La Nona Ora
La Nona Ora (pol. Dziewiąta godzina[1][2]) – rzeźba-instalacja autorstwa Maurizia Cattelana z 1999 roku z nurtu sztuki konceptualnej.
 La Nona Ora w Muzeum Guggenheima | |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj |
rzeźba–instalacja |
| Data powstania | |
| Medium |
wosk, tkanina, włókna poliestrowe, szkło |
Charakterystyka
edytujTytuł rzeźby oznacza 9. godzinę – czas śmierci Jezusa Chrystusa według Ewangelii[3]. Dzieło przedstawia hiperrealistycznie[4] naturalnych rozmiarów[5] postać papieża Jana Pawła II leżącego[6] na czerwonym suknie, przygniecionego przez czarny[4] meteoryt[3] o wadze 60 kg[7]. Rzeźba jest wykonana z wosku[8], żywicy poliestrowej, tkaniny, natomiast meteoryt to skała wulkaniczna; obok rzeźby leżało także rozsypane szkło[9]. Dzieło występowało w dwóch wersjach różniących się twarzą papieża oraz zastosowaną odzieżą[10].
Historia
edytujDzieło sztuki konceptualnej[11] La Nona Ora powstało w 1999 roku[3]. Daniel Druet wykonał dla Catellana figurę papieża na potrzeby omawianej instalacji[1]. Instalację eksponowano w Bazylei w Kunsthalle Basel[10] (w postaci stojącej[12]; od października do listopada 1999 roku[10]), w Wenecji i Londynie w Royal Academy of Arts[10] (wystawa pt. Apocalypse: Beauty And Horror in Contemporary Art[5] od września do grudnia 2000 roku[10], dzieło prezentowano w sąsiedztwie wideo z kopulującą parą[13]).
Ekspozycję w Warszawie zaproponował szwajcarski kurator Harald Szeemann[3]. Druga wersja rzeźby[10] była wystawiana w Zachęcie w 2000 roku[3] na wystawie z okazji stulecia istnienia tejże galerii[14] pt. Uważaj wychodząc z własnych snów. Możesz się znaleźć w cudzych[15][13]. Artysta nie odwiedził warszawskiej ekspozycji[12]. Medialne zamieszanie wokół dzieła wynikło po części z błędnego komunikatu prasowego Polskiej Agencji Prasowej, która błędnie podała, że dzieło jest eksponowane obok wideo z kopulującą parą (jak to miało miejsce w Londynie)[13]. Wojciech Cejrowski próbował zakryć dzieło za pomocą białego prześcieradła[12][3] w obecności kamer, jednak powstrzymała go ochrona[13]. 21 grudnia 2000 roku posłanka Halina Nowina Konopka i poseł Witold Tomczak weszli na wystawę w Zachęcie; Konopka zajęła się odwracaniem uwagi ochrony, a Tomczak zrzucił „meteoryt” z posągu przy czym oderwał część lewej nogi rzeźby papieża[14][3]. Posłowie próbowali także ustawić figurę papieża w pozycji stojącej[10]. Poseł Witold Tomczak motywował swoje działanie sprzeciwem wobec profanacji osoby papieża Jana Pawła II[16] (powiedział: Zniszczyłem to, ponieważ oczekiwali tego moi wyborcy[17]). Zdarzenie sfotografowali dziennikarze „Super Expressu”[18]. Na skutek działań posłów wystawa została zamknięta[7]. Tomczak wystosował list do premiera Jerzego Buzka, w którym zażądał zamknięcia wystawy, dymisji Andy Rottenberg ze stanowiska dyrektora Zachęty i wszczęcia wobec niej śledztwa[12]; ostatecznie Anda Rottenberg złożyła rezygnację ze stanowiska[16]. Tomczak został oskarżony o zniszczenie dzieła sztuki, ostatecznie sąd wydał wyrok po 16 latach, odstąpił od wymierzenia kary, a poseł został ułaskawiony przez prezydenta Andrzeja Dudę[3] w 2017 roku[19].
Dzieło w pierwszej wersji[10] zostało sprzedane w 2001 roku w domu aukcyjnym Christie’s za 886 tysięcy dolarów[3] nabywcy ze Stanów Zjednoczonych[7]. Rzeźba była prezentowana w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku w 2011 roku[20], we Francji w 2013[3] i 2014 roku w Muzeum Sztuk Pięknych w Rennes[21], a także w Wielkiej Brytanii w Blenheim Palace w 2019 roku[22].
Interpretacje
edytujZdaniem Piotra Kosiewskiego dzieło ukazuje zmaganie się papieża ze światem i własną cielesnością[23]. Meteoryt może też symbolizować grzechy i cierpienia członków Kościoła, które spadają na papieża[24]. Historyk Stach Szabłowski uważał, że utwór ten jest niejednocznaczny zarówno pod względem etycznym, jak i estetycznym[25]. Sam artysta pozytywnie oceniał postać Jana Pawła II w zakresie jego podejścia do wiary katolickiej, a meteoryt wpadający przez sufit traktuje jako ponadludzką siłę wyższą[12]. Z drugiej strony wyznał, że pragnął skonfrontować religię z bluźnierstwem, tak, jak to zachodzi w codziennym życiu[10]. Według autora pierwsza warstwa interpretacji tego utworu jest podszyta ironią, natomiast druga jest śmiertelnie poważna[26].
Recepcja
edytujDzieło to przyniosło Maurizio Catellanowi światową sławę[4] i jest to jego najbardziej znana praca[27]. Rzeźba jednak została uznana przez środowiska prawicowe za świętokradczą[3] oraz obrażającą uczucia religijne[28]. Powszechny odbiór instalacji zakładał symbolikę upadku Kościoła i papiestwa[7]. Do prokuratury wpłynęło kilkadziesiąt tysięcy listów oburzonych katolików[16]. Prezydent Aleksander Kwaśniewski wydał oświadczenie, w którym twierdził, że dzieło nie ma charakteru bluźnierczego i stanowi alegorię brzemienia nałożonego na papieża przez Boga[5].
Nawiązania
edytujDo rzeźby nawiązywała instalacja Jerzego Kaliny pt. Zatrute źródło ze statuą Jana Pawła II unoszącego nad głową kamień, którą ustawiono przed siedzibą Muzeum Narodowego w Warszawie[2] w 2020 roku[29], a także sekwencja w czołówce serialu Młody papież[24] (gdzie pojawia się scena uderzenia papieża meteorytem[30]) oraz wystawa grupy The Krasnals z 2011 roku[31] pt. Polka podnosząca Meteoryt z Papieża. 21:37[32][33]. W 2008 roku Marek Sobczyk stworzył obraz Eurodeputowani atakują instalację (Taniec), który w centrum kompozycji prezentuje postać leżącej figury papieża[31].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Markiewicz 2022 ↓, s. 79.
- ↑ a b Natalia Szostak, Rzeźba papieża z meteorytem 20 lat temu wywołała skandal, protesty i dymisję [online], wyborcza.pl, 23 września 2020 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k Chcieli ocalić papieża przed meteorytem i oderwali mu nogę. O tym skandalu mówiła cała Polska [online], Onet Kultura, 21 grudnia 2022 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c Bohunka Koklesová, Maurizio Cattelan: La Nona Ora [online], kultura.sme.sk [dostęp 2023-12-26] (słow.).
- ↑ a b c Christie’s Strangest Sales – the Hand of God [online], www.phaidon.com [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Piotr Sarzyński, Jak malować papieża? [online], www.polityka.pl, 2014 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c d WT, Zdjął kamień z papieża, stanie przed sądem [online], Instytut Gość Media, 25 marca 2013 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Papież odciążony [online], e-kartka z Warszawy [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Maurizio Cattelan. La Nona Ora [online], www.artnet.com [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c d e f g h i La Nona Ora (The Ninth Hour), [w:] Christie’s [online] (ang.).
- ↑ Markiewicz 2022 ↓, s. 80.
- ↑ a b c d e Rozmowa z Maurzio Cattelanem, włoskim artystą [online], Rzeczpospolita, 20 grudnia 2020 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c d Bednarek 2021 ↓, s. 57.
- ↑ a b Proces ws. zniszczenia rzeźby papieża przygniecionego głazem [online], wpolityce.pl [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Gdyby Cattelan został pozwany w Polsce. Sztuka i prawo autorskie (cz. 1) – SZUM [online], magazynszum.pl [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b c Decyzja sądu w sprawie posła oskarżonego o zniszczenie rzeźby papieża [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Koniec 16-letniego procesu obrońcy papieża. Sąd umorzył proces b. europosła o zniszczenie rzeźby Jana Pawła II w Zachęcie [online], wpolityce.pl [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Bednarek 2021 ↓, s. 58.
- ↑ Andrzej Duda ułaskawił b. posła, który zniszczył rzeźbę Jana Pawła II [online], wiadomosci.radiozet.pl, 6 grudnia 2017 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Nicolaus Schafhausen, New York, Cattelan im New Yorker Guggenheim: Maurizio, komm bald wieder!, „FAZ.NET”, 28 listopada 2011, ISSN 0174-4909 [dostęp 2023-12-26] (niem.).
- ↑ La Nona ora [online], www.perrotin.com [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ Sarah Belmont, Why the Tossed Lawsuit Over Authorship of Maurizio Cattelan Works Sets a New Legal Precedent in France [online], ARTnews.com, 21 lipca 2022 [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ Piotr Kosiewski, Więcej niż kolejna szlachetna porażka [online], „Tygodnik Powszechny”, 28 września 2020 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ a b Młody papież: sezon 1, odcinek 3 i 4 – recenzja [online], naEKRANIE.pl, 15 listopada 2016 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Hitler dzieckiem podszyty [online], Rzeczpospolita, 8 grudnia 2012 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Peter Aspden, Maurizio Cattelan on art and curating his punchy Turin show, „Financial Times”, 21 listopada 2014 [dostęp 2023-12-27].
- ↑ Autor słynnej rzeźby papieża przygniecionego meteorytem, pokazywanej w Zachęcie, pozwany o miliony [online], Portal Warszawski, 5 maja 2022 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Tomczak nie odpowie za zniszczenie rzeźby papieża? Sprawa przedawni się w grudniu [online], prawo.gazetaprawna.pl, 26 października 2015 [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Powstała odpowiedź na słynną figurę papieża przygniecionego meteorytem [online], Donald.pl [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Markiewicz 2022 ↓, s. 81.
- ↑ a b Bednarek 2021 ↓, s. 59.
- ↑ The Krasnals. „Polka podnosząca Meteoryt z Papieża. 21:37" [online].
- ↑ Marcin Sierszyński, Tomasz Piątek – Piłat w kredzie? [online], Wywrota [dostęp 2023-12-26].
Bibliografia
edytuj- Joanna B. Bednarek, We krwi: Naruszenia integralności wizerunku papieża 2000-2020, „Pamiętnik Teatralny”, 70 (2), 2021, DOI: 10.36744/pt.579, ISSN 2658-2899 [dostęp 2023-12-26].
- Ryszard Markiewicz, Zabawy z prawem autorskim dawne i nowe, wyd. 2, Warszawa: Wolters Kluwer, 2022, ISBN 978-83-8286-720-6.