Mennica we Wrocławiu
Mennica we Wrocławiu – wytwórnia monet we Wrocławiu, która zakończyła działalność w XIX wieku.
Historia
edytujCzasy piastowskie
edytujMennica we Wrocławiu zaistniała ok. połowy XI wieku. Bolesław II Szczodry bił tu denary z napisem BOLIZLAUS DUX na awersie, zaś na rewersie głową Jana Chrzciciela, patrona katedry[1] i napisem SCS JOHANNIS (łac. Sanctus Johannis – Święty Jan)[2]. Nie jest znana lokalizacji tamtej mennicy. Dawne przekonania o biciu monety we Wrocławiu przez Chrobrego zostały obalone przez Stanisława Suchodolskiego[2].
W okresie rozbicia dzielnicowego (XII–XIV wiek) we Wrocławiu swoje monety bili:
W owym czasie bito:
- duże brakteaty (pierwsza połowa XIII wieku), które wyróżniały się większą zawartością srebra
- kwartnik śląski (przełom XIII i XIV wieku) – pierwsza „grubsza” moneta w Europie Środkowej. Zakończenie emisji kwartników wiązało się z przejściem księstwa pod panowanie czeskie w 1335 roku[3],
- halerz wrocławski (lata 60. XIV wieku) – odmiana denara. Monety nosiły godło miasta lub inicjały (V,W)
W 1360 cesarz Karol IV przyznał miastu prawo bicia złotych monet, a rok później srebrnych[4] halerzy[5].
W obrębie murów istniały dwa zakłady mennicze, dawny książęcy – założony w 1318 przez Henryka VI przy ulicy Piaskowej[a] – i zarządzany między 1360 a 1662 przez radę miejską[2], oraz drugi przy obecnej ulicy Menniczej istniejący do 1500 roku[4].
W królestwie czeskim
edytujOd XVI wieku Mennica Wrocławska emitowała między innymi:
- dukaty od 1517 do 1559[6],
- guldeny[6],
- talary,
- białe grosze śląskie,
- monety stanów śląskich,
- monety stanów ewangelickich.
Do 1531 roku na wrocławskich dukatach na awersie znajdował się zwrócony w lewo czeski lew otoczony napisem ·MO·AVR·VRATISLAV· (łac. moneta aurea vratislaviensis – złota moneta wrocławska) z rokiem emisji. W górnej części znajdowała się tarcza z ozdobną literą W. Na rewersie widniała postać Wacława, patrona Czech w zbroi płytowej z proporcem (na proporcu orzeł śląski ze zgorzelcem), mieczem i tarczą z wizerunkiem głowy Jana Ewangelisty[b] w otoce napisu: ·S·WENCES·LAVS·D·B (łac. Sanctus Wenceslaus Dux Bohemiae — święty Wacław książę Czech)[6].
Na awersie jedynej emisji wrocławskiego goldguldena[c] wybitego w 1531 roku znajduje się tarcza herbowa miasta w napisie ·MO·AVR·VRATISLAVIEN·1531·. Na rewersie półpostać Jana Chrzciciela z barankiem na ręku oraz napis S·BAPTISTA·IOHANNIS· (łac. Sanctus Baptista Iohannis – Święty Jan Chrzciciel). Zachowały się jedynie 3–4 egzemplarze, z których jeden jest w posiadaniu Muzeum Narodowego w Warszawie[6].
Po 1531 mennica wciąż biła dukaty jednak zmieniając wzorzec awersu na zapoczątkowany emisją guldena, gdzie lew czeski ustąpił miejsca pełnemu herbowi miejskiemu[6].
W 1662 roku mennica została wykupiona przez cesarza Leopolda I[2].
Okres pruski
edytujW 1741 Fryderyk II Wielki, król Prus, zdobył większość Śląska oraz Wrocław. Od tego czasu mennica pracowała na potrzeby królestwa.
Wybijano wówczas:
- monety dla księstwa oleśnickiego
- monety Wielkiego Księstwa Poznańskiego
Mennica we Wrocławiu zakończyła swoją działalność w 1848 roku[2].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Do 1945 przy ul. Piaskowej 1 znajdował się dom znany jako Stara Mennica, zniszczony w czasie oblężenia Festung Breslau[2].
- ↑ Tym samym na monecie znajdują się zdekomponowane 4 z 5 pól herbu Wrocławia (w kolejności herbowej): lew czeski, orzeł śląski, głowa Jana Ewangelisty i litera W. Brakuje jedynie wizerunku Jana Chrzciciela.
- ↑ Określenie to – „goldgulden” – jest tautologią, bowiem już sama nazwa gulden oznacza złotą monetę, jest jednak stosowane w literaturze przedmiotu dla guldenów tego okresu funkcjonujących obok bitych w srebrze guldinerów, monet o równowartości guldena.
Przypisy
edytuj- ↑ Gelles 1996 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d e f g Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991, s. 244. ISBN 83-04-03723-8.
- ↑ Kwartniki śląskie. Ossolineum, 2022-01-12. [dostęp 2023-02-06].
- ↑ a b Norman Davies: Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 145.
- ↑ Gelles 1996 ↓, s. 18.
- ↑ a b c d e Jarosław Dutkowski: Złoto czasów dynastii Jagiellonów. Gdańsk: Stowarzyszenie Numizmatyków Profesjonalnych, 2010, s. 317–320. ISBN 978-83-927453-4-1.
Bibliografia
edytuj- W. Długoborski, J. Gierowski, K. Maleczyński: Dzieje Wrocławia do roku 1807, Warszawa 1958
- Beata Maciejewska: Dzieje miasta Wrocław, Wrocław 2002
- Dariusz Ejzenhart, Herby i znaki mennicze na trojakach polskich, Wrocław: GS Media Grzegorz Szajuk, 2008, ISBN 978-83-926876-0-3, OCLC 749672048.
- Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Monety 24-krajcarowe z mennic śląskich, Wrocław: [Dariusz Ejzenhart], 2009, ISBN 978-83-926876-4-1, OCLC 751145067.
- Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Monety 3-krajcarowe z mennic śląskich, Wrocław: [Dariusz Ejzenhart], 2012, ISBN 978-83-926876-1-0, OCLC 838608441.
- Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Złota moneta z mennicy wrocławskiej na aukcjach europejskich, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2013, ISBN 978-83-937143-0-8, OCLC 864210548.
- Marek Cetwiński: Historia Wrocławia w datach. Romuald Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996.