Wikipedia

Murbach

gmina w Alzacji
Ten artykuł dotyczy miejscowoci we Francji. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Murbach – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Grand Est, w departamencie Górny Ren. Położona jest w płd.-wsch. części Wogezów, w środkowych partiach wąskiej doliny potoku Murbach, spływającego na wschód do rzeki Lauch(inne języki). Cały jej teren leży w obrębie regionalnego parku krajobrazowego (Parc naturel régional des Ballons des Vosges), w bezpośrednim sąsiedztwie najwyższego szczytu Wogezów Grand Ballon (1424 m). Najbliższym większym miastem jest oddale o ok. 5 km Guebwiller, z którym łączy Murbach jedyna prowadząca do miejscowości droga D 40 II. Osada powstała przy opactwie książęcym Murbach, założonym w tym miejscu w 1. połowie VIII w.; obecny herb miejscowości Murbach był herbem tego opactwa. Romański kościół św. Leodegara(inne języki), pozostałość kościoła opactwa Murbach, jest wybitnym zabytkiem architektury romańskiej[1].

Murbach
gmina
Ilustracja
Siedziba władz Murbachu
Herb
Herb
Państwo

 Francja

Region

Grand Est

Departament

Górny Ren

Okręg

Guebwiller

Kod INSEE

68229

Zarządzający

Maud Hart (od lipca 2020 r.)

Powierzchnia

6,82 km²

Wysokość

od 396 m do 1420 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności


164

• gęstość

25 os./km²

Kod pocztowy

68530

Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Murbach”
Położenie na mapie regionu Grand Est
Mapa konturowa regionu Grand Est, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Murbach”
Położenie na mapie Górnego Renu
Mapa konturowa Górnego Renu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Murbach”
Ziemia47°55′N 7°10′E/47,916667 7,166667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Gmina Murbach i jej otoczenie

Historia

edytuj

Osada powstała w średniowieczu przy opactwie książęcym Murbach, założonym w 727 r. przez książąt alzackich Etychonidów(inne języki) i wędrownego biskupa, przybyłego tu z klasztoru Reichenau, Pirmina. Opactwo Murbach, od początku XVI w. jako opactwo książęce (niem. Fürstabtei, łac. abbatia principi) czyli księstwo w obrębie Świętego Cesarstwa Rzymskiego, posiadało ogromne tereny w sąsiednich dolinach, gdzie leżały należące do Murbachu Guebwiller, Sankt Amarin i Wattwiller[2]. Kończący wojnę trzydziestoletnią w 1648 r. pokój westfalski, przyznawał Francji prawa do Alzacji, podkreślając jednak przynależność opactwa Murbach bezpośrednio do Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Tym samym zachowano status Murbachu jako księstwa (Reichsfürstentum), w obrębie którego leżała osada zwana wtenczas Belchenthal[3]. Aż po rok 1650 zabudowania opactwa, zniszczonego podczas dekad wojennych, pozostawały niezamieszkałe[4]. W drugiej połowie XVII wieku Ludwik XIV, powołując się na niejasne sformułowania w traktacie westfalskim, planował w ramach polityki zjednoczeniowej, przyłączyć do Francji resztę niemieckich dóbr książęcych. W 1680 r. Murbach jako opactwo wraz z osadą zostały anektowane przez koronę francuską. Osada Belchenthal wokół klasztoru Murbach nie rozrostała się, a wraz z przeniesieniem opactwa do Guebwiller w latach 40. XVIII w. całkowicie straciła znaczenie. Kościół opacki(inne języki) pw. św. Leodegara(inne języki), który mnisi zamierzali przebudować w stylu barokowym, został częściowo rozebrany. Nie podjęto jednak dalszej budowy, więc zaczął popadać w ruinę. W 1764 r. jego nienaruszoną wschodnią część, prezbiterium i transept z dwiema wznoszącymi się nad nim wieżami, przekazano osadzie Belchenthal na kościół parafialny[5]. Teren, gdzie stały wcześniej nawy kościoła, z czasem opróżniono z kamieni i materiału budowlanego i zamieniono na cmentarz. Kiedy w 1790 r. opactwo i księstwo Murbach na mocy reform porewolucyjnych przestało istnieć, osada przejęła jego nazwę – Murbach, zarzucając dotychczasową – Belchenthal[3]. Traktat pokojowy, zawarty 10 maja 1871 r. i kończący wojnę francusko-pruską, przyznawał Alazję zjednoczonemu państwu niemieckiemu i wieś Murbach administracyjnie włączono do powiatu Gebweiler (Kreis Gebweiler) w okręgu Górna Alzacja (Bezirk Oberelsaß). Po I wojnie światowej cały ten obszar został na mocy postanowień traktatu wersalskiego przyznany Francji. W trakcie II wojny światowej zajmowały go wojska Wehrmachtu i były do 1944 r. zarządzane przez Niemcy. Następnie, wraz z innymi terenami na lewym brzegu górnego Renu, Murbach znalazło się w granicach republiki francuskiej[6][7].

Ze względu na różną przynależność państwową w przeszłości nazwa ‘Murbach’ ma odrębne wymowy: niemiecką[8], francuską[9] i alzacką[10].

  •  
    Główna (wjazdowa) ulica Murbachu
  •  
    Tablica upamiętniająca założenie Lucerny przez opactwo Murbach
  •  
    Dawne budynki klasztorne i brama od strony ogrodu (IX 2005)
  •  
    Budynek obok ratusza (mairie) od strony kościoła (VII 2015)
  •  
    Budynek przy ratuszu w trakcie renowacji (2018)
  •  
    Zabudowania po renowacji (VI 2021)
 
Widok na Murbach z wieży kościelnej na starej (niedatowanej) fotografii

Demografia i gospodarka

edytuj

Według danych na ostatnie trzy stulecia, najwięcej mieszkańców miało Murbach w 2. połowie XIX w.: w 1861 r. było ich 314, najwyższą liczbę odnotowano na rok 1885 – 326 mieszkańców[11], a w 1900 r. jedynie 295 i w 1910 r. 271 mieszkańców[12]. Po II wojnie światowej, w 1946 r., było ich 188, by na przełomie lat 70. i 80. spaść do 89 osób w 1982 r. Od 2006 r. liczba mieszkańców z roku na rok nieznacznie wzrasta: od 136 w 2006 r., 156 w 2016 r. i 164 w 2021 r.[13][14].

 
Mapa infrastruktury i użytkowania gruntów w gminie Murbach w 2018 r. (CLC)

Użytkowanie gruntów na obszarze gminy nie ma charakteru rolniczego, gdyż lasy i środowiska półnaturalne zajmowały w 2018 r. 90,9% powierzchni, tak samo zresztą jak w 1990 r. Szczegółowy podział użytkowania gruntów w 2018 r. według danych CLC był następujący: lasy (83,6%), użytki zielone (9,1%), krzewy i/lub roślinność zielna (7,3%)[15].

Zabytki

edytuj

Murbach leży na szlaku alzackich zabytków architektury romańskiej La Route Romane d’Alsace. Z dawnych zabudowań klasztornych zachowały się dwa budynki z przełomu XVII–XVIII w. z łączącą je bramą wjazdową (wcześniej na teren opactwa)[16], kaplica loretańska z 1663 r.[17] na płd. stoku góry Hohrupf (tuż nad zabudowaniami) oraz wschodnia część, prezbiterium i transept, kościoła św. Leodegara, zbudowanego w latach ok. 1145-1155 r. – wybitnie cennego zabytku architektury romańskiej, zachowanego jedynie z nieznacznymi zmianami w stanie oryginalnym[18]. Na szczycie góry Hohrupf, na granicy z leżącą na północ gminą Lautenbach, widoczne są niewielkie resztki ruin zamku Hohrupf (wzniesionego ok. 1230 r.), jednego z wielu zbudowanych nad okolicznymi dolinami przez opatów Murbachu.

  •  
    Ogród klasztorny i brama wjazdowa do opactwa
  •  
    Kościół św. Leodegara
  •  
    Kościół św. Leodegara od zachodu
  •  
    Kościół św. Leodegara od wschodu
  •  
    Wnętrze kościoła św. Leodegara, ołtarz główny
  •  
    Św. Pirmin przed kościołem św. Leodegara
  •  
    Kaplica lotaryńska
  •  
    Ulica Rue du Belchental, wiodąca ku Grand Ballon

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wolfgang Kaiser, Romanische Architektur in Deutschland, [w:] Rolf Toman (red.), Romanik. Architektur, Skulptur, Malerei, Potsdam: Tandem Verlad, 2009, s. 53, ISBN 978-3-8331-5582-6.
  2. ↑ Nazwy miejscowości podano wg aktualnej pisowni francuskiej. Często odbiega ona od oryginalnych nazw niemieckich, które były współczesne dawnym dziejom Murbachu.
  3. ↑ a b Joachim Müller, Die Klosterkirche Murbach im Elsaß, [w:] Günther Binding (red.), 44. Veröffentlichung der Abteilung Architekturgeschichte des Kunsthistorischen Instituts des Universitäts zu Köln, Köln 1992, s. 3, ISSN 0940-7812.
  4. ↑ Philippe Legin, Die abteikirche von Murbach im Oberelsass, Colmar: Editions S.A.E.P., 1980, s. 48.
  5. ↑ Müller 1992 ↓, s. 7, 85-86.
  6. ↑ Kanton Gebweiler [online], territorial.de [dostęp 2024-09-17].
  7. ↑ Landkreis Gebweiler [online], territorial.de [dostęp 2024-09-17].
  8. ↑ How to Pronounce Morbach (Germany). Cities Pronunciation 2023-03-25. [dostęp 2024-09-24].
  9. ↑ Murbach Pronunciation [online], www.howtopronounce.com [dostęp 2024-09-24] (ang.).
  10. ↑ How to Pronounce Murbach Correctly in French. French Pronunciation Guide 2024-01-22. [dostęp 2024-09-24].
  11. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Elsass-Lothringen, Gebweiler [online], eirenicon.com [dostęp 2024-09-17].
  12. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2024-09-17].
  13. ↑ Populations légales 2006. Commune de Murbach (68229) [online], archive.wikiwix.com [dostęp 2024-09-17].
  14. ↑ Murbach - Notice Communale [online], cassini.ehess.fr [dostęp 2024-09-17].
  15. ↑ CORINE Land Cover | Données et études statistiques [online], statistiques.developpement-durable.gouv.fr [dostęp 2024-09-17].
  16. ↑ Philippe Legin, Die Abtei Murbach, Murbach: Edition de la Paroisse, [1983], s. 23.
  17. ↑ Walter Hotz, Handbuch der Kunstdenkmäler im Elsass und in Lothringen, wyd. II, München und Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1970, s. 153.
  18. ↑ Joachim Müller, Die Klosterkirche Murbach im Elsaß, [w:] Günther Binding (red.), 44. Veröffentlichung der Abteilung Architekturgeschichte des Kunsthistorischen Instituts des Universitäts zu Köln, Köln 1992, 307 i in., ISSN 0940-7812.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Murbach&oldid=74823220”