Jazz nad Odrą

Jazz nad Odrą – jazzowy festiwal muzyczny organizowany od 1964 r. we Wrocławiu.

Jazz nad Odrą

High Society Band w 1969 r. podczas Festiwalu Jazzowego „Jazz nad Odrą”.
Lata aktywności	od 1964
Miejscowość	Wrocław
Organizator	Biuro Festiwalowe Impart
Tematyka	Jazz
Strona internetowa

Do 1989 r. festiwal był imprezą studencką organizowaną przez Zrzeszenie Studentów Polskich (ZSP) i wrocławski klub „Pałacyk”. Obecnie organizatorem jest Biuro Festiwalowe Impart 2016 wraz z Fundacją Jazz nad Odrą i Polskim Stowarzyszeniem Jazzowym Oddział Wrocław.

Już od początku wrocławska impreza cieszyła się dużym prestiżem i zajmowała ważną pozycję na polskiej scenie muzycznej. W jej koncertach uczestniczyli najbardziej liczący się polscy jazzmani. Z biegiem lat – i zgodnie z oczekiwaniami wymagającej publiczności – pojawiały się coraz bardziej znaczące gwiazdy światowej sceny jazzowej.

Koncerty odbywały się w wielu prestiżowych salach Wrocławia: Filharmonii, Studio PR, Teatrze Polskim, Teatrze Współczesnym, Operze czy Hali Ludowej, obecnie większość koncertów odbywa się w salach Centrum Sztuki Impart.

Organizatorzy festiwalu zawsze przywiązywali ogromną wagę do konkursu. Uczestnictwo w nim – oraz ewentualne nagrody i wyróżnienia – często otwierały drogę do wielkiej kariery muzycznej. Konkurs wyłonił tak znaczące indywidualności polskiej sceny jazzowej, jak: Włodzimierz Nahorny, Zbigniew Seifert, Krzesimir Dębski, Jarosław Śmietana, Janusz Strobel, Piotr Baron, Laboratorium, Henryk Miśkiewicz, Tomasz Szukalski, Andrzej Zaucha, Ewa Bem.

Na festiwalu występują także przedstawiciele odmiennych od jazzu gatunków muzycznych.

Historia festiwalu

Pierwowzorem Jazzu nad Odrą był I Ogólnopolski Przegląd Studenckich Zespołów Jazzowych. Stworzyło go wrocławskie ZSP w dniach 5 i 6 maja 1957 r. z okazji Dni Wrocławia. Inspiracją do powstania przeglądu był V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów, który odbył się w 1955 r. w Warszawie. Warszawski przegląd był nie tylko możliwością buntu dla ówczesnej młodzieży wobec komunistycznych władz, ale również dał on początek narodzinom ich wrocławskiego odpowiednika: Jazzu nad Odrą.

W latach 50. w komunistycznych gazetach jazz często utożsamiany był z dzikością, niesubordynacją, rozbestwioną młodzieżą i upadkiem moralnym, dlatego też wszelkie wydarzenia związane z jazzem nie były mile widziane przez cenzorów PRL. Jednak muzyka jazzowa cieszyła się niezwykłą popularnością wśród młodych ludzi. W 1963 r. trzej wrocławscy studenci: Karol Maskos, Andrzej Żurek i Aleksander Fleischer zaproponowali zorganizowanie przeglądu-konkursu młodych pianistów jazzowych z Dolnego Śląska. Pomysł spotkał się z aprobatą ZSP, które udzieliło wsparcia projektowi i w 1964 r. miał miejsce pierwszy Jazz nad Odrą, początkowo znany jako Przegląd Jazzowy. Pierwszy festiwal odbył się w siedzibie ZSP – w klubie „Pałacyk” przy ul. Kościuszki 34. Został on otwarty razem z wystawą grafiki jazzowej, przez Józefa Balceraka, redaktora naczelnego miesięcznika „Jazz” (jedyne wówczas profesjonalne polskie pismo o jazzie). Nadodrzańskie wydarzenie wpisało się już na zawsze w karty historii polskiego jazzu dzięki przychylnym opiniom środowiska jazzowego oraz dzięki popularności, z jaką spotkał się festiwal. Pierwsza edycja festiwalu wyłoniła w konkursie wybitnych polskich muzyków, m.in.: Ryszarda Kruzę – laureata w kategorii zespołowej z Kwartetem Ryszarda Kruzy, uznanego za „indywidualność konkursu”.

Od tamtej pory Jazz nad Odrą odbywał się regularnie co roku, w auli Politechniki Wrocławskiej oraz w klubie „Pałacyk”. W 1967 r. koncert laureatów został przeniesiony do Dużego Studia Polskiego Radia. Jeśli chodzi o nazwę i organizatorów festiwalu, tutaj również nadeszły zmiany. Organizację III Festiwalu Jazz Nad Odrą z rąk Karola Maskosa przejął Wojciech Siwek (student Politechniki Wrocławskiej). Popularność Jazzu Nad Odrą spowodowała powstanie innych festiwali jazzowych w Polsce w tym samym okresie: m.in. Jazz nad Wartą w Poznaniu, Jazz nad Bałtykiem w Gdańsku, Jazz nad Wisłą w Toruniu, olsztyński Jazz nad Łyną, katowicki Jazz nad Rawą oraz białostocki Jazz nad Białą. Festiwalowa konkurencja jeszcze bardziej zmotywowała organizatorów Jazzu nad Odrą do przygotowania jak najciekawszego programu.

IV Jazz Nad Odrą przyjął nową nazwę: IV Krajowy Festiwal Zespołów i Wokalistów Jazzowych. Jednak czwarta edycja festiwalu przyciągnęła również artystów z zagranicy, m.in. z Danii oraz Czechosłowacji, co pozwoliło mu stać się wydarzeniem międzynarodowym.

Kolejne edycje festiwalu niosły ze sobą szereg zmian: zaczynając od tych regulaminowych, kończąc na zmianach w lokalizacji. W celu utrzymania wysokiego poziomu przeglądu, wymagano od muzyków referencji klubów, do których przynależeli, a także dokonywano ich wstępnej selekcji. Biorąc pod uwagę fakt, iż festiwal cieszył się coraz większą popularnością i renomą, przybywało również chętnych do uczestnictwa w tym wydarzeniu.

Jazz nad Odrą miał miejsce nieprzerwanie, aż do 1988 r. kiedy to z wielu przyczyn festiwal nie odbył się. Do tego momentu zdarzało się, że organizatorzy napotykali liczne przeszkody w organizacji festiwalu, związane m.in. z kwestiami finansowymi, jednak zawsze udawało się je pokonać. Na sytuację w 1988 r. wpływ miały liczne czynniki: przemiany ustrojowo-polityczne, brak zainteresowania władz miasta i nowego ZSP oraz wypalenie się organizatorów. Jednak na wznowienie Jazzu nad Odrą nie trzeba było długo czekać, bowiem już w 1989 r. organizacją festiwalu zajął się Zdzisław Smektała (dziennikarz, literat). Mimo udanej XXV edycji, kolejna w 1990 r. nie doszła do skutku. Osoby ze środowiska jazzowego komentowały sytuację tłumacząc ją brakiem przygotowania ze strony organizatorów na nową gospodarkę rynkową. Szczęśliwie dla festiwalu, w 1991 r. pojawił się Remigiusz Lenczyk – ówczesny dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego, który wziął w swoje ręce organizację festiwalu i jego finansowanie. W 1992 r. festiwal przejęła Fundacja Jazz nad Odrą (prezydent Wojciech Siwek), która do współpracy zatrudniła profesjonalne firmy. Zmiana funkcjonowania festiwalu (nie był już studencką imprezą jazzową), negatywnie wpłynęła na jego wizerunek, który zaczął być kojarzony z komercją. Zniknął konkurs dla młodych talentów, a ich miejsce zajęli profesjonaliści, co spowodowało, że Jazz Nad Odrą stracił swój amatorski urok.

Dopiero w 1996, gdy prezydent Wrocławia – Bogdan Zdrojewski objął patronatem Jazz nad Odrą, a jego organizacją zajęło się Centrum Sztuki Impart, powrócono do dawnej formuły festiwalu, która zawierała konkurs. Nowy konkurs miał za zadanie wyłonić „indywidualność młodego polskiego jazzu”.

W 2001 r. miały miejsce dwa festiwale Jazz nad Odrą. Pierwszy odbył się w maju i był mniejszą wersją dotychczasowego festiwalu. Z powodu braku wystarczających dotacji ze strony miasta, Impart wycofał się z organizacji, a mikro wersja Jazzu nad Odrą powstała dzięki Fundacji. W tym samym roku miała też miejsce jego kolejna, 37 już edycja. 37 Jazz nad Odrą był zorganizowany przez Polskie Stowarzyszenie Jazzowe i zyskał tytuł I Międzynarodowego Jazzu nad Odrą. Festiwal w takim formacie doczekał się trzech edycji, po czym w 2004 r. powrócono do dawnej formuły i usunięto z nazwy przymiotnik „międzynarodowy”. Od tamtej pory festiwal odbywał się co roku bez zmian. Przez lata jego istnienia konkurs, który od 2011 r. stał się jeszcze bardziej atrakcyjny ze względu na wartość nagrody głównej (Grand Prix – Nagroda Prezydenta Wrocławia), zyskał również wysoką popularność w środowisku muzycznym i stał się swego rodzaju wyróżnieniem i nobilitacją dla zakwalifikowanych uczestników.

Po uzyskaniu przez miasto Wrocław tytułu „Europejskiej Stolicy Kultury 2016”, powstało Biuro Festiwalowe Impart 2016 r. (połączenie instytucji Wrocław 2016 r. z Centrum Sztuki Impart), które od 2013 r. zajmuje się organizacją festiwalu.

Uczestnicy

Zagranicznymi gwiazdami jazzu zapraszanymi na festiwal byli m.in.: Pat Metheny, Paco de Lucía, McCoy Tyner, Larry Coryell, Al Di Meola, Buddy Rich, Stan Getz, John Surman, Don Cherry i inni. W 1988 r. na festiwalu miał wystąpić Chet Baker, który jednak zginął na kilka dni przed przyjazdem do Polski.

Wśród polskich artystów koncertujących podczas trwania festiwalu byli także muzycy niezwiązani ściśle z jazzem. Byli to m.in. Czesław Niemen, Tadeusz Nalepa, Hanna Banaszak, Edyta Bartosiewicz.

Laureaci festiwalu w latach 1964–2013

Rok	Nr	Czas trwania	I Nagroda w kategorii	Wykonawcy
1964	I	7–8 marca	zespół	ex aequo: Jazz Band Ball ex aequo: Kwartet Ryszarda Kruzy
1965	II	5–7 marca	zespół	ex aequo: Trio Włodzimierza Nahornego ex aequo: Flamingo
1966	III	11–13 marca	zespół	Trio Jacka Bednarka
1967	IV	10–12 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	Playing Family Kwintet Janusza Trzcińskiego
1968	V	8–10 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	Old Timers Paradox
1969	VI	7–9 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	High Society Band Kwartet Zbigniewa Seiferta
1970	VII	6–8 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	Old Metropolitan Band Kwartet Jerzego Lisewskiego
1971	VIII	11–14 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	Big Band „Stodoła” Teatr Instrumentalny Freedom
1972	IX	9–12 marca	zespół tradycyjny zespół nowoczesny	Sami Swoi Jazz Carriers
1973	X	8–11 marca	zespół	Laboratorium Kwartet Henryka Słaboszowskiego
1974	XI	21–24 marca	zespół	Spisek Sześciu
1975	XII	20–23 marca	zespół	Extra Ball
1976	XIII	1–4 kwietnia	zespół	Big Band PWSM Katowice
1977	XIV	17–20 marca	zespół	Świadectwo Dojrzałości
1978	XV	15–19 marca	zespół	Dzieci Adama
1979	XVI	22–24 marca	zespół	Breakwater
1980	XVII	27–30 marca	zespół	Antyquintet
1981	XVIII	11–14 kwietnia	zespół	ex aequo:Stinky Winkels ex aequo:Swiss Jazz Quintet
1982	XIX	27–30 marca	nie było konkursu
1983	XX	25–29 marca	nie było konkursu
1984	XXI	10–13 marca	zespół	Teddy Bear
1985	XXII	23–26 marca	zespół	Walk Away
1986	XXIII	24–27 marca	zespół	Stan d’Art
1987	XXIV	11–14 marca	zespół	Sun Quartet
1988		nie było festiwalu
1989	XXV	16–19 marca	nie było konkursu
1990		nie było festiwalu
1991	XXVI	27–30 marca	nie było konkursu
1992	XXVII	7–10 marca	nie było konkursu
1993	XXVIII	6–9 marca	nie było konkursu
1994	XXIX	5–7 maja	nie było konkursu
1995	XXX	4–6 maja	nie było konkursu
1996	XXXI	9–11 maja	zespół	The Newest Trio
1997	XXXII	8–10 maja	zespół	Acoustic Jazz Quintet
1998	XXXIII	7–9 maja	zespół	Collegium
1999	XXXIV	6–8 maja	zespół	Galaxy
2000	XXXV	4–5 maja	zespół	Epsylon
2001	XXXVI	nie było konkursu
2001	XXXVII	19–21 października	nie było konkursu I Festiwal Międzynarodowy
2002	XXXVIII	25–27 października	nie było konkursu II Festiwal Międzynarodowy
2003	XXXIX	16–19 października	nie było konkursu III Festiwal Międzynarodowy
2004	XL	19–21 marca Wiosna 2004	zespół	Trio Kaczmarczyk-Barański-Dobrowolski
2004	XL	15–17 października Jesień 2004	nie było konkursu
2005	XLI	20–24 kwietnia	zespół	Soundcheck
2006	XLII	19–23 kwietnia	zespół	Up To Date
2007	XLIII	18–22 kwietnia	indywidualność jazzowa 2007 Grand Prix	Jan Freicher (wibrafon), Fourth Floor
2008	XLIV	5–9 marca	Grand Prix	Krzysztof Urbański (saksofon), Mid West Quartet
2009	XLV	4–8 marca	Grand Prix	Daniel Šoltis (perkusja)
2010	XLVI	28 lutego – 6 marca	Grand Prix nie przyznano
2011	XLVII	2–6 marca	Grand Prix Nagroda Prezydenta Wrocławia	Tuźnik-Kądziela Quartet
2012	XLVIII	18–22 kwietnia	Grand Prix	Szymon Mika (gitara), Organ Spot
2013	XLIX	9–14 kwietnia	Grand Prix Nagroda Prezydenta Wrocławia	Licak-Wośko Quartet
2014	L	4–13 kwietnia	indywidualność jazzowa 2014 Grand Prix	NSI Quartet
2015	LI	14–20 kwietnia	indywidualność jazzowa 2015 Grand Prix	Vehemence Quartet
2016	LII	26-30 kwietnia	indywidualność jazzowa 2016 Grand Prix	Skicki-Skiuk
2017	LIII	26–30 kwietnia	indywidualność jazzowa 2017 Grand Prix	Adam Jarzmik Quintet

Wybrane edycje

• 1964 – I Ogólnopolski Przegląd Studenckich Zespołów Jazzowych
• 1965 – II Festiwal Zespołów i Wokalistów Jazzowych „Jazz nad Odrą”
• 1966 – III Ogólnopolski Festiwal Zespołów i Wokalistów Jazzowych „Jazz nad Odrą”
• 1967 – IV Krajowy Festiwal Zespołów i Wokalistów Jazzowych „Jazz nad Odrą”
• 1968 – V Studencki Festiwal Jazzowy „Jazz nad Odrą”
• 1969 – VI Studencki Festiwal Jazzowy „Jazz nad Odrą”

Bibliografia

• BogusławB. Klimsa BogusławB., WojciechW. Siwek WojciechW., JnO 1964-2014, t. 1, Wrocław: Wydawnictwo c2, 2014, ISBN 978-83-63037-09-3 .

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Festiwalu