Wikipedia

Koczkodan Diany

gatunek ssaka

Koczkodan Diany[6], diana[7], koczkodan diana[8] (Cercopithecus diana) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Koczkodan Diany
Cercopithecus diana
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

koczkodan

Gatunek

koczkodan Diany

Synonimy
  • Simia diana Linnaeus, 1758[1]
  • Simia faunus Linnaeus, 1766[2]
  • Simia sapajus exquima Kerr, 1792[3]
  • Cercopithecus diana ignita J.E. Gray, 1870[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Simia diana[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Gwinea (łac. Habitat in Guinea)[1], tj. prawdopodobnie Liberia[9][10][11]. Linneusz swój opis oparł na swoim wcześniejszym (1754) artykule na łamach Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar[12] oraz na publikacjach innych autorów: „Cercopithecus barbatus Guineensis” Georga Marggrafa z 1648 roku[13], „Cercopithecus barbatus 1 Clus.” Johna Raya z 1693 roku[14] oraz „Cercopithecus barbatus” Charles’a de L’Écluse’a z 1605 roku[15].

C. diana należy do grupy gatunkowej diana[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[10].

Etymologia

edytuj
  • Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos „małpa z długim ogonem”, od gr. κερκος kerkos „ogon”; πιθηκος pithēkos „małpa”[16].
  • diana: w mitologii rzymskiej Diana (łac. Diana, gr. Ἄρτεμις Artemis) była boginią łowów, przyrody, płodności, księżyca[17][18].

Zasięg występowania

edytuj

Koczkodan Diany występuje w południowej Gwinei (Forécariah), Sierra Leone, Liberii i południowo-zachodnim Wybrzeżu Kości Słoniowej (na zachód od rzeki Sassandra)[10].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 42–45 cm, samców 50–60 cm, długość ogona samic 70 cm, samców 85 cm; masa ciała samic 3,9 kg, samców 5,2 kg[19][20]. Sierść krótka, gęsta i miękka, ubarwienie czarne lub szaroczarne, broda, szyja i pierś kremowobiała.

Tryb życia

edytuj

Zamieszkuje w wilgotnych, starych lasach tropikalnych. Prowadzi dzienny, nadrzewny tryb życia, z rzadka schodząc na ziemię. Żywi się roślinami i drobnymi zwierzętami. Żyje w stadach liczących od kilkunastu do trzydziestu osobników. Stado składa się pojedynczego samca, kilku samic i ich młodych. Ciąża trwa 5 miesięcy, opieka nad młodymi spoczywa na samicy, opiekuje się nim ok. 6 miesięcy. Młode osiągają dojrzałość w wieku ok. 3 lat.

Koczkodan Diany żyje ok. 20 lat.

Status zagrożenia

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[5].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 26. (łac.).
  2. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 36. (łac.).
  3. ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 76. (ang.).
  4. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 22. (ang.).
  5. ↑ a b I. Koné i inni, Cercopithecus diana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-14] (ang.).
  6. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44–46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 45, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  8. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 116. ISBN 83-01-14344-4.
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus diana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus diana (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
  12. ↑ C. Linnaeus. Markattan Diana. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. Fŏr år 1754. 15, s. 210, 1754. (szw.). 
  13. ↑ G. Marcgravi: Historiæ Rerum Naturalium, Liber Sextus. Qui agit de Quadrupedibus, & Serpentibus. W: W. Piso: Historia naturalis Brasiliae, Auspicio en Benetico Illustriss. I. Mauritti Com. Nassau Illius Provinciae Et Maris Summi Praefecti Adornata: in qua non tantum plantae et animalia, sed et indigenarum morbi, ingenia et mores describuntur et iconibus supra quingentas illustrantur. Lugdun. Batavorum; Amstelodami: Apud Franciscum Hackium; Apud Lud. Elzevirium, 1648, s. 227–228. (łac.).
  14. ↑ J. Ray: Synopsis methodica animalium quadrupedum et serpentini generis: vulgarium notas characteristicas, rariorum descriptiones integras exhibens: cum historiis & observationibus anatomicis perquam curiosis: praemittuntur nonnulla De animalium in genere, sensu, generatione, divisione, &c. Londini: Impensis S. Smith & B. Walford, 1693, s. 159. (łac.).
  15. ↑ Ch. de L’Écluse: Caroli Clusii Atrebatis, Aulae Caesareae quondam Familiaris, Exoticorvm Libri Decem: Quibus Animalium, Plantarum, Aromatum, aliorumque peregrinorum Fructuum historiae describuntur: Item Petri Bellonii Observationes, eodem Carolo Clusio interprete. Ex Officina Plantiniana Raphelengius, 1605, s. 311. (łac.).
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 172.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 225.
  18. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 110. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  19. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 679–678. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  20. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koczkodan_Diany&oldid=73814683”