Lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny
Lotnisko Rakowice-Czyżyny w Krakowie – historyczne, rozformowane lotnisko znajdujące się w krakowskiej dzielnicy Czyżyny opodal dzielnicy Rakowice, od 2003 ponownie czynne okazjonalnie na części swojego pierwotnego obszaru jako lądowisko Kraków-Czyżyny Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. W 2008 oraz 2021 większość obszaru została wpisana do rejestru zabytków.
 Eksponat: Jak-17 UTI | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Miejscowość |
Kraków | ||
| Typ |
cywilne/muzealne (okazjonalne) | ||
| Właściciel | |||
| Kod ICAO |
EPKC | ||
| Strefa czasowa |
UTC +1 | ||
| Wysokość |
218,5 m n.p.m. | ||
| Drogi startowe | |||
| |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||
 50°04′56,13″N 19°59′56,00″E/50,082258 19,998889
| |||
| Strona internetowa | |||
 nr rej. A-1106[1]
| |
 Widok z północnego wschodu oraz fragment dawnego pasa startowego używanego obecnie podczas pokazów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
osiedle Akademickie, 31-866 Kraków |
| Typ budynku |
lotnisko |
| Rozpoczęcie budowy |
1912 |
| Pierwszy właściciel | |
| Obecny właściciel |
Politechnika Krakowska, gmina Kraków, województwo Małopolskie, Comarch |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujLotnisko powstało na terenie podkrakowskiej wsi Rakowice[2] w 1912 w związku z rozwojem lotnictwa Austro-Węgier. W 1918 roku stało się jednym z punktów etapowych pierwszej w Europie regularnej pocztowej linii lotniczej łączącej Wiedeń z Kijowem i Odessą[3]. Początkowo zajmowało obszar 55 ha i zawierało bazę oddziału lotniczego: hangary, budynek oficerski, remizę pojazdów transportowych, skład paliwa. Później rozbudowano je o zespół koszar złożony z pięciu budynków, park z kortami tenisowymi, halę balonową i zaplecze techniczne.
Po odzyskaniu niepodległości i przejęciu obiektów lotniska przez polskie władze wojskowe zorganizowano pierwszą polską jednostkę bojową tzw. Eskadryllę Lotniczą (później 1 Eskadra). Następnie bazę rozbudowano tworząc warsztaty remontowo-produkcyjne, Niższą Szkołę Pilotów i kolejne eskadry. W 1921 powstał w oparciu o istniejące zaplecze techniczne 2 Pułk Lotniczy. W połowie lat 20. polskie władze wojskowe podjęły decyzję o rozbudowie lotniska. 18 lipca 1923 otwarto Cywilną Stację Lotniczą Kraków do obsługi lotów pasażerskich, czego efektem było powstanie drugiego co do wielkości lotniska w Polsce. W 1938 uruchomiono linię międzynarodową Warszawa-Kraków-Budapeszt.
W końcu sierpnia z krakowskiego lotniska przerzucono wszystkie jednostki bojowe na tajne lotniska operacyjne. Bombardowania niemieckie rankiem i po południu 1 września 1939[4] nie spowodowały strat w samolotach bojowych, choć Niemcy uszkodzili hangary, zniszczyli budynki zespołu koszarowego oraz samoloty drugiego rzutu zgromadzone na lotnisku.
W czasie II wojny światowej lotnisko przejęli Niemcy, po jej zakończeniu straciło ono swoje znaczenie ze względu na zagęszczającą się zabudowę okolicznych terenów.
W latach 50. na wschód od lotniska wzniesiono Hutę im. Lenina oraz dzielnicę mieszkaniową Nowa Huta, których rozwój utrudniał eksploatację lotniska. Od 1953 zaczęto systematyczną likwidację lotniska przenosząc poszczególne działy w inne miejsca. W 1963 zlikwidowano lotnisko. W momencie likwidacji posiadało betonową drogę startową na kierunku 11/29 o rozmiarach 2200 × 60 metrów.
Pozostałościami infrastruktury lotniska na terenach Czyżyn są obiekty Muzeum Lotnictwa Polskiego, które zajęło część ocalałych zabudowań i Park Kultury i Wypoczynku utworzony w 1966 na niezabudowanych terenach polotniczych (obecnie Park Lotników Polskich).
W 2008 roku najstarsza część lotniska została z inicjatywy Rady Dzielnicy III wpisana do Rejestru Zabytków. W styczniu 2013 roku deweloper zerwał betonową powierzchnię części pasa, po wschodniej części ul. Izydora Stella-Sawickiego, zachowując jego przestrzeń, która jest pod ochroną konserwatorską, w celu wykorzystania uzyskanej przestrzeni na tereny rekreacyjne dla budowanego osiedla mieszkaniowego[5][6].
W dniu 26 stycznia 2021 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie obszar pola wzlotów zachodniej części lotniska Rakowice-Czyżyny został wpisany do rejestru zabytków[7]. Obszar wpisany do rejestru zabytków znajduje się w gminnej ewidencji zabytków miasta Krakowa i stanowi element europejskiego dziedzictwa kulturowego.
Obecne lądowisko
edytujMuzeum rokrocznie od 2004 do 2019, najczęściej w czerwcu, organizowało Małopolski Piknik Lotniczy. W 2003 na potrzeby lotnicze muzeum i pikniku lotniczego ustanowiono ponownie czynne lądowisko na zachodnim fragmencie dawnej betonowej drogi startowej (obecnie przedzielonej ulicą; wschodnia część leży na terenie osiedla mieszkaniowego, mniej więcej w zachowanym stanie). Nowa droga startowa jest czynna zwykle na kierunku 28 (w czasie Pikników okazjonalnie również na kierunku 10) i posiada betonową nawierzchnię o wymiarach 720 × 60 m. Mogą z niej korzystać lekkie samoloty do 7500 kg i śmigłowce[8].
Galeria
edytuj-
Pas startowy lotniska, widok na północny zachód, po prawej os. Dywizjonu 303 -
Hangar na os. II Pułku Lotniczego -
Duży hangar, obecnie na terenie Muzeum Lotnictwa -
Mały hangar, obecnie na terenie Muzeum Lotnictwa -
Ruiny zburzonego hangaru na terenie Muzeum Lotnictwa -
Widok na pas startowy na zachód – w tle „Quattro Business Park” -
Pas startowy dawnego lotniska, w oddali Małopolskie Centrum Nauki Cogiteon i Osiedle Akademickie
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-10-29].
- ↑ Krzysztof Radwan, Krzysztof Mroczkowski, 100 lat polskiego lotnictwa, 2018.
- ↑ Krzysztof Wielgus, Rakowice-Czyżyny lotnisko Krakowa, 2002.
- ↑ Mateusz Drożdż, 75 lat temu pierwsze bomby na Kraków spadły w Rakowicach, "Biuletyn Rady Dzielnicy III" nr 3/2014, wrzesień 2014.
- ↑ Piotr Rąpalski: Zerwali pas lotniska w Czyżynach. Jego los jest przesądzony. 2013-02-12. [dostęp 2013-02-19].
- ↑ Co powstanie na pasie w Czyżynach? Budimex składa obietnicę mieszkańcom – Gazetakrakowska.pl [online], gazetakrakowska.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Piotr Ogórek, Kraków. Zachodnia część dawnego pasa lotniska w Czyżynach zabytkiem. Oficjalna decyzja. Co z budową Cogiteonu? [online], Gazeta Krakowska, 28 stycznia 2021 [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Informacje dla pilotów dotyczące czynnego lądowiska Rakowice-Czyżyny Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. pikniklotniczy.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-25)]..
Bibliografia
edytuj- Historia Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
- Remigiusz Kasprzycki: Rakowice-Czyżyny w latach 1921–1955. Krakowskie lotnisko w służbie wojskowej i cywilnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010. ISBN 83-7188-448-1.
- Krzysztof Wielgus: Rakowice-Czyżyny lotnisko Krakowa. Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2002. ISBN 83-915921-3-8.