Karol Hubert Rostworowski
Karol Hubert Rostworowski h. Nałęcz (ur. 3 listopada 1877 w Rybnej, zm. 4 lutego 1938 w Krakowie) – polski dramaturg i poeta, muzyk; publicysta, stronnik Obozu Wielkiej Polski.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 listopada 1877 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 lutego 1938 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
 Autograf Karola Huberta Rostworowskiego (1937) | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny ziemiańskiej o arystokratycznym statusie zarówno ze strony ojca jak i matki. W 1888 rozpoczął naukę w gimnazjum św. Anny w Krakowie, przerywając ją w 1894. Do 1898 uczył się w Szkole Praktycznej Gospodarstwa Wiejskiego w Czernichowie k. Krakowa, a następnie studiował rolnictwo w Halle. Studia te porzucił w 1900 i od 1901 rozpoczął naukę gry na fortepianie oraz kompozycji w konserwatorium w Lipsku. W 1907 wyjechał do Berlina studiować filozofię, a następnie podróżował po Europie.
Do kraju powrócił w 1908 i zamieszkał w majątku krewnych w Czarkowach nad Nidą. Był członkiem Ligi Narodowej przed 1914[1]. Po wybuchu I wojny światowej (1914) przeniósł się do Krakowa. Po 1920 rozpoczął współpracę z dziennikiem „Głos Narodu”, a szerzej z Narodową Demokracją, w której działał. Pełnił funkcje przewodniczącego Straży Narodowej w Krakowie oraz oboźnego Obozu Wielkiej Polski na miasto Kraków[2]. W 1933 został powołany na członka Polskiej Akademii Literatury, z której to funkcji zrezygnował w 1937 w proteście przeciw polityce sanacji. W latach 1934–1937 był też radnym krakowskim, reprezentującym Stronnictwo Narodowe[3].
Początkowo uprawiał twórczość poetycką. W 1901 opublikował debiutancki tom pesymistycznych i dekadenckich wierszy Tandeta, w latach 1907–1909 wydał filozoficzną tetralogię poetycką składającą się z tomików Pre memoria, Maya, Ante lucis ortum, Saeculum solutum. W latach 1908–1911 powstały jego pierwsze dramaty psychologiczno-symboliczne: Żeglarze (1908), Pod górę (1910), Echo (1911). Sławę przyniosła mu wystawiona w Krakowie w 1913 (z wybitną rolą tytułową Ludwika Solskiego, odwołująca się do Nowego Testamentu tragedia psychologiczna Judasz z Kariothu (1913)[4]. Sztuka ta była świadectwem powrotu pisarza do katolicyzmu po dekadenckich doświadczeniach z okresu studiów w Lipsku. Szeroko komentowany był również dramat historyczno-psychologiczny Kajus Cezar Kaligula (1917), będący wybitnym studium tyranii oraz dekadencji. Swym konserwatywnym i antyrewolucyjnym poglądom dał wyraz w szeregu artykułów i szkiców literackich oraz ekspresjonistycznym moralitecie Miłosierdzie (1920), grotesce Straszne dzieci (1922)[5], Fantazji dramatycznej w czterech częściach ku czci Adama Mickiewicza Zmartwychwstanie (1923) oraz nawiązującym do współczesności Antychryście (1925). Rewolucyjne złudzenia rozwiewał też w opublikowanym w 1930 Czerwonym marszu[6], dramacie o rewolucji francuskiej. Do problematyki psychologicznej i konwencji realistycznej powrócił w tragedii współczesnej Niespodzianka (1929), uważanej za jedno z jego największych osiągnięć[7] oraz w jej kolejnych częściach: Przeprowadzce (1930) oraz U mety (1932). W 1936 napisał jedyną komedię Don Kiszot za kulisami.
Za Niespodziankę Rostworowski został nagrodzony Państwową Nagrodą Literacką w 1932[7][8][9].
Chorował na gruźlicę[10]. Zmarł 4 lutego 1938 po chorobie płucnej[11]. Został pochowany 7 lutego 1938 na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC13-1-5)[12].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 marca 1936)[13]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[14]
Wywód genealogiczny
edytujNa podstawie materiału źródłowego[15]:
| 4. Stanisław Rostworowski h. Nałęcz stryjeczny wnuk Stanisława Małachowskiego h. Nałęcz |
||||||
| 2. Joachim Rostworowski h. Nałęcz | ||||||
| 5. Urszula hr. Potulicka h. Grzymała wnuczka Eliasza Wodzickiego h. Leliwa |
||||||
| 1. Karol Hubert Rostworowski | ||||||
| 6. Piotr Stanisław Moszyński h. Nałęcz | ||||||
| 3. Helena Felicja Moszyńska h. Nałęcz | ||||||
| 7. Anna Malinowska h. Ślepowron | ||||||
Był pierwowzorem postaci Młodego Człowieka w dramacie „Brat naszego Boga” (1979) Karola Wojtyły.
Był mężem Róży z Popielów (córki Jana i Jadwigi z hrabiów Dunin-Borkowskich), z którą miał trzech synów: Jana (1919–1975), poetę, Marka (1921–1996), historyka sztuki, ministra kultury i sztuki i Emanuela (1923–1989), historyka, redaktora naczelnego Polskiego Słownika Biograficznego.
Zobacz też
edytuj- Karol Paweł Rostworowski (1874–1927) – muzyk, kuzyn Karola Huberta
Przypisy
edytuj- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 582.
- ↑ Szymon Rudnicki, Obóz Narodowo Radyklany. Geneza i działalność, wyd. I, Czytelnik, 1985, s. 22, ISBN 83-07-01221-X.
- ↑ Oficjalny wynik wyborów w Krakowie. „Dziennik Ludowy”. Nr 288, s. 6, 14 grudnia 1933.
- ↑ Karol Hubert Rostworowski, Judasz z Kariothu : dramat w 5 aktach, wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03].
- ↑ Karol Hubert Rostworowski, Straszne dzieci : bajka w trzech aktach, wyd. 1922. [online], polona.pl [dostęp 2018-08-11].
- ↑ Karol Hubert Rostworowski, Czerwony marsz, wyd. 1930 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03].
- ↑ a b Ewa Guderian-Czaplińska, Teatralna Arkadia: poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 223, ISBN 978-83-232-1372-7 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Jego miejsce w gronie najbardziej znaczących twórców ugruntowała Państwowa Nagroda Literacka , jaką otrzymał w 1932 roku za Niespodziankę (pol.).
- ↑ Ryszard Nycz, Jerzy Jarzębski, Lektury polonistyczne: II wojna światowa. Dwudziestolecie międzywojenne, Inst. Filologii Polskiej, 1997, s. 83, ISBN 978-83-7052-937-6 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w 1932 roku przyznana Rostworowskiemu właśnie za Niespodziankę Państwowa Nagroda Literacka (pol.).
- ↑ Hészel Klépfisz, Przedwojenny świat przez pryzmat młodego Żyda polskiego: eseje 1931-1937, Eran Reut, 1999, s. 29 [dostęp 2021-07-03], Cytat: Państwowa nagroda literacka za rok 1931 została przyznana Karolowi Hubertowi Rostworowskiemu za utwór dramatyczny pt . « Niespodzianka » (pol.).
- ↑ Śp. Karol Hubert Rostworowski.. „Wschód”. Nr 75, s. 11, 20 lutego 1938.
- ↑ Zgon ś. p.Karola Huberta Rostworowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 28 z 6 lutego 1938.
- ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-11-24].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 130 „za zasługi na polu pracy literackiej”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu literatury dramatycznej” - Karol Hubert Roztworowski.
- ↑ Wywód genealogiczny wg Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.23743.7
Linki zewnętrzne
edytuj- Utwory Karola Huberta Rostworowskiego w serwisie Polona.pl
- Karol Hubert Rostworowski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-15].
Bibliografia
edytuj- Szczepan Bochiński. Karol Hubert Rostworowski. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 5, s. 4–5, 1 marca 1938.