Kołpaczek łosiowy

gatunek grzyba

Kołpaczek łosiowy (Panaeolus alcis M.M. Moser) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].

Kołpaczek łosiowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

Galeropsidaceae

Rodzaj

kołpaczek

Gatunek

kołpaczek łosiowy

Nazwa systematyczna
Panaeolus alcis M.M. Moser
Kl. Krypt.-Fl., Rev. Edn 5 (Stuttgart) 2b/2: 264 (1983)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Galeropsidaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go Meinhard Moser w 1983 r. jako Panaeolus alcis[1], rok później opublikował o nim artykuł, ale pod nazwą Panaeolus alcidis[2]. Zgodnie z międzynarodowym kodeksem nomenklatury botanicznej prawidłowa jest nazwa wcześniejsza[1].

Nazwę polską zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]

Morfologia

edytuj
Kapelusz

Kształt dzwonkowaty lub stożkowaty, średnica 4–10 mm, wysokość 3–9 mm, powierzchnia gładka, brązowa[2].

Hymenofor

Blaszkowy, blaszki średnio gęste, początkowo ciemnoszare, w trakcie dojrzewania zarodników pojawiają się na nich czarne plamki[2].

Trzon

Wysokość 2–9 cm, grubość 0,5–1,5 cm, powierzchnia blado ochrowoszara, przy podstawie szarobrązowa, biało oprószona[2].

Miąższ

W kapeluszu i w górnej części trzonu jasnoszary, w dolnej części trzonu blado brązowawy[2].

Cechy mikroskopowe

Wszystkie strzępki ze sprzążkami. Podstawki krótkie i grube, 4-sterygmowe lub 2-sterygmowe, 25–23 × 13–16 µm. Cheilocystydy z nabrzmiałą podstawą i długą szyjką, 25–35 × 4–7 µm. Pleurocystyd brak. Zarodniki gładkie, ciemnobrązowe, w widoku z przodu 6,3–21 × 8–12 µm, w widoku z boku 8–10 µm, z ekscentrycznymi porami rostkowymi o średnicy 2–4 µm. Na trzonie pęczki szklistych, butelkowatych kaulocystyd. Komórki skórki o kształcie od kulistego do elipsoidalnego z rozproszonymi, butelkowatymi pileocystydami[2].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Opisano występowanie kołpaczka łosiowego w Ameryce Północnej, Europie i Azji[4]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano tylko jedno stanowisko[3], w późniejszych latach podano kilka następnych[5]. Według W. Wojewody jego częstość występowania i stopień zagrożenia nie są znane[3]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[6].

Grzyb koprofilny występujący wśród traw na łajnie[3]. Rozwija się głównie na odchodach łosi, chociaż odnotowano go również na odchodach saren i reniferów[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-10-02] (ang.).
  2. a b c d e f g M. Moser, Panaeolus alcidis, a new species from Scandinavia and Canada, „Mycologia”, 76 (3), 1984, s. 551, DOI10.1080/00275514.1984.12023878, JSTOR3793340 (ang.).
  3. a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 485, ISBN 83-89648-09-1.
  4. Występowanie Panaeolus alcidis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-10-02].
  5. Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-10-02] (pol.).
  6. Aktualne stanowiska Panaeolus alcidis w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2023-10-02].