Kuks (górnictwo)
Kuks (niem. Kux) – pojęcie z zakresu prawa górniczego, oznaczające udział[1] gwarka, który stanowił części nadania górniczego[2]; połowa kuksa to grenis[3].
Gwarkowie, którzy dysponowali swoimi kuksami, byli zrzeszeni w bractwach górniczych zwanych również gwarectwami[4]. W Polsce takie stowarzyszenia powstawały od 1363 roku[4].
Gwarectwa tzw. starego prawa (według landrechtu pruskiego z 1794 roku[5]) dzieliły się na 128 kuksów[6], co wynikało z podziału pola górniczego, zaś gwarectwa tzw. nowego prawa (Das Allgemeine Berggesetz für die Preußischen Staaten, uchwalone 24 czerwca 1865 roku[7]) dzieliły się na 100, 1000[8][6] lub na wielokrotności tysiąca, lecz nie więcej niż 10 000[7].
Przykładowy podział kuksów na Śląsku według starego prawa wyglądał następująco:
- 122 kuksy gwareckie[6][9]
- pozostałe tzw. „wolne kuksy”[6]:
- 2 kuksy przypadały właścicielowi gruntu, na którym prowadzono eksploatację (tylko w przypadku osiągniętego zysku)[10]
- 2 kuksy przeznaczano na utrzymanie szkół i kościołów[9]
- 2 kuksy przypadały kasie Spółce Brackiej[9]
Cechą charakterystyczną udziałów w postaci kuksów jest brak ustalonej wartości nominalnej, jak w przypadku akcji[5].
W II połowie XX wieku udziały w postaci kuksów były oficjalnie notowane na giełdzie papierów wartościowych w Düsseldorfie (niem. Börse Düsseldorf)[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Tarabuła 2012 ↓, s. 19.
- ↑ Gisman 1949 ↓, s. 123.
- ↑ Gisman 1949 ↓, s. 85.
- ↑ a b Gisman 1949 ↓, s. 29.
- ↑ a b Müller 1963 ↓, s. 941.
- ↑ a b c d Majorczyk 1985 ↓.
- ↑ a b c Müller 1963 ↓, s. 942.
- ↑ Gisman 1949 ↓, s. 72.
- ↑ a b c Tarabuła 2012 ↓, s. 20.
- ↑ Tarabuła 2012 ↓, s. 19-20.
Bibliografia
edytuj- Bank-Lexikon: Handwörterbuch für d. Bank- u. Sparkassenwesen. Gerhard Müller (bearb.), Josef Löffelholz. T. I. Springer Fachmedien Wiesbaden, 1963. DOI: 10.1007/978-3-663-13798-6. ISBN 978-3-663-13798-6.
- Stanisław Gisman: Słownik górniczy. Katowice: Instytut Węglowy, 1949.
- Historia Wyższego Urzędu Górniczego na tle dziejów nadzoru górniczego na ziemiach polskich. Marek Tarabuła (opr.). Katowice: Wyższy Urząd Górniczy, 2012. ISBN 978-83-920673-3-7.
- Roman Majorczyk: Historia górnictwa kruszcowego w rejonie Bytomia. Bytom: 1985, s. 53.