Jarmarki lubelskie
Jarmarki lubelskie – targi międzynarodowe organizowane od XIV do XVII w. w Lublinie, jedne z ważniejszych dla wymiany towarowej z państwem moskiewskim, Wielkim Księstwem Litewskim, Turcją, Mołdawią i Persją.
Czas trwania
edytujPrzywilej organizowania jarmarków na terenie Lublina nadał w 1392 Władysław II Jagiełło. Pierwsze jarmarki trwały 16 dni. Zaczynały się 8 dni przed Zielonymi Świątkami. W połowie XV w. liczbę jarmarków Kazimierz IV Jagiellończyk podniósł do czterech w ciągu roku. Odbywały się one:
- 2 lutego (w Święto Matki Bożej Gromnicznej) – trwające 16 dni,
- 15 sierpnia (w Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) – 8 dni,
- 28 października (Dzień Judy i Szymona) – 8 dni[1].
W drugiej połowie XV w. i w XVI w. największą popularnością cieszyły się jarmarki: zimowy i wiosenny (wymienione wyżej jako dwa pierwsze). W lecie bardziej uczęszczany od lubelskiego był jarmark jarosławski[2].
Rola w handlu międzynarodowym i krajowym
edytujJarmarki lubelskie były szczególnie istotne dla handlu ze Wschodem, w tym z państwem moskiewskim, Wielkim Księstwem Litewskim, Turcją, Mołdawią i Persją[3]. Spotkać można było między innymi Żydów, Rusinów, Wołynian, Ukraińców, Moskwian, Turków, zamojskich Ormian[3], a także Greków, Arabów[4], Wołochów, Tatarów[5] czy Persów[potrzebny przypis]. W pierwszej połowie XVI w. wojny z państwem moskiewskim osłabiły handel z kupcami z tamtych stron, jednak odżył on po zakończeniu wojen[6].
Źródła historyczne wymieniają też kupców z Europy Zachodniej i Środkowej, w tym Niemców, Francuzów, Włochów i Anglików[4], Brandenburczyków, Węgrów, Czechów i Morawian[potrzebny przypis].
Organizowane w Lublinie jarmarki kształtowały też rynek wewnętrzny Rzeczypospolitej. Towary ściągane w Lublinie ze Wschodu były wiezione głównie do Krakowa, a od XVI w. także do Poznania, Gniezna i Brzegu Dolnego. Jarmarki były związane także z handlem we Lwowie[3].
Od połowy XV w. większość obrotu miała charakter kredytowy. Z rozliczeniami umawiano się na kolejne jarmarki w Lublinie lub w innych miastach. Kupcy z Lublina wchodzili wtedy w spółki z kupcami z innych głównych miast Polski[6].
Towary
edytujW XVI i XVII w. jarmarki lubelskie uważano za okazję do nabycia towarów luksusowych, trudno dostępnych[7]. Dobra luksusowe i kolonialne wymieniano na surowce i półfabrykaty[2]. Rejestr opłat celnych z 1565 wymienia następujące przedmioty handlu:
- zwierzęta żywe: woły, jałowice, barany i wieprze;
- skóry: wołowe, baranie, kozłowe, juchtowe, cimcowe, holicz;
- towary litewskie kosmate (futra): sobole, kuny, biełka, szuba sobola, szuba kunia, norki, rysie, bobry, wilki, wydry, liszki, szubki bielinne, bobrowe;
- tkaniny:
- sukna: purpurian, włoskie, luńskie, uterfin, swiebodzińskie, morawskie, czeskie, gierlickie, bukowskie, bumsławskie, szamotuIskie i insze farbowane, sukna czarne mazowieckie, mogilnickie;
- płótna: koleńskie, galerowe, olenderskie, flamskie;
- czamlet: czamlet harflsz, muchaier;
- jedwabie: aksamit, adamaszek, hatłasy;
- korzenie: pieprz, szafran, imbir, cytwary, gwoździki i inne;
- metale: miedź, stal (sierpy), kotły, ołów, żelazo;
- rzeczy tureckie: farby tureckie, kobierce, konie tureckie;
- wosk i łój;
- miody i wina: węgierskie, morawskie, małmazja;
- ryby: lwowska wyzina, krasnostawska, pinka, śledzie.
Schyłek i upadek jarmarków
edytujKryzys nastąpił na początku XVII w. Powstały lub rozwinęły się wtedy nowe ośrodki handlu (m.in. Zamość). Dotychczasowi konkurenci (Poznań, Lwów) zwiększyli przewagę, nie dopuszczając kupców do handlu w Lublinie. Miejscowe rzemiosło osłabiała działalność jurydyk[9]. W 1636 sejmik lubelski postulował, by odbywały się co najmniej dwa jarmarki w roku – ponieważ o regularną organizację trzech było już trudno[10].
Wojny połowy XVII w. zrujnowały Lublin, a jego mieszkańcy zostali ograbieni przez wojska własne i nieprzyjacielskie[11]. Zagraniczni kupcy opuścili miasto. Po wojnach handel tranzytowy nie powrócił do Lublina i kupcy z zagranicy przyjeżdżali już jedynie w celu sprzedaży swoich towarów. Przestano kontrolować też szlaki handlowe, w związku z tym nie egzekwowano przymusu drogowego i prawa składu. W mieście pozostał jedynie handel lokalny[10].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kociuba 2016 ↓, s. 100.
- ↑ a b Szczygieł 2008 ↓, s. 66.
- ↑ a b c Zakrzewska-Dubasowa 1965 ↓, s. 73.
- ↑ a b Jusiak 2018 ↓, s. 44.
- ↑ Szczygieł 2008 ↓, s. 65.
- ↑ a b Szczygieł 2008 ↓, s. 67.
- ↑ Jusiak 2018 ↓, s. 51.
- ↑ Zakrzewska-Dubasowa 1965 ↓, s. 69.
- ↑ Gmiterek 2008 ↓, s. 125.
- ↑ a b Gmiterek 2008 ↓, s. 126.
- ↑ Gmiterek 2008 ↓, s. 124.
Bibliografia
edytuj- Paweł Jusiak, Obraz miasta Lublina w kronikach i pamiętnikach, [w:] Piotr Dymmel, Robert Jop, Lublin w kulturze, kultura w Lublinie: dziedzictwo kulturowe miasta od średniowiecza do współczesności, Lublin 2018, ISBN 978-83-938833-7-0, OCLC 1120743027 [dostęp 2021-12-28].
- Dagmara Kociuba, Lublin. Rozwój przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do współczesności, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2016, ISBN 978-83-8019-466-3.
- Ryszard Szczygieł, Lokacja miasta na prawie niemieckim i jego rozwój do końca XVI wieku, [w:] Tadeusz Radzik, Ryszard Szczygieł, Lublin: dzieje miasta. Tom 1, Od VI do końca XVIII wieku, t. 1, Lublin: Tylda, 2008, ISBN 978-83-927662-7-8, OCLC 706988461 [dostęp 2021-12-28].
- Henryk Gmiterek, Lublin w stuleciach XVII i XVIII, [w:] Tadeusz Radzik, Ryszard Szczygieł, Lublin: dzieje miasta. Tom 1, Od VI do końca XVIII wieku, t. 1, Lublin: Tylda, 2008, ISBN 978-83-927662-7-8, OCLC 706988461 [dostęp 2021-12-28].
- Mirosława Zakrzewska-Dubasowa, Przyczynek do historii jarmarków lubelskich, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F”, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 1965, ISSN 0239-4251.