Lepilemur białostopy

Lepilemur białostopy
	Lepilemur leucopus
	(Forsyth Major, 1894)
	; Lepilemur białostopy na ilustracji autorstwa Henry’ego Ogg Forbesa z 1894 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lepilemurowate
Rodzaj	lepilemur
Gatunek	lepilemur białostopy
Synonimy
	Lepidolemur leucopus Forsyth Major, 1894; Lepidolemur globiceps Forsyth Major, 1894;
	Lepidolemur leucopus Forsyth Major, 1894; Lepidolemur globiceps Forsyth Major, 1894;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lepilemur białostopy^[4] (Lepilemur leucopus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lepilemurowatych (Lepilemuridae). Należy do endemitów: spotyka się go tylko w południowo-wschodniej części Madagaskaru. Prowadzi nocny tryb życia. Przemieszcza się po lesie, wspinając się na drzewa pionowo i skacząc z gałęzi na gałąź^[5]. Zamieszkuje podzwrotnikowe bądź zwrotnikowe suche tereny porosłe krzakami. Jest zagrożony wyginięciem. Zagraża mu utrata środowiska naturalnego z powodu działań związanych z rolnictwem i produkcją węgla drzewnego^[3].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1894 roku szwajcarski zoolog Charles Immanuel Forsyth Major, nadając mu nazwę Lepidolemur leucopus^[1]. Miejsce typowe to „Fort Dauphin” (obecnie Tôlanaro), Madagaskar^[1]^[6]^[7]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH 1894.1.22.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany przez Adolphe’a Boucarda^[8].

Lepidolemur globiceps traktowany jest jako L. leucopus, lecz różnice w morfologii czaszki wydają się być niewielkie^[9]. Populacja z południowo-zachodniej i południowej części Madagaskaru uznawana dawniej za L. leucopus, okazała się należeć do innego, opisanego w 2006 roku gatunku – L. petteri (lepilemur mały)^[3]^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Lepilemur: łac. lepidus ‘czarujący, elegancki’, od lepos, leporis ‘czar, urok’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[11].
leucopus: gr. λευκοπους leukopous, λευκοποδος leukopodos ‘białostopy’, od λευκος leukos ‘biały’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[12].

Zasięg występowania

Lepilemur białostopy występuje w południowo-wschodnim Madagaskarze, od rzeki Mandrare na zachodzie do kolczastego lasu w części Parku Narodowego Andohahela (w pobliżu Tôlanaro) na wschodzie^[3].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 19–26 cm, długość ogona 22–26 cm; masa ciała 580 g^[13]^[14]. Wyglądem przywodzi na myśl innych przedstawicieli swej rodziny. Ma szare plecy, jasnoszarą do białawej brzuszną stronę ciała i jasnobrązowy ogon^[15].

Ekologia i zachowanie

Biotop

Ten gatunek lemura występuje na południu ekoregionu Madagascar spiny thickets, zdominowanego przez kolczastą roślinność z rodziny Didiereaceae i las galeriowy, a także suche nizinne lasy subtropikalne. Występuje od poziomu morza do 300 m n.p.m.^[3]

Pożywienie

Lepilemurowate jedzą głównie liście. Podczas pory suchej w okolicy Berenty ich dieta składa się całkowicie z liści i kwiatów roślin z rodzaju Alluaudia^[16]. Gatunek ten wykazuje również koprofagię: spożywa i powtórnie poddaje trawieniu swój kał dla dalszego rozkładu zawartej w nim celulozy^[17].

Zachowania społeczne

Podstawową jednostkę społeczną w przypadku tego gatunku naczelnego tworzy matka i jej potomstwo. Samce żyją w samotności. Obierają sobie terytoria, które zachodzą na rewiry jednej bądź kilku samic. Samce spotykają się z płcią przeciwną w nocy, by żerować i iskać się (iskanie pełni funkcję społeczną)^[18]. Występują kontakty poligeniczne. Samiec spotyka się w celu krycia z kilkoma samicami^[5]. Broni on też swego terytorium, patrolując je i wydając głośne dźwięki, gdy wtargnie nań inny samiec^[19]. Samiec może też brać udział w konfliktach fizycznych, by bronić swego terytorium^[5].

Status zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) zalicza go do gatunków zagrożonych wyginięciem (Endangered – EN) z powodu niewielkiego i pofragmentowego zasięgu występowania, który się kurczy, a w związku z tym liczebność populacji także spada^[3].

Wykorzystanie terenów zasiedlanych przez gatunek jako pastwiska dla zwierzyny gospodarskiej zagroziło przetrwaniu tego naczelnego. Lasy i tereny porosłe krzakami jego regionu są rokrocznie wypalane w celu stworzenia nowych pastwisk wykorzystywanych przez rolnictwo, często nadmiernie eksploatowanych. W tym regionie wycina się też las w celu wydobycia węgla drzewnego^[3]. Zwierzę zamieszkuje takie tereny chronione, jak Park Narodowy Andohahela i Berenty Private Reserve^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Ch.I. Forsyth Major. Diagnosis of a new Species of the Genus Lepidolemur. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 211, 1894. (ang.).
↑ H.O. Forbes: A hand-book to the primates. Cz. 1. London: W. H. Allen & Co., Ltd., 1894, s. 89, seria: Allen’s naturalist’s library. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h T.M.T.M. Eppley T.M.T.M. i inni, Lepilemur leucopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c Fleagle, J. G. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. 1988.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lepilemur leucopus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-18].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur leucopus (Forsyth Major, 1894). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).
↑ 1894.1.22.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 142. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Lepilemur petteri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).
↑ leucopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-06] (ang.).
↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 88. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 91. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.C. Harcourt C.C., J.J. Thornback J.J., Lemurs of Madagascar and the Comoros. The IUCN Red Data Book, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. 1990 .
↑ B.E.B.E. Crowley B.E.B.E., L.R.L.R. Godfrey L.R.L.R., Why all those spines?: Anachronistic defences in the Didiereoideae against now extinct lemurs, „South African Journal of Science”, 109 (1–2), 2013, s. 1–7 .
↑ L.T.L.T. Nash L.T.L.T., Vertical clingers and sleepers: Seasonal influences on the activities and substrate use of ''Lepilemur leucopus'' at Beza Mahafaly Special Reserve, Madagascar, „Folia Primatologica”, 69 (suppl. 1), 1998, s. 204–217 .
↑ Russel, R. J. 1977. The behavior, ecology, and environmental physiology of a nocturnal primate, Lepilemur mustelinus (Strepsirhini, Lemuriformes, Lepilemuridae). PhD Thesis, Duke University.
↑ Hladik, C. M. and P. Charles-Dominique. The Behavior and Ecology of the Sportive Lemur (Lepilemur mustelinus) in Relation to its Dietary Peculiarities. In: Martin, R. D., et al. (eds.) Prosimian Biology. Duckworth, London. 1974.

[Major-1] Ch.I. Forsyth Major. Diagnosis of a new Species of the Genus Lepidolemur. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 211, 1894. (ang.).

[Forbes-2] H.O. Forbes: A hand-book to the primates. Cz. 1. London: W. H. Allen & Co., Ltd., 1894, s. 89, seria: Allen’s naturalist’s library. (ang.).

[iucn-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h T.M.T.M. Eppley T.M.T.M. i inni, Lepilemur leucopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Fleagle-5] Fleagle, J. G. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. 1988.

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lepilemur leucopus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-18].

[mdd-7] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur leucopus (Forsyth Major, 1894). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).

[nhm-8] 1894.1.22.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-05]. (ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 142. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[iucn2-10] E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Lepilemur petteri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).

[pal-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).

[12] leucopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-06] (ang.).

[Schwitzer&inni-13] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 88. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-14] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 91. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[15] C.C. Harcourt C.C., J.J. Thornback J.J., Lemurs of Madagascar and the Comoros. The IUCN Red Data Book, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. 1990 .

[16] B.E.B.E. Crowley B.E.B.E., L.R.L.R. Godfrey L.R.L.R., Why all those spines?: Anachronistic defences in the Didiereoideae against now extinct lemurs, „South African Journal of Science”, 109 (1–2), 2013, s. 1–7 .

[17] L.T.L.T. Nash L.T.L.T., Vertical clingers and sleepers: Seasonal influences on the activities and substrate use of ''Lepilemur leucopus'' at Beza Mahafaly Special Reserve, Madagascar, „Folia Primatologica”, 69 (suppl. 1), 1998, s. 204–217 .

[18] Russel, R. J. 1977. The behavior, ecology, and environmental physiology of a nocturnal primate, Lepilemur mustelinus (Strepsirhini, Lemuriformes, Lepilemuridae). PhD Thesis, Duke University.

[19] Hladik, C. M. and P. Charles-Dominique. The Behavior and Ecology of the Sportive Lemur (Lepilemur mustelinus) in Relation to its Dietary Peculiarities. In: Martin, R. D., et al. (eds.) Prosimian Biology. Duckworth, London. 1974.

[4]

[5]

[3]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]