Markowo (powiat ostródzki)
Markowo (niem. Reichertswalde) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W roku 1973 wieś należała do powiatu morąskiego, gmina Morąg, poczta Łączno.
| wieś | |
 Pałac w Markowie (1910) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
280[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
14-300[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOS |
| SIMC |
0482677 |
Położenie na mapie gminy Morąg  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego  | |
 54°01′09″N 19°54′14″E/54,019167 19,903889[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość leży w historycznym regionie Prus Górnych[4] W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Rykartowo[5].
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Markowo[6].
Historia
edytujZałożone w latach 1402–1408 jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim, na 60 włokach. Sołtys otrzymał sześć włok wolnych. Od 1561 we władaniu rodu Dohnów, kiedy to margrabia branderburski i książę pruski Albrecht Fryderyk nadał na prawie lennym wsie Markowo, Strużyna i Złotna, wraz z wolnymi karczmarzami, synom burgrabiego Piotra Dohny. Stało się to za protekcją króla polskiego – Zygmunta Augusta. Dohnowie – podobnie jak w Słobitach – stworzyli w Markowie ośrodek kultury rolnej oraz zbudowali pałac z kaplicą.
Około 1850 roku oprócz dworu w Markowie, do rodu Dohnów należały także folwarki: Dolina, Dworek, Gilginie, Gudniki, Niebrzydowo Małe, Stabuniki, Strużyna, Surajny, Warkałki, Woryty Morąskie, Zbożne. W skład dóbr wchodziły także wsie szarwarczne: Borzymowo, Markowo, Strużyna i Złotna. łącznie obszar ten obejmował około 400 włók ziemi. Później, w wyniku uwłaszczenia chłopów dobra te uległy zmniejszeniu przybył za to folwark Lekławki). Po regulacji dobra markowskie obejmowały ponad 310 włok, w tym 76 włók lasów. Ponadto zwierały kilka zakładów przemysłowych, w tym cegielnia parowa (w Markowie), mleczarnia (w Markowie), tartak parowy.
W roku 1782 w dokumentach odnotowano 45 „dymów” w Markowie. W 1818 było 38 dymów i 364 mieszkańców. W 1858 odnotowano 43 dymy z 403 osobami. Szkoła we wsi powstała około roku 1700 jako jednoklasówka.
W roku 1939 gmina Markowo liczyła 104 gospodarstwa domowe i 410 mieszkańców. Spośród nich 292 utrzymywało się z rolnictwa i leśnictwa, 47 z pracy w przemyśle lub rzemiośle, 12 z pracy w handlu i komunikacji. W tym czasie w gminie było jedno małe gospodarstwo rolne (klasa wielkości 0,5-5 ha), cztery nieco większe (5-10 ha), sześć o powierzchni w granicach 10-20 ha, 6 o areale 20-100 ha i dwa o powierzchni powyżej 100 ha.
Zabytki
edytujWe wsi ruiny pałacu Dohnów-Reichertswalde z parkiem krajobrazowym ze stawami[7]. Barokowy pałac zbudowano w latach 1701–1704 przez Johanna Caspra Hindersina na miejscu wcześniejszego dworu. Barokowy pałac przebudowano w wieku XIX, dobudowując wieżę. W posiadłości Dohnów przed II wojną światową znajdowała się kolekcja malarstwa holenderskiego (portrety) z XVII w. Ocalałe po II wojnie światowej fragmenty zbioru zgromadzone są w muzemu w Morągu (pałac Dohnów). Z zespołu pałacowego zachowała się oficyna z XVIII w., niektóre zabudowania gospodarcze oraz tzw. trojaki. W pobliżu wsi, na wzniesieniu w lesie, znajduje się cmentarz rodziny zu Dohna.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 77860
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 775 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Marian Biskup Wojna pruska, str. 29: "Ukształtowanie terenowe Prus powodowało, że już w XV wieku dzielono je na tak zwane Prusy Górne (Oberland), sięgające od linii dolnej Wisły do Pasłęki, i Prusy Dolne (Niederland) obejmujące nizinne obszary na Wschód od Pregoły (...).
- ↑ „Morąg – z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn 1973.
- ↑ Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 340
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 223
Bibliografia
edytuj- Jan Bałdowski, Województwo olsztyńskie, Vademecum turystyczne, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. (s. 69)
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 152-153
- Rzempołuch Andrzej – „ Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich”, Agencja Wydawnicza „Remix”, Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X. (s. 86-87)
- „Morąg – z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn 1973