Kazimierz Sabbat
Kazimierz Aleksander Sabbat (ur. 27 lutego 1913 w Bielinach Kapitulnych, zm. 19 lipca 1989 w Londynie) – polski działacz emigracyjny, w latach 1976–1986 przedostatni premier rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, w latach 1986–1989 przedostatni prezydent RP na uchodźstwie.
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Kazimierz Aleksander Sabbat |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1913 |
| Data i miejsce śmierci |
19 lipca 1989 |
| Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (na uchodźstwie) | |
| Okres |
od 8 kwietnia 1986 |
| Pierwsza dama | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Rzeczypospolitej Polskiej (na uchodźstwie) | |
| Okres |
od 5 sierpnia 1976 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister spraw zagranicznych RP (na uchodźstwie) | |
| Okres |
od 20 czerwca 1979 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego | |
| Okres |
od 1967 |
| Poprzednik |
Jan Starzewski (zastępca) |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Bielinach Kapitulnych u stóp Łysej Góry. Był synem Ignacego (organisty) i Franciszki z Wiącków. W 1932 zdał egzamin dojrzałości w I Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Konarskiego w Mielcu[1]. W 1939 ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Był harcerzem w II RP oraz na emigracji. Po krótkiej służbie w Marynarce Wojennej został skierowany do służby w brygadzie gen. Stanisława Maczka, z którą dotarł do Wielkiej Brytanii. Został ranny podczas służby. Pod koniec wojny pracował jako referent ds. młodzieży przy Sztabie Generalnym.
Do rezerwy przeszedł w 1948 i założył własne przedsiębiorstwo wyrobów z plastiku. Społecznie pracował w harcerstwie i Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów. Kierował odcinkiem skarbu w Egzekutywie Zjednoczenia Narodowego. Od 1967 był prezesem tego organu. Był premierem rządu RP na uchodźstwie w latach 1976–1986. 23 lutego 1981 został powołany na członka Powiernictwa „Trust”[2]. 9 stycznia 1986 został przez prezydenta Edwarda Raczyńskiego odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[3]. 8 kwietnia 1986 objął urząd Prezydenta RP na Uchodźstwie[4][5] (zajmował go w latach 1986–1989), stając się, z racji urzędu, z dniem 8 kwietnia 1986 kawalerem Orderu Orła Białego[6] i Wielkiej Wstęgi Orderu Odrodzenia Polski. Usiłował jednoczyć polityczne ośrodki na emigracji. Sprawując urząd w 1988 odwiedzał polskie ośrodki w Stanach Zjednoczonych (od 26 sierpnia do 31 sierpnia) i w Australii (od 1 września do 6 października 1988), zaś w podróży towarzyszyła mu małżonka[7]. Z okazji 45. rocznicy zwycięstwa pod Monte Cassino, 19 maja 1989 został wraz z rodziną przyjęty na audiencji prywatnej przez papieża Jana Pawła II[8].
19 lipca 1989 ok. godz. 19 wyszedł z siedziby Prezydenta RP na uchodźstwie w Londynie przy 43 Eaton Place SW1, udając się do domu przy 38 Parkside koło Wimbledonu; w drodze do stacji metra Sloane Square o godz. 19:20 zasłabł i upadł, po czym został przewieziony do szpitala Westminster, gdzie stwierdzono zgon[9][10]. Przyczyną śmierci był zawał serca[11]. Zdarzyło się to po nadejściu z Polski informacji o wyborze przez Sejm kontraktowy w Warszawie generała Wojciecha Jaruzelskiego na stanowisko prezydenta PRL. Jego następcą został Ryszard Kaczorowski – dotychczasowy minister ds. krajowych w gabinecie prof. Edwarda Szczepanika. Stało się to na mocy dekretu o sukcesji prezydenckiej przed zawarciem pokoju.
Uroczystości pogrzebowe odbyły się 27 lipca 1989 w Katedrze Westminsterskiej, gdzie w Kaplicy Matki Boskiej wystawiono trumnę z ciałem Prezydenta[12]. Następnego dnia 28 lipca 1989, po odprawionej mszy św. pod przewodnictwem bp. Szczepana Wesołego, został pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie, nieopodal Pomnika Katyńskiego[13]. W tym miejscu została pochowana później jego żona Anna Sabbat (1924–2015, z domu Sulik), która została jego żoną w 1949 i z którą miał trzy córki i syna[14][15].
Upamiętnienie
edytujW 2008 r. Poczta Polska wyemitowała w nakładzie 600 tys. sztuk należący do serii „Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie” znaczek pocztowy o nominale 1,45 zł upamiętniający Kazimierza Sabbatę[16].
Od grudnia 2015 jego portret wraz z portretami pozostałych prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu Ambasady RP w Londynie[17].
12 listopada 2022 roku wraz z uroczystym złożeniem szczątków trzech Prezydentów RP na uchodźstwie (Władysława Raczkiewicza, Augusta Zaleskiego, Stanisława Ostrowskiego) w Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie została również otwarta Izba Pamięci, w której Prezydent Sabbat został upamiętniony. Izba poświęcona Prezydentom RP na uchodźstwie została zaprojektowana przez Instytutu Pamięci Narodowej oraz Fundację "Pomoc Polakom na Wschodzie".[18][19]
W Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie znajduje się jego symboliczny grób.
Przypisy
edytuj- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. St. Konarskiego (Typu humanistycznego) w Mielcu za rok szkolny 1931/32. Mielec: 1932, s. 100, 114.
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 lutego 1981r. w sprawie nieruchomości pod No. 43, Eaton Place, London, S.W.1.. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 6, nr 1 z 6 marca 1981.
- ↑ Kazimierz Sabbat: Polska na drodze do wolności i niepodległości. Toruń: Adam Marszałek, 2009, s. 6. ISBN 978-83-7611-402-6.
- ↑ Ustąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 26, nr 2 z 10 kwietnia 1986.
- ↑ Protokół złożenia przysięgi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Kazimierza Sabbata. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 27, nr 2 z 10 kwietnia 1986.
- ↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej o wyjeździe Prezydenta Rzeczypospolitej do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Australii. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 47–48, nr 4 z 10 października 1988.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej o audiencji Prezydenta Rzeczypospolitej u Ojca Świętego Jana Pawła II. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 62, nr 4 z 29 czerwca 1989.
- ↑ Protokół złożenia przysięgi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Ryszarda Kaczorowskiego. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 64, nr 5 z 15 sierpnia 1989.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej o zgonie Prezydenta Rzeczypospolitej ś. p. Kazimierza Sabbata i zaprzysiężeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Ryszarda Kaczorowskiego. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 68–69, nr 5 z 15 sierpnia 1989.
- ↑ Roman Daszczyński: Ryszard Kaczorowski. wyborcza.pl.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej o uroczystościach pogrzebowych zmarłego Prezydenta Rzeczypospolitej ś. p. Kazimierza Sabbata. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 70–74, nr 5 z 15 sierpnia 1989.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej o uroczystościach pogrzebowych zmarłego Prezydenta Rzeczypospolitej ś. p. Kazimierza Sabbata. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 74–79, nr 5 z 15 sierpnia 1989.
- ↑ Akcja sprzątania polskich grobów. londyn.msz.gov.pl, 2016-11-01. [dostęp 2017-06-27].
- ↑ Kazimierz Sabbat. findagrave.com. [dostęp 2017-06-27]. (ang.).
- ↑ 2008.09.24. Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. kzp.pl. [dostęp 2024-05-23]. (pol.).
- ↑ Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie [online], www.msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-05].
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Izba Pamięci Prezydentów RP na Uchodźstwie przy Mauzoleum w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-06] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Życiorys Prezydenta Rzeczypospolitej Kazimierza Sabbata. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 28–30, nr 2 z 10 kwietnia 1986.
- Kazimierz Sabbat (1913–1989). [w:] Kartki z historii gminy Bieliny [on-line]. bieliny.pl. [dostęp 2015-07-12].
- Dariusz Matelski, Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Red. Małgorzata Wiśniewska, Siedlce 2012, s. 59–78.
Linki zewnętrzne
edytuj- Działalność harcerska Kazimierza Sabbata. czujduch.zhr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-18)].
- Sabbat Kazimierz Aleksander w Encyklopedii miasta Mielca