Jordanki w Toruniu
Jordanki w Toruniu – obszar w centrum Torunia, położony na Chełmińskim Przedmieściu, w kwartale między al. Solidarności, ul. Wały gen. Sikorskiego, al. Jana Pawła II oraz ul. Czerwoną Drogą[1][2]. Nazwa tego obszaru wykształciła się w poł. XX wieku. Obszar ten jest zdominowany przez park powstały w latach 50. XX wieku. Nazwa nawiązuje do ogrodów jordanowskich, zakładanych na przełomie XIX i XX wieku[1].
 Siedziba Centrum Kulturalno-Kongresowego Jordanki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′47″N 18°36′01″E/53,013056 18,600278
| |
Historia
edytujŚredniowiecze i czasy nowożytne
edytujObszar dzisiejszych Jordanek mieścił się poza murami Starego i Nowego Miasta, tuż przy Bramie Chełmińskiej. Był zamieszkiwany od drugiej połowy XIII wieku przez rzemieślników zagrażających poprzez swoją działalność bezpieczeństwu lub higienie mieszkańców wewnątrz murów (m.in. kowali, piekarzy, smolarzy)[1], a także rolników i sadowników[2]. W 1629 roku budynki spalono, w celu powstrzymania wojsk szwedzkich[3]. W XVII wieku powstały pierwsze tereny ogrodowo-parkowe[2]. W latach 40. XVII wieku zbudowano nowe umocnienia fortyfikacyjne. Średniowieczna zabudowa została otoczona szerokimi półkolistymi wałami i fosą[4].
Okres zaborów
edytujObszar poza murami miejskimi został ponownie zniszczony podczas wojen napoleońskich. Po zakończeniu działań wojennych przed Bramą Chełmińską powstały zakłady produkujące wosk i miód. Rozwój budownictwa był hamowany przez władze pruskie, które rozbudowały w Toruniu pas fortyfikacyjny i uniemożliwiały budowy domów w jej pobliżu. Prawo złagodzono w 1829 roku[4]. W 1823 roku wybudowano kaponierę i poternę[5].
Okres międzywojenny
edytujNa początku XX wieku na tym obszarze zlikwidowano pozostałości po umocnieniach średniowiecznych. Zniwelowano część wałów ziemnych i zabudowano teren fosy[6]. Na miejscu fortyfikacji powstał szeroki pas zieleni[2]. Wybudowano m.in.: Teatr Horzycy, Colegium Maius, Urząd Miasta. W latach 20. XX wieku rozebrano kaponierę. Poterna istniała do czasu II wojny światowej[6]. W styczniu 1928 roku architekt i urbanista Franciszek Krzywda-Polkowski zaproponował wybudowanie na tym terenie stadionu sportowego[7].
II wojna światowa
edytujPodczas II wojny światowej Niemcy planowali wybudować w tym miejscu operę[8]. W 1943 roku, po zapełnieniu więzienia przy ul. Piekary, na dzisiejszych Jordankach założono obóz przejściowy. Przetrzymywani tam byli więźniowie polscy, czescy i niemieccy, zatrzymani za dezercję z wojska, nielegalne przekraczanie granicy oraz prawdopodobnie za działalność konspiracyjną i niepodległościową. Część więźniów skierowano do obozów koncentracyjnych Stutthof, Auschwitz-Birkenau oraz do więzienia w Sztumie. Obóz w 1945 roku przejęła Armia Czerwona. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Torunia prawdopodobnie przebywali wzięci do niewoli żołnierze niemieccy. Obóz działał do 1946 roku[9].
Czasy najnowsze
edytujW drugiej połowie XX wieku na obszarze Jordanek powstał Klub Sportowy Start-Wisła[6]. W tym samym czasie obszar ten otrzymał swoją dzisiejszą nazwę[1]. W 1956 roku wybudowano sześć kortów tenisowych. W następnych latach dobudowano dwa dodatkowe korty. W 1966 roku zbudowano basen oraz pawilon sportowy, gdzie mieściły się: siedziba Klubu Sportowego Start-Wisła, Międzyszkolny Ośrodek Sportu, Przychodnia Sportowo-Lekarska, Wojewódzka Federacja Sportu. Do lat 80. Jordanki cieszyły się bardzo dużą popularnością wśród torunian. W latach 80. zlikwidowano basen, boiska i urządzenia zdewastowano, pawilon sportowy zmienił swoje przeznaczenie[2][6].
W 2007 roku odsłonięto pomnik Jana Pawła II[10].
W latach 2010–2012 na Jordankach przeprowadzono prace archeologiczne. Udało się odtworzyć przebieg linii fortyfikacji miejskich z drugiej połowy XX wieku, odnaleziono również drobne przedmioty (nabój mauzera, kamienną osełkę, cybuch fajki) oraz kilkadziesiąt fragmentów ceramiki średniowiecznej oraz nowożytnej. Podczas przebudowany sieci ciepłowniczej w latach 2011 i 2012 odnaleziono ołowiane plomby, monety wybite za panowania Jana II Kazimierza Wazy, ozdobne okucia pasów, ułamki fajek fajansowych[2].
Po wybudowaniu Centralnego Ośrodka Sportowego przy ul. Bema Jordanki utraciły swój sportowy charakter. Jordanki zaczęto przekształcać w centrum kulturalne Torunia[11]. W 2015 roku oddano do użytku Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki[12]. 15 grudnia 2016 roku plac przed Centrum Kulturalo-Kongresowym nazwano imieniem Grzegorza Ciechowskiego[13].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Markot 2008 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e f Historia. jordanki.torun.pl. [dostęp 2023-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)].
- ↑ Markot 2008 ↓, s. 3.
- ↑ a b Markot 2008 ↓, s. 4.
- ↑ Markot 2008 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d Markot 2008 ↓, s. 7.
- ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 65.
- ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 79.
- ↑ Szymon Spandowski: Kto trafiał do baraków przy Wałach? W czasie wojny i po jej zakończeniu. nowosci.com.pl, 2016-01-23. [dostęp 2023-05-03].
- ↑ Papież na Jordankach. torun.pl, 2007-06-04. [dostęp 2023-05-03].
- ↑ Sylwia Derengowska: Jordanki retro. torun.pl, 2015-10-22. [dostęp 2023-05-03].
- ↑ Toruń: otwarcie sali koncertowej na Jordankach. mkidn.gov.pl, 2015-12-13. [dostęp 2023-05-03].
- ↑ Karolina Owsiannikow, Michał Mrozek: Dni Grzegorza Ciechowskiego w Toruniu. gra.fm, 2016-12-16. [dostęp 2023-05-03].
Bibliografia
edytuj- Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
- Emilia Markot. Historia Jordanek. „In Tempore”, 2008.