Kampania togijska

Kampania togijska – szereg działań zbrojnych realizowanych przez korpusy kolonialne Wielkiej Brytanii i Francji przeciwko siłom niemieckim na terenie Togolandu w sierpniu 1914 roku.

Kampania togijska

I wojna światowa
Mapa regionu z 1915
Czas	9–26 sierpnia 1914
Miejsce	Togoland, Afryka Zachodnia
Przyczyna	odrzucenie przez Niemców wezwania do kapitulacji
Wynik	zajęcie kolonii przez wojska ententy
Strony konfliktu
Cesarstwo Niemieckie Wielka Brytania Francja
Dowódcy
mjr Hans-Georg von Döring kpt. Georg Pfähler † ppłk F. C. Bryant kpt. E. Barker
Siły
poniżej 2000 (głównie tzw. Schutztruppe) ok. 1460, w tym: ok. 960 Brytyjczyków ok. 500 Francuzów
Straty
518 zabitych, 1187 rannych nieznane (do kilkuset)
Położenie na mapie Togo miejsce bitwy
6°07′54,9840″N 1°13′22,0080″E

Niemiecka radiostacja w Kaminie – widok sprzed 1914

Sytuacja w Togo

W Europie po zamachu na arcyksięcia Franciszka Habsburga 28 czerwca 1914 roku sytuacja stała się krytyczna i na początku sierpnia wybuchła I wojna światowa. W Afryce Zachodniej dominowali wówczas niemal niepodzielnie Brytyjczycy i Francuzi. Drobne posiadłości innych państw nie stanowiły większej konkurencji. Jednak pomiędzy francuskim Dahomejem a brytyjskim Złotym Wybrzeżem wcinał się w głąb lądu wąski pas terytorium pod zwierzchnictwem niemieckim – Togoland (de facto od 1905 roku funkcjonujący jako Togo).

Niemiecka kolonia – otoczona od zachodu przez Brytyjczyków, a od północy i wschodu przez Francuzów – należała do najbardziej rozwiniętych na Czarnym Lądzie, ale siły niemieckie były tam bardzo skromne: ok. 1500 milicjantów (tzw. Schutztruppe), rekrutujących się z ludności tubylczej. Jednak pod bronią na początku sierpnia pozostawało ich jedynie 693. Uzupełnieniem była grupa licząca ok. sześćdziesięciu podoficerów i oficerów niemieckich, ale bez regularnych oddziałów. Niemcy bowiem zdawali sobie sprawę, że w Togo – poza stolicą Lomé i dużą, 9-wieżową radiostacją w Kaminie – nie było żadnych celów o znaczeniu militarnym. Nominalny gubernator, książę Adolf Fryderyk VI, przebywał w Niemczech i zastępował go mjr Hans-Georg von Döring.

Przebieg

5 sierpnia von Döring w oficjalnym telegramie zaproponował Brytyjczykom zachowanie neutralności mimo działań wojennych w Europie. Powołał się przy tym na ustalenia konferencji berlińskiej z przełomu lat 1884/1885, gwarantujących neutralność obszarów w Dorzeczu Konga (formalnie jednak ten region Afryki nie należał już do tego dorzecza). Następnego dnia, Niemcy otrzymali odpowiedź od kpt. F. C. Bryanta z żądaniem kapitulacji kolonii. Wobec odrzucenia ultimatum w pobliżu Lomé pojawił się brytyjski krążownik. Von Döring nakazał ewakuację w głąb lądu, a miasto bez walki zostało zajęte przez Królewskie Zachodnioafrykańskie Siły Graniczne pod dowództwem kpt. E. Barkera. Bryant za ten sukces został mianowany podpułkownikiem i dowódcą całej operacji w Togo.

8 lub 9 sierpnia do konfliktu włączyli się także francuscy Tyralierzy Senegalscy z Dahomeju atakując od północy i wschodu. Jednak 13 sierpnia oddziały niemieckie na północnym wschodzie zmusiły ich do odwrotu po bitwie pod Bafilo. Był to jednak krótkotrwały sukces i północ oraz środek kolonii szybko wpadł w ręce francusko-angielskie. Na południu jednak dominacja sił ententy była zdecydowana. Marsz w głąb terytorium opóźniał się jednak z powodu trudnych warunków terenowych (dżungla, bagna), a dodatkowo von Döring nakazał spalenie wszystkich mostów na rzekach Sio i Lili. 15 sierpnia Niemcy spróbowali wciągnąć siły sprzymierzone w walkę by dodatkowo ich opóźnić. W tym celu na południe wysłano dwa pociągi, w sumie z 200 ludźmi. Jednak pierwszy z pociągów wykolejono pod Ekuni, a obsada drugiego została pokonana w bitwie pod Agbeluvhoe. Była to szczególnie dotkliwe, gdyż poległ dowodzący siłami niemieckimi w Togo kpt. Georg Pfähler.

W drugiej połowie sierpnia, pozostałe w gotowości oddziały Schutztruppe (ok. 650 ludzi) osiągnęły rzekę Chra, na południe od Kaminy. Tutaj von Döring postanowił zorganizować ostatnią linię obrony. Spalono tamtejszy most i zaminowano teren na kierunkach spodziewanego uderzenia wojsk brytyjsko-francuskich. Podległe von Döringowi oddziały umocniły zaś swoje pozycje na północnym brzegu rzeki. 22 sierpnia doszło do prawdopodobnie najkrwawszego starcia – bitwy nad Chrą. W noc po bitwie, oddziały niemieckie – poważnie uszczuplone w wyniku dezercji – wycofały się niepostrzeżenie do Kaminy, a wojska sprzymierzonych przekroczyły rzekę. Von Döring zdając sobie sprawę, z niemożności stawiania dalszego oporu wobec drastycznej przewagi wroga zdecydował się zniszczyć nadajniki w Kaminie. 24 sierpnia Niemcy doprowadzili do eksplozji w Kaminie i zniszczyli cały sprzęt elektryczny i wieże z nadajnikami.

26 sierpnia do Kaminy dotarły wojska Bryanta. Tam też von Döring skapitulował wraz z pozostałymi przy nim siłami.

Skutki

Pomimo dość szybkiego i bezproblemowego zajęcia Togo, wojska sprzymierzonych nie osiągnęły zasadniczego celu - nie opanowały stacji radiowej w Kaminie.

27 grudnia 1916 roku Togo zostało oficjalnie podzielone pomiędzy Wielką Brytanię (otrzymała zachodnią część kolonii) a Francję (cała reszta). Po wojnie zaś, administrację przejęła Liga Narodów.

Bibliografia

• Autor zbiorowy, The story of The Great War, vol. III, wyd. 2009 - dostęp: 11 sierpnia 2012;
• Horne John, A companion to world war I, Oxford 2009, s. 115-116.
• Strachan Hew, The First World War in Africa, Oxford 2004.