Leopold Stanisław Kronenberg
Leopold Stanisław Kronenberg (ur. 24 marca (lub 29 stycznia[1]) 1812 w Warszawie, zm. 5 kwietnia 1878 w Nicei)[2][3] – polski bankier, inwestor i finansista żydowskiego pochodzenia, jeden z przywódców „białych” przed powstaniem styczniowym. Nobilitowany, członek dworianstwa. Neofita chrześcijański. Członek rodziny Kronenbergów.
 portret pędzla Leopolda Horowitza | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
bankier, inwestor, finansista |
| Narodowość | |
| Małżeństwo |
Rozalia Leo Kronenberg |
| Dzieci |
Stanisław Leopold Kronenberg, Władysław Edward Kronenberg, Leopold Julian Kronenberg, Tekla Julia, Maria Róża, Rozalia |
Życiorys
edytujPochodził z zamożnej rodziny rabinów żydowskich. Jego ojciec, pochodzący z Wyszogrodu, Samuel Eleazar Kronenberg (1773–1826) prowadził działalność bankową w Warszawie, za co od króla pruskiego dostał nazwisko. Matką była Tekla (lub Teresa[1]) z domu Levi (1775–1848). Po ukończeniu gimnazjum pijarskiego na Żoliborzu i maturze w Liceum Warszawskiem Leopold Kronenberg studiował na Akademii Praktyczno-Technicznej w Hamburgu oraz na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Zakończywszy studia w 1832, wrócił do kraju i zajął się prowadzeniem interesów. W 1846 przyjął chrzest w kościele ewangelicko-reformowanym[4].
Leopold Stanisław Kronenberg miał siedmioro rodzeństwa: Ludwika, Rozalię, Stanisława Salomona, Dorotę (matkę Seweryna Loewensteina), Marię, Henryka Andrzeja i Władysława Alfonsa. Był żonaty z Ernestyną Rozalią Leo (1827–1893), córką Leopolda Augusta Leo, podobnie jak on zasymilowanego Żyda wyznania luterańskiego. Mieli razem sześcioro dzieci:
- Stanisława Leopolda (1846–1894), przedsiębiorcę,
- Władysława Edwarda (1848–1892), muzyka i filantropa,
- Leopolda Juliana (1849–1937) bankiera,
- Teklę Julię (1851–1852)
- Marię Różę (1854–1944), żonę najpierw Karola Zamoyskiego, a potem Gustawa Taube, prowadzącą w Warszawie znany salon literacki
- Rozalię (ur. 1857), żonę Aleksandra Orsetti.
Jego własnością był Pałac Kronenberga przy placu Małachowskiego w Warszawie i leżące koło Włocławka Pałac w Brzeziu i Pałac w Wieńcu.
Działalność gospodarcza
edytujW 1833 Kronenberg został wpisany na listę kupców warszawskich. Zakres jego działalności gospodarczej obejmował wiele dziedzin, z których najważniejszą okazała się bankowość.
Dzięki poparciu administracji cesarskiej zdobył fortunę na dzierżawie monopolu tytoniowego[3] (Kazimierz Reychman podaje, iż Kronenberg był administratorem rządowym dochodów tabacznych[1]). W 1860 założył w Warszawie wielką fabrykę tytoniu, zatrudniającą 700 robotników. Wprowadził do Polski w zaborze rosyjskim kapitał francuski: Crédit Lyonnais i Crédit Mobilier. W 1851 założył własny dom bankowy pod firmą Leopold Kronenberg, kredytujący głównie przemysł i rolnictwo.
Apogeum swej działalności w bankowości osiągnął w 1870 roku, kiedy założył w Warszawie Bank Handlowy[3]. Oprócz bankowości Kronenberga bardzo interesowało rolnictwo. Utrzymywał związki z ziemianami, brał udział w różnych inicjatywach propagujących unowocześnienie rolnictwa. Opowiadał się za oczynszowaniem chłopów. Właśnie z tą przestrzenią działalności Kronenberga wiąże się jego późniejsza działalność polityczna.
Kronenberg inwestował w transport kolejowy. Sfinansował budowę m.in. tzw. Kolei Nadwiślańskiej. Inwestował również w przemysł. Oprócz wspomnianego już tytoniowego, także cukrowniczy i górniczo-hutniczy. Był udziałowcem spółek górniczych, hutniczych i cukrowniczych. Wybudował wiele cukrowni, a w 1870 był inicjatorem powstania Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru. Był członkiem Komisji Umorzenia Długu Krajowego, Rady Przemysłowej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Królestwa Polskiego. Był członkiem zarządu Giełdy Warszawskiej, Starszym Zgromadzenia Kupców, prezesem Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Założył Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Sprawował funkcję prezesa wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego. Był właścicielem dóbr Wieniec i Strugi.
Leopold Kronenberg prowadził też działalność wydawniczą. Od 1859 wydawał „Gazetę Codzienną”[3], przemianowaną w 1861 na „Gazetę Polską”. Było to pismo o zabarwieniu liberalno-demokratycznym, którego redaktorem był Józef Ignacy Kraszewski.
Leopold Kronenberg zbudował w latach 1868–1871 w Warszawie przy pl. Ewangelickim (obecny pl. Małachowskiego) monumentalny pałac, który spłonął we wrześniu 1939 i został rozebrany w 1962.
Działalność polityczna
edytujDziałalność polityczna L.S.Kronenberga opierała się na, bliskich części ziemiaństwa i burżuazji, poglądach konserwatywno-liberalnych i akceptacji rzeczywistości w jakiej znalazły się ziemie polskie pod zaborem rosyjskim po powstaniu listopadowym. Był on jednym z nielicznych zwolenników znienawidzonego przez ówczesne społeczeństwo Aleksandra Wielopolskiego. „Biały bankier”, jak nazywano Kroneneberga, poruszał się sprawnie po środowisku majętnych ziemian oraz warszawskiej elity i intelektualistów, tzw. millenerów. W tych kręgach zaczęła się formować myśl polityczna „białych”, opowiadających się za rozsądną pracą organiczną a dopiero w dalszej kolejności odzyskaniem niepodległości. 27 lutego 1861 był jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej, utworzonej dla uśmierzenia nastrojów rewolucyjnych po krwawym stłumieniu manifestacji patriotycznej przez wojsko rosyjskie[5]. Działania te doprowadziły do powołania w 1861 Delegacji Miejskiej – kierownictwa partii „białych”, w składzie której znalazł się m.in. Kronenberg[3].
Po wybuchu powstania styczniowego i przejęciu władzy przez „czerwonych”, „Biały bankier” zabiegał o zachowanie przewagi „białych” w rządzącym krajem Rządzie Narodowym. Po powstaniu styczniowym zrezygnował z aktywniejszych form działalności politycznej. Szczycił się przyjaźnią Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego sprowadził z Żytomierza do Warszawy i zatrudnił w Gazecie Polskiej. Kraszewski opisał konflikt Kronenberga z Blochem w jednej ze swoich powieści przedstawiając swojego przyjaciela w bardzo pozytywnym świetle. Odznaczony został przez imperatora Rosji Orderem św. Włodzimierza i dziedzicznym szlachectwem (1868[1]).
Za osiągnięcie życia Kronenberga uważa się utworzenie w 1875 Szkoły Handlowej w Warszawie[3].
Zmarł trzy lata później w Nicei. Został pochowany w zaprojektowanej przez Artura Goebela[6] kaplicy-mauzoleum Kronenbergów na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kwatera E-2-3)[7].
Przypisy
edytuj
- ↑ a b c d Kazimierz Reychman: Szkice genealogiczne, Serja I. Warszawa: Hoesick F., 1936, s. 111–115.
- ↑ Władysław Kubiak, Kronenberg Leopold Stanisław, [w:] Stanisław Kunikowski (red.), Włocławski Słownik Biograficzny, t. 6, Włocławek 2011, s. 64–67, ISBN 978-83-60150-61-0.
- ↑ a b c d e f Kronenberg Leopold, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-02-19].
- ↑ Neofici Polscy, T. Jeske-Choiński, s. 255, Warszawa, 1904.
- ↑ Stefan Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983, s. 56–60.
- ↑ Jerzy S. Majewski. Album warszawski. Stare Powązki (kw. 19, rz. 1/2). „ Stolica”, s. 72, marzec-kwiecień 2024.
- ↑ śp. Leopold Stanisław Kronenberg.
Bibliografia
edytuj- Jadwiga i Eugeniusz Szulcowie, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, Warszawa 1989
- K.Bem, Reformowani konwertyci, „Jednota” 7-8/2007
- Kazimierz Reychman: Szkice genealogiczne, Serja I. Warszawa: Hoesick F., 1936, s. 111–115.
