Lingwistyczna analiza tekstów literackich
Analiza językowa – badanie utworów literackich za pomocą teorii i metod językoznawczych, w tym metod porównawczych (np. między różnymi utworami)[1]. Jej celem jest wyodrębnienie elementów składowych języka i ustalenie wzajemnych relacji między nimi. Bierze pod uwagę takie czynniki jak[2]:
- słownictwo – np. zakres, powtarzalność, znaczenie,
- gramatyka – np. przestrzeganie zasad, złożoność, powtarzalność,
- składnia – np. sposób łączenia zdań, przechodzenie między wątkami,
- struktura – np. ułożenia elementów tekstu.
Do metod analizy językowej należą[3]:
- metoda dystrybucyjna – badanie kontekstów, w których może wystąpić dany element języka (np. fonem czy grupa wyrazowa). Stworzona przez amerykańską szkołę strukturalistyczną.
- metoda transformacyjna – badanie za pomocą transformacji struktur językowych, np. strony biernej na stronę czynną.
Metody komputerowe
edytujPowstanie lingwistyki komputerowej i przetwarzania języka naturalnego w połączeniu z digitalizacją utworów literackich umożliwiło analizę językową z użyciem komputerów i big data.
Przykładami takich badań są np. badania nad przebiegiem napięcia emocjonalnego w utworach literackich lub szukanie struktur fraktalnych w tekście.
Pierwsze z nich zostały wykonane w latach 2015–2016 na University of Vermont na podstawie analizy słownictwa w 1327 anglojęzycznych utworach literackich zdigitalizowanych w ramach Projektu Gutenberg, mających przynajmniej 10 000 słów (w języku angielskim). Naukowcy wyznaczyli liczbę występującego słownictwa wyrażającego emocje pozytywne (szczęście) i negatywne (smutek) w przebiegu fabuły utworu.
Około 85% wszystkich przeanalizowanych utworów można było przypisać do jednego z sześciu przebiegów linii emocjonalnej (tworzących trzy przeciwstawne pary)[4]:
- linia z nędzy do bogactwa (mod +SV1) – narastanie – np. Zimowa opowieść, Wędrówka Pielgrzyma
- linia tragedia (mod -SV1) – spadek – np. Romeo i Julia, Wyspa doktora Moreau
- linia człowiek w dołku (mod +SV2) – spadek i narastanie – np. Children of the Frost Jacka Londona, Justice Johna Galsworthy'ego
- linia Ikar (mod -SV2) – narastanie i spadek – np. Battle-Pieces and Aspects of the War Hermana Melville’a, Allan’s Wife and Other Tales Henry'ego Haggarda
- linia Kopciuszek (mod +SV3) – narastanie, spadek, narastanie – np. The Mystery of the Hasty Arrow Anny Green, The Shadow of the Rope Ernesta Hornunga
- linia Edyp (mod -SV3) – spadek, narastanie, spadek – np. O czym szumią wierzby Kennetha Grahame’a, This world is taboo Murraya Leinstera
Drugie badanie, koordynowane przez Instytut Fizyki Jądrowej PAN, dotyczyło analizy szyku i długości zdań 113 utworów napisanych w różnych językach (np. Finneganów tren, czy Fale Virginii Woolf). Wykazano, że w niemal każdym przypadku długość zdań w przebiegu fabuły ma strukturę fraktalną. W przypadku utworów pisanych tzw. strumieniem świadomości struktura fraktalna jest najwyraźniejsza, a czasem wykazuje multifraktalność[5].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Michael Halliday. Lingwistyczna analiza tekstów literackich. „Pamiętnik Literacki”, s. 291–297, 1972. Muzeum Historii Polski. (pol.).
- ↑ Tomasz Szczepański: Analiza językowa. biblijny.net. [dostęp 2018-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-17)]. (ang.).
- ↑ Analiza lingwistyczna. Encyklopedia ENCENC. [dostęp 2018-02-21]. (pol.).
- ↑ Andrew Reagan, Lewis Mitchell, Dilan Kiley, Christopher Danforth, Peter Sheridan Dodds. The emotional arcs of stories are dominated by six basic shapes. „EPJ Data Science”. 5 (1), 2016-11-04. DOI: 10.1140/epjds/s13688-016-0093-1. (ang.).
- ↑ Stanisław Drożdż, Paweł Oświęcimka, Andrzej Kulig, Jarosław Kwapień, Katarzyna Bazarnik, Iwona Grabska-Gradzińska, Jan Rybicki, Marek Stanuszek. Quantifying origin and character of long-range correlations in narrative texts. „Information Sciences”. 331, s. 32–44, 2015-10-28. DOI: 10.1016/j.ins.2015.10.023. ISSN 0020-0255. (ang.).