Nepotyzm
Nepotyzm (łac. nepos – wnuk, potomek) – faworyzowanie członków rodziny przy obsadzaniu stanowisk i przydzielaniu godności[1].
Średniowiecze
edytujOkreślenie powstało w XVII wieku jako opisujące powszechną praktykę wynoszenia przez ówczesnych papieży swoich bliskich krewnych (najczęściej, choć nie tylko, siostrzeńców i bratanków) do godności kardynalskiej lub książęcej oraz pozwalania im na gromadzenie bogactw pochodzących ze środków publicznych. Pochodzi ono od włoskiego słowa nipote i łacińskiego nepos, oznaczających bratanka lub siostrzeńca[2].
Sama praktyka była jednak już znacznie starsza. Przykładem jest Papież Kalikst III (1455–1458) z rodziny Borgia, który uczynił kardynałami dwóch swoich siostrzeńców; jeden z nich, Rodrigo, został papieżem Aleksandrem VI (1492–1503). Aleksander, jeden z najbardziej skorumpowanych papieży, podniósł Alessandro Farnese, brata swojej kochanki, do godności kardynała; Farnese został potem papieżem Pawłem III. Paweł z kolei mianował kardynałami dwóch siostrzeńców w wieku lat czternastu i szesnastu.
Praktykom tym kres położyła bulla papieża Innocentego XII z 1692[3][4].
Współczesność
edytujW dzisiejszych czasach o nepotyzm są niekiedy oskarżane potężne politycznie rody, jak rodziny Kennedych czy Bushów (gubernator Jeb Bush w stanie Floryda) w amerykańskiej polityce. W 2002 r. nowo wybrany gubernator Alaski, Frank Murkowski, wyznaczył swą córkę Lisę Murkowski na opuszczony przez siebie fotel senatora.
Nepotyzm jest powszechny w krajach Trzeciego Świata, gdzie lojalność wobec rodziny jest nakazem kulturowym i gdzie faworyzowanie krewnych przybiera nierzadko karykaturalne formy. W reżimach dyktatorskich zdarza się „dziedziczenie” najwyższych stanowisk w państwie, czego przykładem jest Korea Północna, gdzie stanowisko przywódcy państwa i partii po Kim Ir Senie objął jego syn Kim Dzong Il, a następnie wnuk Kim Dzong Un. Różne państwa w różny sposób regulują kwestie pokrewieństwa w administracji publicznej[5]. Do nepotyzmu może dochodzić zarówno na poziomie państwowym (obsadzanie stanowisk politycznych), jak również w organizacjach, instytucjach i firmach[6].
Według raportu NIK z 2010 r. nepotyzm, klientelizm i kumoterstwo są zjawiskami często spotykanymi w polskim sektorze publicznym[7][8], w tym także w sądownictwie[9]. Próbą systemowego rozwiązania tego problemu była ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, zakładająca ograniczenie podległości służbowej wśród członków rodziny[10][11].
Nepotyzm jest – według raportu Komisji Europejskiej z 2013 r. – znaczącym problemem polskich uczelni medycznych, na których zachodzi pokoleniowe zawłaszczenie przez rodziny lekarzy uniwersyteckich posad, katedr i klinik, które bywają przekazywane wewnątrz klanów lekarskich[12].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Nepotyzm, [w:] Joanna Marszałek-Kawa, Danuta Plecka (red.), Leksykon wiedzy politologicznej, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2018, s. 298–299, ISBN 978-83-66220-26-3, OCLC 1091293670.
- ↑ Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: Wydawnictwo JEDEN ŚWIAT, 2009, s. 85. ISBN 978-83-89632-45-6.
- ↑ Marie Kyralová i inni, Malé církevní dějiny, wyd. 1, Praga: Zvon, 1992, s. 175–176, ISBN 80-7113-008-7, OCLC 39597482 (cz.).
- ↑ Josef Gelmi: Papežové. Praga: Mladá fronta, 1994. (cz.).
- ↑ Nepotyzm na świecie – jak radzą z nim sobie różne kraje. Forsal, 2012.
- ↑ Jiří Linhart, Alena Vodáková, Miloslav Petrusek, Velký sociologický slovník, wyd. 1, Praga: Karolinum, 1996, s. 682, ISBN 80-7184-311-3, OCLC 37945300 (cz.).
- ↑ Juliusz Ćwieluch, Wojciech Łukowski: Co się stało z naszą pracą. Polityka, 2011.
- ↑ NIK o naborze na stanowiska urzędnicze. Najwyższa Izba Kontroli, 2010.
- ↑ Jacek Czerniak: Interpelacja nr 8012 w sprawie domniemania kierowania się zasadą nepotyzmu przy powoływaniu na funkcję sędziego, na przykładzie apelacji lubelskiej. Sejm RP, 2012.
- ↑ Reforma szkolnictwa wyższego. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 2012-03-01. [dostęp 2012-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-16)].
- ↑ Dz.U. z 2011 r. nr 84, poz. 455.
- ↑ Brigitte Slot i inni, Study on Corruption in the Healthcare Sector [online], Komisja Europejska, październik 2013, s. 286–287 [dostęp 2014-01-15] (ang.).