Kazimierz Porębski
Kazimierz Porębski (ur. 15 listopada 1872 w Wilnie, zm. 20 stycznia 1933 w Warszawie) – polski wojskowy, wiceadmirał i morski oficer pokładowy okrętów nawodnych, dowódca Marynarki Wojennej w latach 1919-1925. Służąc w Imperatorskiej Marynarce Wojennej Rosji uzyskał stopień kontradmirała, był dowódcą m.in. pancerników „Rostisław”, „Impieratrica Marija” i brygady krążowników Floty Czarnomorskiej. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej, I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej.
| |
 wiceadmirał
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 listopada 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 stycznia 1933 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna rosyjsko-japońska, |
| Odznaczenia | |
             
| |
Po utworzeniu Marynarki Wojennej był jej dowódcą na stanowisku szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, zdymisjonowany po wybuchu afery minowej i zastąpiony w tej funkcji przez kmdr. Jerzego Świrskiego w roku 1925.
Rosyjska Marynarka Wojenna
edytujKazimierz Włodzimierz Porębski urodził się 15 listopada 1872 w Wilnie. Był synem Adolfa i Marii z Krejbichów. W 1889 ukończył gimnazjum w Wilnie i wstąpił do Morskiego Korpusu Kadetów w Sankt Petersburgu. Po zakończeniu nauki w 1892 został oficerem rosyjskiej Marynarki Wojennej. W latach 1895–1896 był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Min i Torped w Kronsztadzie.
Po ukończeniu szkoły oficerskiej pływał na okrętach różnych klas, głównie na Oceanie Arktycznym, Morzu Ochockim i Morzu Japońskim. Od 1895 do 1897 służył na krążowniku „Dmitrij Donskoj”. W 1900 został przydzielony na krążownik „Pamiat´ Azowa”. Od czerwca 1900 służył na krążowniku torpedowym „Lejtienant Iljin” Floty Bałtyckiej, po czym po wyokrętowaniu w październiku 1900 został skierowany do stoczniowej komisji nadzoru budowy krążownika „Nowik” w Stoczni Schichaua w Gdańsku[1]. Po wejściu okrętu do służby, od maja 1901 był na nim oficerem torpedowo-minowym, a od 29 listopada 1903 do stycznia 1904 i ponownie od 17 kwietnia 1904 – starszym oficerem[1].
We wrześniu 1902 wypłynął z „Nowikiem” na Daleki Wschód i brał na nim udział w wojnie rosyjsko-japońskiej, walczył pod Port Arturem w 1904. Odznaczył się w bitwie na Morzu Żółtym, zdecydowanie opowiadając się za samotnym przedzieraniem się okrętu do Władywostoku. Po samozatopieniu okrętu koło Korsakowa na Sachalinie 7 sierpnia 1904, Porębski z załogą dotarł 10 października 1904 do Władywostoku[1]. Za działania podczas wojny został odznaczony orderami: św. Anny III klasy, św. Stanisława II klasy i św. Jerzego IV klasy oraz złotą szablą za dzielność (ros. „za chrabrost”)[2]. Od maja 1905 do stycznia 1906 był dowódcą niszczyciela „Triewożnyj”, podczas budowy tego okrętu we Władywostoku[2]. W tym czasie na krótko służył także jako starszy oficer torpedowo-minowy na krążownikach pancernych „Rossija”, następnie „Gromoboj”, na którym w maju 1906 powrócił na Bałtyk[3].
We Flocie Bałtyckiej służył początkowo na wyższych stanowiskach sztabowych i w szkolnictwie morskim[4]. W latach 1906–1909 pływał m.in. na pancerniku „Cesariewicz”[4]. Podczas rejsu szkolnego na Morze Śródziemne, w grudniu 1908 roku brał udział w akcji ratowania ofiar trzęsienia ziemi w Mesynie, za co później otrzymał odznaczenia włoskie[5]. W styczniu 1909 Porębski objął pierwsze dowództwo okrętu w linii – krążownika „Admirał Makarow”, którym dowodził do maja 1909[6]. Od kwietnia 1909 do lutego 1913 był dowódcą stawiacza min „Jenisej”, którym pływał na Morzu Bałtyckim i Morzu Północnym[6]. W marcu 1913 został przeniesiony do Sewastopola nad Morze Czarne, gdzie został na krótko (do października) szefem sztabu w dowództwie portu, po czym wyznaczono go dowódcą nowo budowanego pancernika – drednota „Impieratrica Marija”[6].
Po wybuchu I wojny światowej, Porębski objął 5 sierpnia 1914 dowództwo starego pancernika „Rostisław”, na którym brał udział w ostrzeliwaniu pozycji tureckich i potyczkach z okrętami niemieckimi koło przylądka Sarycz[6] i pod Bosforem[7]. W połowie 1915, po wejściu do czynnej służby pancernika „Impieratrica Marija”, Porębski dalej nim dowodził do marca 1916 roku, kiedy został dowódcą brygady krążowników Floty Czarnomorskiej[8]. Stanowisko to zajmował do października, po czym, po pobycie w rezerwie, 15 marca 1917[8] został naczelnikiem Ufortyfikowanego Rejonu „Kotka” w Zatoce Fińskiej, dowódcą obrony Zatoki. Następnie 10 kwietnia 1918 został szefem Wydziału Morskiego w sztabie Rady Frontu Północno-Zachodniego[8]. Po rewolucji 1917 działał w polskich organizacjach wojskowych w Petersburgu. 23 sierpnia 1918 został zwolniony ze służby w rosyjskiej Marynarce Wojennej jako obywatel polski[8]. Podczas służby we flocie rosyjskiej spędził na okrętach przynajmniej 6530 dni (ponad 18 lat), nie licząc nieewidencjonowanego czasu na okrętach po rewolucji lutowej[8].
| Awansował kolejno na stopnie oficerskie: | |
|
|
Polska Marynarka Wojenna
edytujOd listopada 1918 przebywał w Warszawie, gdzie założył Stowarzyszenie Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi „Bandera Polska”. Przejmował od Niemców urządzenia techniczne na Wiśle. Na początku 1919 został powołany w skład Rady Wojskowej oraz wyznaczony szefem Sekcji Marynarki (od połowy 1919 Departament dla Spraw Morskich) w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1920 towarzyszył gen. bryg. Józefowi Hallerowi podczas Zaślubin Polski z morzem. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził odcinkiem „Zegrze-Dębe” oraz kierował żeglugą wojenną na Wiśle. Na początku 1922 został wyznaczony na stanowisko szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, utworzonego w miejsce Departamentu dla Spraw Morskich. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu wiceadmirała ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919.
W 1920 zainicjował utworzenie polskiej Marynarki Handlowej oraz Szkoły Morskiej. Był autorem programu rozbudowy floty wojennej, wspierał budowę portu w Gdyni oraz spowodował utworzenie Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej i lotnictwa morskiego w Tczewie. W 1921 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Żeglugi Morskiej. Był prezesem Ligi Morskiej i Rzecznej oraz współzałożycielem Yacht Klubu Polskiego.
Był awansowany kolejno na stopnie oficerskie:
- generała podporucznika marynarki – 1918
- generała porucznika marynarki – 30 stycznia 1921 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w Korpusie Morskim
- wiceadmirała – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 19. lokatą w korpusie generałów
19 maja 1925 Prezydent RP, Stanisław Wojciechowski zwolnił go ze stanowiska szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, a Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Władysław Sikorski przeniósł w stan nieczynny. Powodem zwolnienia admirała z zajmowanego stanowiska była tzw. „afera minowa”[9]. W 1926 wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne. Z dniem 30 kwietnia 1927 został przeniesiony w stan spoczynku. W 1928 Wojskowy Sąd Okręgowy nr 1 umorzył postępowanie wszczęte w 1926 przez Prokuraturę Wojskową. Zmarł po długiej chorobie 20 stycznia 1933 w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 46-4-12)[10].
Upamiętnienie
edytujW 1993 w Gdyni odsłonięto jego pomnik, a od 1994 imieniem „Wiceadmirała Kazimierza Porębskiego” wyróżniona jest 8 Flotylla Obrony Wybrzeża. Imię to nosi również Zespół Szkół nr 11 w Gdyni, Szkoła Podstawowa nr 43 w Bydgoszczy, a także jedna z ulic w Gdyni i Gdańsku.
Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający s/s Jan Turlejski o nominale 6,5 złotego. Autorem projektu znaczka był Stefan Małecki. Obok statku na znaczku widniał portret wiceadmirała Kazimierza Porębskiego. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[11].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[12]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[13]
- Krzyż Walecznych[13]
- Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie, 29 października 1904)[2]
- Order św. Włodzimierza III klasy z mieczami (Imperium Rosyjskie, 6 kwietnia 1914 order, 18 kwietnia 1915 miecze)[6]
- Order św. Włodzimierza IV klasy z kokardą (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny III klasy z mieczami i kokardą (Imperium Rosyjskie, 14 marca 1904)[2]
- Order św. Stanisława II klasy z mieczami (Imperium Rosyjskie, 11 października 1904)[2]
- Order św. Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie)
- Złota szabla „Za Waleczność” (Imperium Rosyjskie, 2 kwietnia 1907)[2]
- Order Orła Czerwonego IV klasy (Królestwo Prus)
- Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy (Rumunia)[13]
- Wielki Oficer Orderu Sławy (Tunezja)[14]
- Komandor Orderu Korony Włoch (Włochy) (1909)[13][14][6]
- Komandor Orderu śś. Maurycego i Łazarza (Włochy, 1909)[13][14][6]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[13][14]
- Order Krzyża Wolności I kategorii II klasy (Estonia)[15]
- Srebrny Medal „Za Akcję Ratunkową w Mesynnie”[14] (1909)[13][14][6]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Trawicki 2006b ↓, s. 68.
- ↑ a b c d e f Trawicki 2006b ↓, s. 70.
- ↑ Trawicki 2006b ↓, s. 70-71.
- ↑ a b Trawicki 2006b ↓, s. 71.
- ↑ Trawicki 2006b ↓, s. 71-72.
- ↑ a b c d e f g h Trawicki 2006b ↓, s. 72.
- ↑ Denis Kozłow. Boj u Bosfora. „FłotoMaster” 4/2003, s. 23 (ros.)
- ↑ a b c d e Trawicki 2006b ↓, s. 73.
- ↑ „Afera minowa” związana była zakupem przez Marynarkę Wojenną przestarzałych min morskich w Estonii.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: PORĘBSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-24].
- ↑ Marek Jedziniak: Z tradycji szkolnictwa morskiego. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
- ↑ a b c d e f g Jarosław Cięciara: Patroni jednostek Wojska Polskiego. T. 1, s. 152
- ↑ a b c d e f Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 12.06.1922
- ↑ Kasimierz Porębski. president.ee. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki. "Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918-1947, Wyd. Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996, ISBN 83-86703-50-4
- Piotr Andrzejewski, Zygmunt Białogłowski, Tomasz Dolny, Henryk Karwan, Janusz Królikowski, Michał Michalski, Andrzej Walor. "Przegląd Morski", Wyd. kwiecień 2005, nr 4/2005, Redakcja Czasopism Marynarki Wojennej, Gdynia 2005, ISSN 0137-7205
- Lech Trawicki. Okręty kontradmirała Kazimierza Porębskiego. Wiek pary – czas wojny. „Morze, Statki i Okręty”. 56, s. 68-73, marzec-kwiecień 2/ 2006.