republican China, 1912–1949, Part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, s. 580-584. ISBN 978-0-521-24338-4.
- ↑ a b c Jonathan Fenby: Modern China. Rise and Fall of a Great Power. New York: HarperCollins, 2008, s. 319-323. ISBN 978-0-06-166116-7.
- ↑ Earle, Jr. Rice: Claire Chennault. Philadelphia: Facts On File, Inc., 2003, s. 84–86. ISBN 0-7910-7217-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Sherry Mark D.: China Defensive. [w:] The U.S. Army Campaigns of World War II [on-line]. United States Army Center of Military History. (ang.).