Języki satem
| Podział współczesnych języków indoeuropejskich na grupy kentum/satem |
Języki satem, języki satemowe (od słowa satem „sto” w awestyjskim[1][2]) – grupa języków indoeuropejskich, w których palatalizacja indoeuropejska zmieniła miękkie [k] w [s], niekiedy też w [ɕ] (sanskryt) lub [ʃ] (bałtyckie).
Należą do niej języki słowiańskie (w tym polski), języki bałtyckie, języki indoaryjskie, języki irańskie, języki nuristańskie[3], język ormiański[4] i język albański[5][6][7][8].
Ponieważ innowacja satemowa zaszła jeszcze przed ostatecznym rozdzieleniem się powyższych grup językowych, część językoznawców uważa, że stanowią one – w odróżnieniu od języków kentumowych – grupę genetyczną[3]. Języki kentumowe nazywa się peryferyjnymi, a satemowe centralnymi[9] (zobacz mapka obok)[3].
Przykładem różnicy pomiędzy językami satemowymi a kentumowymi jest polskie słowo „serce”. Pochodzi ono bezpośrednio od prasłowiańskiego rdzenia srd- (z r sonantycznym), który z kolei wywodzi się z praindoeuropejskiego k’rd (również z r sylabotwórczym), w łacinie poświadczonego w wyrazie cor, cordis („serce”)[3].
W nowszej indoeuropeistyce zamiast dwóch grup, satemowej i kentumowej, wprowadza się podział na języki wschodnie i zachodnie[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Józef Reczek: Pochodzenie języka polskiego, w: Encyklopedia wiedzy o języku polskim pod redakcją Stanisława Urbańczyka. Wrocław: Ossolineum, 1978, s. 246.
- ↑ Winfred P. Lehmann, Historical Linguistics: An Introduction, wyd. 3, Abingdon–New York: Routledge, 1992, s. 73, DOI: 10.4324/9780203416433, ISBN 0-415-07242-5, ISBN 0-415-07243-3, ISBN 978-0-203-41643-3, ISBN 978-1-136-90216-1, OCLC 842264673 [dostęp 2023-09-26] (ang.).
- ↑ a b c d Agnieszka Krygier-Łączkowska: Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia). kwartjez.amu.edu.pl, 2011. s. 103. [dostęp 2017-07-28]. (pol.).
- ↑ Andrzej Pisowicz: Gramatyka ormiańska. Grabar. Aszharabar. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014, s. 31. ISBN 83-7188-489-3.
- ↑ Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii jezykoznawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 506.
- ↑ Indo-European languages - Characteristic developments of Indo-European languages, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-07-28] (ang.).
- ↑ G.S. Lowman, The Phonetics of Albanian, „Language”, 8 (4), 1932, s. 271–293, DOI: 10.2307/408833, ISSN 0097-8507, OCLC 5548050876, JSTOR: 408833 (ang.).
- ↑ a b satemové jazyky, [w:] Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 376, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- ↑ Leszek Bednarczuk: Początki i pogranicza polszczyzny. Kraków: LEXIS, 2018, s. 23. ISBN 978-83-89425-96-6.
Linki zewnętrzne
edytuj- języki satemowe. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2023-09-26].