Janina Czarnecka
Janina Zofia Czarnecka (ur. 16 grudnia 1898 we Lwowie, zm. 31 października 1974 w Poznaniu[1]) – jedna z pierwszych kobiet architektów w Polsce, dyplomowany inżynier-architekt.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 grudnia 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 października 1974 |
| Alma Mater | |
| Praca | |
| Styl | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujRodzina
edytujJanina Czarnecka urodziła się 16 grudnia 1898 we Lwowie, w rodzinie Tadeusza Wiśniowskiego, profesora geologii Politechniki Lwowskiej, i Marty z Podlewskich[2]. Siostra Maria była żoną profesora Politechniki Lwowskiej Edwarda Sucharda, a brat – Jerzy Wiśniowski, zaginął w trakcie I wojny światowej przedzierając się z Moskwy do Lwowa.
Edukacja i działalność we Lwowie
edytujUkończyła gimnazjum we Lwowie (1918). W 1917 roku Janina Czarnecka rozpoczęła studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej jako wolny słuchacz ze względu na zakaz studiów dla kobiet. W czasie I wojny światowej wzięła udział w obronie Lwowa w służbie sanitarnej (otrzymała odznakę pamiątkową „Orlęta”). Była kurierką na Śląsku w okresie II i III powstania śląskiego (odznaczona Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi). Po zakończeniu działań wojennych kontynuowała studia architektoniczne na wydziale architektury Politechniki Lwowskiej ukończone w 1924 roku[2][3].
Działalność w dwudziestoleciu międzywojennym
edytujW 1925 roku zawarła małżeństwo z architektem Władysławem Czarneckim (ślub odbył się w Warszawie, gdzie pracował wówczas Czarnecki) i razem przenieśli się do Poznania[4]. Od 1934 roku była członkiem SARP-u. W latach przedwojennych poświęciła się rodzinie, ograniczając się do prywatnych projektów w zakresie architektury mieszkaniowej. Pomagała również mężowi przy zleceniach prywatnych. Pierwszym z nich był projekt dużej szkoły mleczarskiej z internatem i mieszkaniami dla nauczycieli we Wrześni[5]. Zaprojektowała wnętrza pierwszego wspólnego domu autorstwa jej męża przy ul. Szelągowskiej w Poznaniu[6]. Artykuł opisujący tę inwestycję i ilustrowany zdjęciami prezentującymi jego wnętrza opublikowany został w branżowym czasopiśmie „Dom Osiedle Mieszkanie”[7]. Projektowała nowoczesne, modernistyczne wille, głównie na terenach nowo powstających osiedli Poznania[8]. Jej autorstwa jest szereg willi w rejonie poznańskich ulic Ostroroga, Skarbka, Rycerskiej, Grunwaldzkiej i Zakręt[9]. W 1931 roku w „Gazecie Poznańskiej” ukazał się jej artykuł „Nowoczesne mieszkanie” prezentujący jej nowatorskie spojrzenie na zagospodarowanie przestrzeni mieszkalnej. Jej poglądy zawierają się w stwierdzeniu:
A więc wartością domu nie są ozdóbki przyczepiane, mniej lub więcej szczęśliwie do fasady, lecz jego praktyczność i wygoda”[10]
W 1931 roku zaprojektowała kluczową do dalszego rozwoju kariery willę wraz z wyposażeniem dla fabrykanta Władysława Żołędowskiego i jego żony[11]. Dla poznańskiej rodziny Eysymontów zaprojektowała w tym czasie meble. Była aktywną członkinią Związku Pań Domu[12].
Na wystawie „Wnętrze domu” zorganizowanej na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich (1935) zaprezentowano wzorcową kuchnię powstałą na podstawie jej projektu[13]. W 1936 roku za zaoszczędzone pieniądze wybudowała dom według własnego, modernistycznego projektu przy ul. Grunwaldzkiej 117. Uprawnienia budowlane uzyskała w 1938 roku, co pozwoliło jej na w pełni samodzielne prowadzenie projektów budowlanych[14].
II wojna światowa (1939-1945)
edytujW czasie II wojny światowej została najpierw wysiedlona do obozu przejściowego w Poznaniu, następnie znalazła się w Warszawie (1939) skąd wyjechała do wsi Burzyn w powiecie tarnowskim (1940). Tam pracowała w tajnym nauczaniu (uczyła matematyki, algebry, geometrii i geografii). W 1944 roku została aresztowana przez gestapo[15].
PRL (1945-1974)
edytujW maju 1945 roku powróciła wraz z całą rodziną do Poznania, do domu przy ul. Grunwaldzkiej. W tym samym roku została rzeczoznawcą do spraw budowlanych Banku Gospodarstwa Krajowego. Od 1945 była zatrudniona w Pracowni Architektonicznej Wydziału Rozbudowy Miasta (do 1949). W okresie powojennym podejmowała się wielu zleceń w celu utrzymania rodziny. Jej mąż wrócił do Poznania z Wielkiej Brytanii pod koniec 1946 roku. Od czerwca 1946 roku była członkiem powojennego SARP[15]. W latach 40. zajmowała się projektami odbudowy i inwentaryzacji zabytkowych budynków na terenie Starego Miasta (projekty te nie zostały zrealizowane). W 1949 roku została zatrudniona w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych w Warszawie, w nowo powstałej pracowni A-VII Wystaw i Targów, która znajdowała się w gmachu Dyrekcji MTP w Poznaniu. Pracownia została włączona (1951) w strukturę Miastoprojektu Poznań, gdzie Czarnecka objęła stanowisko starszego projektanta (1949–1961). Początkowo pracowała (od 1953) nad odbudową zniszczonej Biblioteki Raczyńskich, dla której opracowała całościową koncepcję architektoniczną[16]. Następnie kierowała IV Pracownią Projektową Obiektów Służby Zdrowia. W tym czasie wykonała szereg projektów budynków służby zdrowia w Poznaniu i innych polskich miastach – Żaganiu, Gostyniu, Łęgnowie k. Bydgoszczy, Wschowie, Włocławku i Ostrowie Wielkopolskim. W 1961 roku przeszła na rentę po dwóch zawałach serca, ale nadal kierowała pracami projektowymi szpitali w Poznaniu.
Urodziła trzech synów: Andrzeja (1926), Zbigniewa (1927) i Jeremiego (1939), dwóch ostatnich również zostało architektami.
Janina Czarnecka zmarła w Poznaniu 31 października 1974 roku i została pochowana na cmentarzu na Junikowie. Po śmierci męża Władysława jej ciało zostało ekshumowane i przeniesione do wspólnej mogiły na cmentarzu ss. Urszulanek w Pniewach. Ostatecznie grób państwa Czarneckich znajduje się w Poznaniu na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan[17].
Najważniejsze projekty
edytuj- domy w Poznaniu i dwory na terenie Wielkopolski (przed 1939),
- domy mieszkalne na terenie Kolonii Oficerskiej na Okęciu w Warszawie (przed 1939),
- rekonstrukcja niektórych kamienic Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach II wojny światowej,
- Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (odbudowa)[18],
- Galeriowiec, ul. Szamotulska 87, Poznań
- Budynek mieszkalny dla urzędników, ul Żeromskiego/Dąbrowskiego, Poznań,
- Dom Nauczycieli RTPD, ul. Szamotulska 71/75, Poznań,
- Stacja Krwiodawstwa, ul. Marcelińska 44, Poznań,
- Szpital Zakaźny w Gorzowie Wlkp. (przebudowa),
- szpital w Głogowie (przebudowa),
- Dom Dziecka w Turku,
- Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu,
- szpital w Łęgnowie k. Bydgoszczy,
- szpital we Włocławku,
- szpital w Ostrowie Wlkp. (rozbudowa),
- Szpital im. Franciszka Raszei w Poznaniu (rozbudowa),
- przychodnia specjalistyczna w Żaganiu[19].
Przypisy
edytuj- ↑ https://web.archive.org/web/20170320053057/http://poznan.sarp.org.pl/pliki/Za%C5%82%C4%85cznik-nr11.pdf
- ↑ a b Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 46. [dostęp 2021-07-07].
- ↑ Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, t. III, s. 264–265, ISBN 978-83-7503-049-5.
- ↑ Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, t. I, s. 69, ISBN 83-89525-57-7.
- ↑ Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, t. I, s. 98, ISBN 83-89525-57-7.
- ↑ Kubiak SZ. P., Modernizm zapoznany. Architektura Poznania 1919–1939, (2014), Fundacja Centrum Architektury, s. 238–239, ISBN 978-83-937716-4-6.
- ↑ „Dom Osiedle Mieszkanie” 1931, nr 9, s. 17–18.
- ↑ Kubiak SZ. P., Modernizm zapoznany. Architektura Poznania 1919–1939, (2014), Fundacja Centrum Architektury, s. 238, ISBN 978-83-937716-4-6.
- ↑ Architektura i urbanistyka Poznania, praca zbiorowa pod redakcją T. Jakimowicz, (2005), Poznań: Wydawnictwo Miejskie, s. 119–120, ISBN 83-89525-13-5.
- ↑ „Gazeta Poznańska”, 1931, nr 246, s. 3.
- ↑ Kubiak SZ. P., Modernizm zapoznany Architektura Poznania 1919–1939, (2014), s. 248, Fundacja Centrum Architektury, ISBN 978-83-937716-4-6.
- ↑ Kubiak SZ. P., Modernizm zapoznany Architektura Poznania 1919–1939, (2014), Fundacja Centrum Architektury, s. 239, ISBN 978-83-937716-4-6.
- ↑ Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, s. 110, t. II, ISBN 83-89525-73-9.
- ↑ Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, s. 200, t. III, ISBN 978-83-7503-049-5.
- ↑ a b Czarnecki Wł., Wspomnienia architekta, (2008), Wydawnictwo Miejskie, s. 264, t. III, ISBN 978-83-7503-049-5.
- ↑ Projekt – Miasto. Wspomnienia Poznańskich Architektów 1945–2005, praca zbiorowa, (2013) Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, s. 47, ISBN 978-83-7768-069-8.
- ↑ Kwatera 2. miejsce 31.
- ↑ TPBR.
- ↑ Projekt – Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945-2005, Henryk Marcinkowski i inni, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2013, s. 344, ISBN 978-83-7768-069-8, OCLC 871701842.