Michał Romanow (1861–1929)

Michał Michajłowicz Romanow, ros. Михаил Миха́йлович Романов (ur. 22 września^?/4 października 1861 w Petersburgu, zm. 26 kwietnia 1929 w Londynie) – rosyjski arystokrata, wielki książę Rosji; wojskowy w stopniu pułkownika.

Michał Michajłowicz Romanow

Михаил Миха́йлович Романов
1910
Wielki książę Rosji
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	4 października 1861 Petersburg
Data i miejsce śmierci	26 kwietnia 1929 Londyn
Ojciec	Michał Nikołajewicz Romanow
Matka	Olga Fiodorowna Romanowa
Żona	Zofia von Merenberg
Dzieci	Anastazja de Torby, Nadieżda de Torby, Michał de Torby
Rodzeństwo	Mikołaj, Anastazja, Jerzy, Aleksander, Sergiusz, Aleksy
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się jako trzecie dziecko i drugi syn wielkiego księcia Michała Nikołajewicza i Olgi Fiodorowny Romanowów. W 1862 rodzina przeniosła się do Tbilisi. Nauki pobierał u domowych guwernantów. Przygotowywany do kariery w wojsku otrzymał spartańskie wychowanie. Jako nastolatek uprawiał wyczynowo jeździectwo. Zaniedbywany przez ojca, pochłoniętego pracą państwową i wojskową, pod wymagającym okiem matki, wyrastał w atmosferze wyobcowania. W 1877–1878 wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej. W 1878 awansowany na pułkownika, służył w Lejb-Gwardyjskim Pułku Jegrów. W 1882 powrócił do Petersburga, gdzie oddawał się rozrywkom, zwłaszcza hazardowi. W 1885 zlecił Maximilianowi Messmacherowi zaprojektowanie własnej siedziby (budowę ukończono w 1891).

W 1886 rozpoczął podróż po Europie. Wiosną tego roku ubiegał się w Londynie o rękę Marii Teck, jednak został odrzucony. W ciągu kolejnych lat bezskutecznie poszukiwał małżonki, odrzucany kolejno przez Irenę z Hesji-Darmstadt i Ludwikę Koburg. Próbował też szczęścia wśród osiadłej we Francji polskiej szlachty, jednak propozycja ożenku z Magdaleną Collana-Walewską (1869–1955), wnuczką Aleksandra, spotkała się z ostrym sprzeciwem matki wielkiego księcia. W 1888 powrócił do Rosji, gdzie wikłał się w burzliwe romanse. Kolejny projekt małżeństwa z Jekatieriną Ignatiewą (1869–1914), córką Nikołaja, został zaaprobowany przez cara Aleksandra III. Jednak Olga Fiodorowna nie wyraziła zgody również na ten związek i wysłała syna w podróż za granicę.

Podczas pobytu w Nicei w 1890 Michał Michajłowicz poznał Zofię von Merenberg, która pomimo że była hrabianką i wnuczką Aleksandra Puszkina, również mogła być uznana przez cara za osobę nierówną stanem społecznym. Dlatego nie czekając na odpowiednie zezwolenia dworu para wzięła ślub już 26 lutego 1891 w San Remo (związek morganatyczny). Samowola wielkiego księcia wywołała skandal na dworze carskim. Został on zdegradowany w służbie wojskowej i pozbawiony stanowiska adiutanta dworu. Olga Fiodorowna na wieść o decyzji syna doznała załamania nerwowego i udała się na Krym dla podreperowania zdrowia; jednak zmarła na atak serca jeszcze w czasie podróży. Okoliczności tej śmierci ściągnęły na Michała Michajłowicza oskarżenia rodziny o narażenie na szwank delikatnej natury matki. Wzbroniono mu więc wzięcia udziału w jej pogrzebie. Został też zobowiązany przez cara do udania się na emigrację.

W 1892 małżeństwo przyjęło zaproszenie wuja Zofii von Merenberg, Adolfa, wielkiego księcia Luksemburga. Tam otrzymała dla siebie i swojego przyszłego potomstwa tytuł hrabiny de Torby. Początkowo zamieszkali w Wiesbaden, aby następnie osiąść w Cannes. Michał Michajłowicz utrzymywał dom z dochodów osiąganych z własności rozlewni wody i zakładu uzdrowiskowego w Bordżomi. Pozwoliło mu to na wygodne życie oraz zaangażowanie się w inwestycje handlowe, działalność charytatywną i wspieranie kultury, m.in. budowy cerkwi w Cannes oraz współorganizacji klubu golfowego. Wobec wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) zorganizował tam szpital dla rannych oficerów. Od 1903 ocieplają się stosunki Michała Michajłowicza z najbliższą rodziną. Wakacje letnie chętnie spędzają w jego francuskiej rezydencji siostra, Anastazja oraz brat Aleksander. Za namową rodzeństwa gościł tu również ojciec Michaiła, reperując zdrowie po przebytym wylewie i pozostał tu aż do swojej śmierci (1909).

W 1899 za namową licznej grupy arystokracji brytyjskiej przeniósł się na Wyspy i zamieszkał w Keele. W 1902 rada miejska Newcastle-under-Lyme powierzyła mu urząd lorda wysokiego stewarta. W 1909 Michaił Michajłowicz przeprowadził się do Londynu. Tam został prezesem Hampstead General Hospital oraz Hampstead Art Society.

Michał Michajłowicz i Zofia de Torby, 1902

W 1912 Michał Michajłowicz został przywrócony do armii rosyjskiej, ponownie otrzymując stopień pułkownika z przydziałem do 49 Pułku Brzeskiego. W czasie I wojny światowej pozostał w Anglii. Został przewodniczącym komisji nadzorującej rosyjskie zamówienia zagraniczne na zakup broni. Był też pośrednikiem w zaciąganiu pożyczek przez skarb Rosji. W liście do Mikołaja II z 31 października 1916 przestrzegł cara przed zbliżającą się rewolucją, o której organizacji donosili brytyjscy wywiadowcy, oraz zalecał monarsze podjęcie głębokich reform społecznych i politycznych w kraju.

Po zakończeniu wojny i upadku caratu uzyskał rentę w wysokości 10 tys. £ rocznie ze skarbu Jerzego V. Wiosną 1929 Michał Michajłowicz zachorował na grypę, w wyniku czego zmarł 26 kwietnia. Został pochowany na cmentarzu Hapstead w Londynie.

Rodzina

Michał Michajłowicz z synem Michałem, ok. 1865

Michał Michajłowicz Romanow i Zofia von Merenberg mieli troje dzieci, które utworzyły nowy ród hrabiów de Torby:

• Anastazję Michajłownę, zw. Zia (1892–1977): od 1917 żonę sir Harolda Wernhera (1893–1973).
• Nadieżdę Michajłownę, zw. Nada (1896–1963): od 1916 hrabinę Medina jako żona Jerzego Mountbattena (1892–1938).
• Michała Michajłowicza, zw. Boy de Torby (1898–1959).

Odznaczenia

• Order Św. Andrzeja (1861),
• Order Św. Aleksandra Newskiego (1861),
• Order Św. Anny – I kl. (1861),
• Order Orła Białego (1861),
• Order Św. Stanisława – I kl. (1861),
• Order Św. Włodzimierza – IV kl. (5 maja 1884), III kl. (6 maja 1885),
• Krzyż Wielki Orderu Św. Stefana (1884),
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela ( ),
• Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej ( ),
• Krzyż Wielki Orderu Ludwika ( ),
• Krzyż Wielki Orderu Lwa i Słońca ( ),
• Order Osmana – I kl. ( ),
• Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (1901),
• Order Św. Aleksandra ( ),
• Order Wierności ( ),
• Order Korony Wendyjskiej ( ),
• Order Orła Czarnego ( ),
• Order Ernestyński ( ),
• Brązowy Medal Pamiątkowy Wojny Tureckiej (1878),
• Medal Pamiątkowy Koronacji Aleksandra III (1883),
• Odznaka Rosyjskiego Czerwonego Krzyża (1906),
• Odznaka Palestyńskiego Towarzystwa Prawosławnego ( ),

Genealogia

Prapradziadkowie	car Rosji Piotr III (1728–1762) ∞1745 caryca Rosji Katarzyna II Wielka (1729–1796)	ks. Wirtembergii Fryderyk II Eugeniusz (1732–1797) ∞1753 Fryderyka Dorota z Brandenburgii-Schwedt (1736– 1798)	kr. Prus Fryderyk Wilhelm II (1744–1797) ∞ 1769 Fryderyka Ludwika von Hessen-Darmstadt (1751–1805)	w. ks. Meklemburgii-Sterlitz Karol II (1741–1816) ∞1768 Fryderyka Karolina z Hesji-Darmstadt (1752–1782)	margrabia Badenii Fryderyk (1703–1732) ∞1727 Anna Amelia Orańska (1710–1777)	baron Ludwik Henryk Geyer von Geyersberg (?–?) ∞? Maksymiliana Krystyna von Sponeck (?–?)	kr. Szwecji Gustaw III (1746–1792) ∞1766 Zofia Magdalena von Oldenburg (1682-1750)	Karol Ludwik von Hochberg (1755–1801) ∞1775 Amelia Fryderyka von Hessen-Darmstadt (1754–1832)
Pradziadkowie	car Rosji Paweł (1754-1801) ∞1776 Maria Fiodorowna (1759–1828)		kr. Prus Fryderyk Wilhelm III (1770–1840) ∞ 1793 Ludwika Augusta z Meklemburgii-Strelitz (1776-1810)		w. ks. Badenii Karol Fryderyk (1728–1811) ∞ 1787 Ludwika Karolina Geyer von Geyersberg (1768–1820)		kr. Szwecji Gustaw IV Adolf (1778–1837) ∞1797 Fryderyka Dorota von Hochberg (1781–1826)
Dziadkowie	car Rosji Mikołaj I Pałkin (1796–1855) ∞1817 Aleksandra Fiodorowna (1798–1860)				w. ks. Badenii Leopold von Hochberg (1790–1852) ∞ 1819 Zofia Wilhelmina von Holstein-Gottorp (1801-1865)
Rodzice	Michał Nikołajewicz Romanow (1832–1909) ∞1857 Olga Fiodorowna (1839-1891)
Michał Michajłowicz Romanow (1861–1929)

Bibliografia

• Andrusiewicz, Andrzej: Romanowowie : Imperium i familia. Kraków: Wyd. Lit., 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
• Figes, Orlando: Taniec Nataszy : Z dziejów kultury rosyjskiej. Przekł. z ang. Jeżewski, Władysław. Warszawa: Wyd. „Magnum”, 2011. ISBN 978-83-89656.
• Romanow, Aleksander: Koniec dynastii : Księga wspomnień. Przekł. z ros. Tur, Krzysztof. Białystok: Wyd. „Łuk”, 1995. ISBN 83-85183-06-X.
• Sebag Montefiore, Simon: Romanowowie 1613–1918. Przekł. z ang. Fiedorek, Tadeusz; Jeżewski, Władysław. Warszawa: Wyd. „Bellona”, 2016. ISBN 978-83-11-16043-9.
• Skott, Staffan: Romanowowie wczoraj i dziś. Przekł. ze szw. Węgleńska, Anna. Warszawa: OW „Polczek”, 2004. ISBN 83-85272-27-5.