Wikipedia

Ignacy Jan Paderewski

polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy, polityk, Premier Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej (1860–1941)
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 11 lis 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Ignacy Jan Paderewski (ur. 6 listopada?/18 listopada 1860 w Kuryłówce, zm. 29 czerwca 1941 w Nowym Jorku) – polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy, mąż stanu i polityk. Pod jego bezpośrednim wpływem prezydent Woodrow Wilson umieścił w swoim ultimatum uzależniającym podpisanie przez Stany Zjednoczone traktatu wersalskiego trzynasty punkt domagający się zgody stron traktatu na suwerenność Polski – dzięki któremu w traktacie zapisano utworzenie niepodległego państwa polskiego.

Ignacy Jan Paderewski
Ilustracja
Ignacy Jan Paderewski (1935)
Data i miejsce urodzenia

18 listopada 1860
Kuryłówka, gubernia podolska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 1941
Nowy Jork

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

muzyka

Epoka

neoromantyzm

Ważne dzieła
  • Symfonia h-moll
  • Koncert fortepianowy a-moll
  • Fantazja polska
  • Menuet G-dur
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Ignacy Jan Paderewski
Data urodzenia

18 listopada 1860

Data śmierci

29 czerwca 1941

Prezydent Ministrów
Okres

od 18 stycznia 1919
do 27 listopada 1919

Poprzednik

Jędrzej Moraczewski

Następca

Leopold Skulski

Minister spraw zagranicznych
Okres

od 16 stycznia 1919
do 9 grudnia 1919

Poprzednik

Leon Wasilewski

Następca

Władysław Wróblewski (p.o.)

Przewodniczący Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 9 grudnia 1939
do 24 czerwca 1941

Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki Order Alberta (Saksonia) Komandor Orderu Korony Rumunii Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Komandor Orderu Korony Włoch Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania) Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Order Imperium Brytyjskiego do 1935 (cywilny)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Od 1919 roku sprawował funkcję) premiera i ministra spraw zagranicznych RP[1]. Paderewski był absolwentem Instytutu Muzycznego (późniejszego Konserwatorium Warszawskiego)[2]. Otrzymał m.in. Order Orła Białego, francuski Krzyż Wielki Legii Honorowej oraz tytuł Rycerza Wielkiego Krzyża Orderu Imperium Brytyjskiego[3].

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i młodość

edytuj
 
Ignacy Jan Paderewski około 1880

Ignacy Jan Paderewski przyszedł na świat w 1860 roku w Kuryłówce na Podolu, w rodzinie pieczętującej się herbem Jelita[4]. Matka, Poliksena z domu Nowicka, córka Zygmunta, filomaty i przyjaciela Adama Mickiewicza, zmarła kilka miesięcy po jego narodzinach (pochowano ją w rodzinnej Kuryłówce). Jedynym opiekunem Ignacego i jego starszej siostry Antoniny był ojciec Jan Paderewski – uczestnik powstania styczniowego, który za udział w nim odbył karę roku więzienia w Kijowie, a następnie zarabiał na życie jako administrator jednego z majątków na Podolu. Zmarł niedługo później i został pochowany na cmentarzu w Żytomierzu.

Po śmierci ojca Paderewskim opiekowała się ciotka. Duży wpływ na jego wychowanie wywarł były powstaniec listopadowy, Michał Babiński[5]. Uczył chłopca historii, geografii, języka francuskiego i literatury polskiej. Ignacy, od dzieciństwa, przejawiał uzdolnienia muzyczne grając na starym, rodzinnym fortepianie.

W latach 1872–1878 zdobył wykształcenie w warszawskim Instytucie Muzycznym (od roku 1919 noszącym nazwę Konserwatorium Warszawskie). Tam studiował grę na fortepianie pod kierunkiem Rudolfa Strobla, Juliusza Janothy, Romana Schlözera i jego brata Pawła Schlözera. W zakresie przedmiotów teoretycznych kształcił się pod kierunkiem Gustawa Roguskiego który, z kolei, był uczniem Hectora Berlioza[6]. Po ukończeniu uczelni z odznaczeniem, Paderewski, otrzymał w niej posadę nauczyciela kursu średniego fortepianu. Utrzymywał się grając na przyjęciach, komponując i wykonując własne utwory, a także udzielając lekcji gry na fortepianie. Mimo powszechnego uznania mówił, że musi jeszcze wiele się nauczyć, dlatego potrafił ćwiczyć nawet po 12 godzin dziennie. W 1880 roku poślubił Antoninę Korsakównę. Po śmierci żony w 1881 roku (która pozostawiła go z kalekim kilkumiesięcznym synem Alfredem), wyjechał doskonalić swój warsztat do Berlina.

Kariera muzyczna

edytuj

W czasie zagranicznych wojaży Paderewski spotkał m.in. słynną polską aktorkę Helenę Modrzejewską. Ta, zafascynowana jego talentem, podarowała mu pokaźną sumę pieniędzy. Za tę kwotę mógł kontynuować naukę w Wiedniu, pod kierownictwem Teodora Leszetyckiego. Jego mistrz polecił go później na posadę nauczyciela gry na fortepianie w Strasburgu. Pierwszy większy sukces odniósł, debiutując jako pianista w 1887, a w 1888 roku miał miejsce jego pierwszy duży koncert w Paryżu. Tam też spotkał i zaprzyjaźnił się z kompozytorem Camillem Saint-Saënsem[7].

 
Jedyny zachowany dom Ignacego Jana Paderewskiego – muzeum w Kąśnej Dolnej, nieopodal Ciężkowic

Później, przez pewien czas, przebywał w Londynie, gdzie koncertował między innymi przed królową Wiktorią. Sytuacja finansowa zmusiła Paderewskiego do odbycia tournée po Stanach Zjednoczonych w latach 1891–1892, które okazało się wielkim sukcesem. Zdecydował zamieszkać w USA. Zyskał tam sobie ogromną popularność. Nazywano go „największym ze wszystkich”, „mistrzem”, „królem pianistów”, „czarodziejem klawiatury” oraz „Lwem Paryża”. Podczas koncertowania w USA doznał kontuzji dłoni. Myślał nawet o zakończeniu kariery. Sprawność dłoni przywrócił mu Friedrich Lange – pionier niemieckiej chirurgii w Stanach. W 1899 roku Paderewski ożenił się z Heleną Marią Górską z domu Rosen. Para kupiła dworek w Kąśnej Dolnej (koło Tarnowa), ale państwo Paderewscy osiedli na stałe w Szwajcarii, w posiadłości Riond-Bosson w Tolochenaz, niedaleko Morges (w pobliżu Lozanny)[7].

Paderewski skomponował swoje jedyne dzieło sceniczne, operę Manru[8][9], na przełomie stulecia. Jej prapremiera odbyła się w Dreźnie 29 maja 1901 roku, a wkrótce zaprezentowano dzieło we Lwowie. Prapremiera amerykańska odbyła się w Metropolitan Opera 14 lutego 1902 roku. Odbyło się jeszcze 9 przedstawień w tym samym sezonie, po czym operę zdjęto z afisza i nigdy nie została wystawiona ponownie. Manru do dziś pozostaje jedyną operą skomponowaną przez Polaka, która została wystawiona w Metropolitan Opera[7].

Menuet G-dur op. 14 nr 1 Paderewskiego w wykonaniu Markusa Staaba
Ignacy Jan Paderewski gra walca Op. 64, nr 2 Fryderyka Chopina. Nagranie z 1917

Polityka

edytuj
Osobne artykuły: Pomnik Grunwaldzki w Krakowie i Rząd Ignacego Jana Paderewskiego.
 
Karykatura w „Vanity Fair”, 1899

Na zlecenie Paderewskiego w 1908 roku rzeźbiarz Antoni Wiwulski wykonał pomnik upamiętniający zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Grunwaldem. Monument został odsłonięty w 1910 roku w Krakowie, w obecności ponad 150 tys. osób[10]. Paderewski wygłosił wówczas przemówienie o charakterze niepodległościowym.

Po wybuchu I wojny światowej zaczął prowadzić szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną na rzecz Polski, wykorzystując swą popularność na Zachodzie. Paderewski zbierał m.in. fundusze na pomoc ofiarom wojny i był jednym ze współzałożycieli komitetów pomocy Polakom w Paryżu i Londynie. W 1915 roku wraz z Henrykiem Sienkiewiczem założył w Vevey Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W tym samym roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował działalność. Przed każdym występem przemawiał na temat postulowanej przez niego niepodległości Polski. W krótkim czasie udało mu się zbliżyć do doradcy prezydenta Wilsona, Edwarda House’a. Później spotkał się z samym prezydentem, któremu w styczniu 1917 roku przekazał memoriał na temat Polski (zawierający m.in. koncepcję Stanów Zjednoczonych Polski). Być może z tego powodu sprawa polskiej niepodległości znalazła się w słynnych 14 punktach Wilsona. W sierpniu 1917 roku został przedstawicielem na USA Komitetu Narodowego Polski z Romanem Dmowskim na czele.

 
Fortepian Ignacego Jana Paderewskiego ofiarowany polskiej ambasadzie w Waszyngtonie

Po powrocie do kraju Józefa Piłsudskiego i powierzeniu przez niego misji formowania rządu Jędrzejowi Moraczewskiemu, również i Paderewski powrócił do Polski. Najpierw przypłynął 23 listopada 1918 roku do Liverpoolu, skąd udał się do Londynu[11]. W ciągu kilku kolejnych dni rozmowy z nim prowadził ówczesny minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Arthur Balfour namawiając go do wyjazdu do Polski i pokierowania nowym rządem. Paderewski zażyczył sobie podróży do Warszawy przez Gdańsk i Toruń, chociaż były to formalnie ziemie jeszcze niemieckie[11]. Z Paderewskim do Polski pojechała półoficjalna delegacja, na której czele stanął brytyjski attaché wojskowy Harry Herschel Wade[11], a jego zastępcą został Richard Kimens z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii, były konsul angielski w Warszawie[11].

Paderewski wraz z żoną oraz z towarzyszącym im majorem Zygmuntem Iwanowskim w roli adiutanta wyruszył w podróż z portu Harwich do Polski na statku „Concord”[11]. Jeszcze 23 grudnia statek zawinął do Kopenhagi, a 25 grudnia dobił do brzegu w Gdańsku. Paderewski zamieszkał w hotelu Danziger Hof, a 26 grudnia o godzinie 11 udał się pociągiem przez Piłę do Poznania[11]. W celu uniknięcia demonstracji politycznych, Urząd Spraw Zagranicznych Rzeszy postanowił zakazać przyjazdu pianiście[potrzebny przypis], a w Rogoźnie Niemcy starali się skierować wiozący go pociąg bezpośrednio do Warszawy z pominięciem Poznania[12]. Dzięki postawie Paderewskiego i Wade’a zamierzenie to nie zostało zrealizowane. Paderewski przybył do Poznania 26 grudnia, czym wywołał ogromne poruszenie pośród miejscowych Polaków. Wręczenie mu nakazu opuszczenia miasta uniemożliwił niemieckim oficerom kordon Straży Ludowej. Paderewski udał się do hotelu Bazar, gdzie wydano na jego cześć okolicznościowy bankiet, po którym wygłosił przemówienie, zakończone owacją i manifestacją patriotyczną.

Jego przybycie do stolicy Wielkopolski i entuzjastyczne przywitanie stało się impulsem do wybuchu zakończonego sukcesem powstania.

 
Przyjazd Ignacego Jana Paderewskiego do Poznania 27 grudnia 1918 był bezpośrednim impulsem do wybuchu powstania wielkopolskiego

Po przyjeździe do Warszawy, Paderewski spotkał się z Piłsudskim i podjął się roli mediatora pomiędzy nim a obozem Dmowskiego. 16 stycznia 1919 roku został premierem, pełniąc również funkcję ministra spraw zagranicznych[13]. Wraz z Romanem Dmowskim jako delegat pełnomocny reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu[14], zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. W tym czasie wsparł gen. Tadeusza Rozwadowskiego w jego planach tworzenia Legionu Amerykańskiego, który miał walczyć w Polsce z bolszewikami. W wyniku tych działań powstała polsko-amerykańska Eskadra Lotnicza im. Tadeusza Kościuszki. Paderewskiemu nie udało się zrealizować wszystkich założeń strony polskiej, jednak dał się poznać jako sprawny negocjator i dyplomata. Pomimo tego jego bezpartyjny rząd był krytykowany w kraju zarówno przez lewicę, jak i prawicę. Paderewski wiedział, że jego gabinet ma charakter przejściowy, dlatego w grudniu 1919 podał się do dymisji[15]. Następnie wyjechał do Szwajcarii, aby odpocząć od polityki.

 
Przepustka Ignacego Paderewskiego jako delegata Polski na paryską konferencję pokojową 1919

Powrócił jednak do Polski w kulminacji wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. W lipcu 1920 roku zaangażował się w starania dyplomatów brytyjskich mających odsunąć od władzy Józefa Piłsudskiego według ich wspólnej opinii odpowiedzialnego za klęskę wojsk polskich po wyprawie kijowskiej. Zaproponował Romana Dmowskiego na stanowisko premiera i przedstawił listę oficerów, którzy mogliby zastąpić Piłsudskiego na stanowisku Naczelnego Wodza[16].

Został wysłannikiem rządu polskiego do Ligi Narodów. Wkrótce jednak zrezygnował z tej funkcji w 1921 roku.

Należał do Bohemian Club jako honorowy członek niejawnego ugrupowania.

Ostatnie lata

edytuj
 
Ignacy Jan Paderewski (ok. 1900)

W 1922 roku wyjechał ponownie do USA, gdzie powrócił do koncertowania. Za odbycie trasy koncertowej po Stanach udało mu się zarobić 500 tys. dolarów, sumę jak na owe czasy astronomiczną. Później zajął się także działalnością charytatywną (w 1932 roku na występ Paderewskiego w Madison Square Garden przybyła rekordowa liczba widzów – 16 tys., a dochód z tego koncertu artysta przeznaczył na bezrobotnych amerykańskich muzyków). W tym czasie otrzymał wiele tytułów i odznaczeń, m.in. tytuł szlachecki od brytyjskiego monarchy Jerzego V[17].

Po śmierci Piłsudskiego w 1935 roku Paderewski współtworzył tzw. Front Morges[a]. Organizacja ta, opozycyjnie nastawiona wobec sanacji, miała charakter centroprawicowy, a jednym z jej głównych założycieli był generał Władysław Sikorski. Front Morges domagał się demokratyzacji życia politycznego w kraju, ale również postulował wybór Paderewskiego na prezydenta Polski.

26 maja 1939 przeszedł zawał serca przed planowanym koncertem w Nowym Jorku, na który zostało wyprzedanych ok. 16 tys. biletów[18].

Po wybuchu II wojny światowej Paderewski wszedł w skład władz Polski na uchodźstwie. Został przewodniczącym Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie, która stanowiła substytut Sejmu na emigracji. We wrześniu 1940 roku, mimo podupadającego zdrowia, udał się raz jeszcze do USA, by działać na rzecz Polski. Spowodował między innymi uzyskanie przez rząd Sikorskiego kredytów na uzbrojenie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W czasie II wojny światowej jego nazwisko naziści niemieccy umieścili na liście wrogów III Rzeszy tzw. Czarnej Księdze.

Paderewski zmarł na zapalenie płuc[19] 29 czerwca 1941 roku o jedenastej rano, w pokoju hotelowym Hotelu Buckingham na Manhattanie[20][21] (Jednak sekcja zwłok wykazała, że od wielu lat cierpiał na raka jelita grubego, który dał przerzuty do płuc[potrzebny przypis]). Następnego dnia premier Rządu RP na uchodźstwie i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz nr 11, w którego ostatnich słowach napisał:

Naród polski okryty głęboką żałobą po pamięci I.J. Paderewskiego traci z Jego odejściem od nas na zawsze jednego z największych swych duchów przewodnich. Cześć Jego pamięci! Rozkaz niniejszy odczytać przed frontem oddziałów i na pokładach okrętów Rzeczypospolitej Polskiej.

Pochówki

edytuj
Tę sekcję należy dopracować:
Źródła WP:WER muszą być udostępnione publicznie, w formie drukowanej lub elektronicznej. Maszynopis ...(w oprac.)... nie spełnia tego wymogu.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pierwotnie Paderewski został pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington w pobliżu Waszyngtonu, za sprawą osobistego działania w tej kwestii prezydenta Roosevelta[22]. W ramach dokonujących się w Polsce przemian polityczno-społecznych po wyborach w czerwcu 1989, w dniu 29 czerwca 1992 roku trumnę z jego prochami sprowadzono do Polski, gdzie spoczęła w krypcie archikatedry św. Jana w Warszawie. Pośmiertnie odznaczony orderem wojennym Virtuti Militari[23].

 
Sarkofag Ignacego Jana Paderewskiego

Serce Paderewskiego

edytuj
 
Tablica z sercem Paderewskiego w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown
Tę sekcję należy dopracować:
Źródła WP:WER muszą być udostępnione publicznie, w formie drukowanej lub elektronicznej. Maszynopis ...(w oprac.)... nie spełnia tego wymogu.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Podczas sekcji zwłok w tajemnicy usunięto z ciała I. Paderewskiego jego serce, z celem pochowania go w przyszłości w kościele św. Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, gdzie znajdowały się już i znajdują się serca F. Chopina i W.S. Reymonta. W jakiś czas po pogrzebie Jan Smoleński, przedsiębiorca pogrzebowy na Greenpoincie i znany tamtejszy działacz polonijny, który zajmował się pochówkiem Paderewskiego, przekazał urnę z sercem Paderewskiego nowojorskiej placówce Związku Weteranów Armii Polskiej na Brooklynie [1] na przechowanie.

Do kwestii tej powrócił pod koniec wojny ostatni osobisty sekretarz Paderewskiego – Ignacy Kołłupajło. W tym celu skontaktował się z szefem Wydziału Wschodnio-Europejskiego Białego Domu. Ten, po serii konsultacji, przekazał mu informację, że wobec nieustalonych w tym czasie nowych stosunków polsko-amerykańskich administracja rządowa USA na razie nie podejmuje działań w tym zakresie. W tej sytuacji Kołłupajło skontaktował się z kard. Spellmanem, aby pomógł przekazać urnę do kraju. Informacja o tym przedostała się do prasy wywołując falę ataków i gróźb ze strony części amerykańskiego środowiska polonijnego w stosunku do Kołłupajły, co spowodowało, że kardynał również nie podjął tej kwestii.

Kołłupajło w 1973 r., kiedy ukończył pisanie swoich wspomnień w Dallas[24] o ostatnim roku życia Paderewskiego, nie znał miejsca przechowywania urny, ubolewając, że w dalszym ciągu pozostaje ona poza granicami Polski.

Informacje o dalszych losach urny zawarte są w materiale Danuty Piątkowskiej pt. Serce Paderewskiego[25]. Według niej urna z sercem Paderewskiego została przypadkowo odnaleziona w 1959 r. w krypcie mauzoleum na nowojorskim cmentarzu Cypress Hill (Cyprysowe Wzgórze) m.in. przez Henryka Archackiego, wydawcę, dziennikarza, artystę-grafika, działacza i historyka Polonii amerykańskiej. Mimo że sprawie został nadany szeroki rozgłos medialny, kwestia godnego pochówku nie została podjęta przez tamtejsze środowisko polonijne.

Ponownie, w 1983 r., zostały o tym znalezisku poinformowane Kongres Polonii Amerykańskiej oraz Fundacja Kościuszkowska, które dopiero trzy lata później utworzyły Komitet Serca Paderewskiego pod przewodnictwem Henryka Archackiego. Staraniem komitetu urnę przewieziono do Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville, NJ, do pracowni rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego i tam 26 czerwca 1986 r. dokonano jej komisyjnego otwarcia i potwierdzenia zawartości, po czym umieszczono ją w urnie-płaskorzeźbie wykonanej przez Andrzeja Pityńskiego[b]. Tego samego dnia przewieziono ją do Doylestown, zwanego „amerykańską Częstochową”, do tamtejszego Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej i przytwierdzono do marmurowej ściany we wschodniej części westybulu świątyni. Uroczystość odsłonięcia i dedykacji odbyła się 29 czerwca 1986 r., w czterdziestą piątą rocznicę śmierci Paderewskiego.

Życie prywatne

edytuj
 
Ignacy Jan Paderewski z żoną, około 1915-1918
 
Lawrence Alma-Tadema, Portret Ignacego Jana Paderewskiego, 1890

7 stycznia 1880 roku Ignacy Jan Paderewski poślubił Antoninę Korsak, absolwentkę Instytutu Muzycznego w Warszawie. Ślub odbył się w Rudni na Wołyniu – majątku panny młodej. Antonina zmarła 9 miesięcy później, 18 października 1880 roku, krótko po porodzie[20]. Ich syn, Alfred urodził się 9 października 1880 roku z chorobą Heinego-Medina[26]. Zmarł on w 1901 roku, w wyniku powikłań związanych z chorobą krążenia[27].

31 maja 1899 roku Paderewski ożenił się ponownie, z Heleną Marią Górską z domu Rosen, wywodzącą się z rodziny spolonizowanych inflanckich Niemców. Ślub odbył się w kościele Świętego Ducha w Warszawie. Helena Paderewska zmarła 16 stycznia 1934 roku w Riond-Bosson[28][29].

Braćmi przyrodnimi Ignacego Jana Paderewskiego byli Józef Paderewski (1871–1958), wieloletni nauczyciel gimnazjalny w Bydgoszczy i Stanisław Paderewski (1875–1914), polski inżynier górniczy oraz porucznik Legionów Polskich, który poległ 14 listopada 1914 roku w bitwie pod Krzywopłotami.

Odznaczenia

edytuj

Tytuły i nagrody

edytuj
Doktoraty honoris causa
Inne

Jako patron

edytuj
 
Pomnik Ignacego Jana Paderewskiego przed Aulą Nova Akademii Muzycznej w Poznaniu
 
Pomnik Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy przed Filharmonią Pomorską, której jest patronem
 
Pomnik przed dworkiem Paderewskiego w Kąśnej Dolnej
Instytucje
Miejsca publiczne
Osiedla
Szkoły

Upamiętnienie

edytuj
 
Pomnik Ignacego Jana Paderewskiego w parku Ujazdowskim w Warszawie
 
Ławeczka Paderewskiego w Ciężkowicach
  • Czesław Halski napisał publikacje pt. Ignacy Jan Paderewski w dziesiątą rocznicę zgonu. Szkic biograficzny (1951) oraz Ignacy Jan Paderewski. Dzieje wielkiego Polaka i wielkiego Europejczyka (1964)[54].
  • W 1975 roku wyemitowano polską monetę kolekcjonerską o nominale 100 zł. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 625 w nakładzie 60 184 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, rant gładki[55].
  • W 1991 roku powstał biograficzny film dokumentalny pt. Powrót Paderewskiego w reżyserii Aliny Czerniakowskiej.
  • Uchwałą z 7 grudnia 2000 Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2001 Rokiem Ignacego Jana Paderewskiego[56].
 
Pomnik Ignacego Paderewskiego w Parku Jordana w Krakowie
 
Mural z wizerunkiem I.J.Paderewskiego w Nowym Dworze Mazowieckim
  • W czerwcu 2023 r. odsłonięto mural upamiętniający postać I.J. Paderewskiego w Nowym Dworze Mazowieckim przy ulicy Paderewskiego 10. Mural powstał z inicjatywy wspólnoty mieszkaniowej (pomysłodawca Zbigniew Tarnowski) przy udziale władz miasta.
  • W 2024 w Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim, oddziale Muzeum Narodowego w Warszawie (MNW) zorganizowano wystawę stałą pt. "Dar Paderewskiego". Wystawa prezentuje ponad 220 dzieł sztuki i pamiątek związanych z Ignacym Janem Paderewskim[69].
 
Pomnik Ignacego Paderewskiego w Parku Strzeleckim w Krakowie
 
Popiersie Ignacego Paderewskiego w Archikatedrze św. Jana w Warszawie

Odniesienia w filmie

edytuj

Postać Ignacego Jana Paderewskiego została ukazana w dwóch polskich fabularyzowanych filmach historycznych: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy (1979–1981) i Polonia Restituta (1983). W jego rolę wcielali się aktorzy: w pierwszym Marek Walczewski, a w drugim Krzysztof Chamiec.

Paderewski jest jednym z głównych bohaterów filmu Hiszpanka (2015) w reż. Łukasza Barczyka[70], luźno opartego na wydarzeniach powstania wielkopolskiego. Film przedstawia fikcyjną reinterpretację podróży Paderewskiego z Londynu do Poznania oraz przemówienie z balkonu hotelu Bazar. W rolę kompozytora wcielił się Jan Frycz[70].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nazwa pochodzi od miejscowości, gdzie znajdowała się rezydencja Paderewskiego w Szwajcarii i gdzie ogłoszono deklarację ideową ugrupowania.
  2. ↑ Jest to brązowa figura polskiego orła w koronie z rozpiętymi skrzydłami, który w kompozycji koła o średnicy 120 cm przedstawia w centralnym punkcie ekspresyjną twarz Paderewskiego skłonioną nad pozłoconym sercem, spoczywającym na fragmencie klawiatury fortepianu.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Paderewski Ignacy Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-05-11].
  2. ↑ Ryszard Zimak: Przemówienie J.M. Rektora, prof. zw. Ryszarda Zimaka, wygłoszone podczas Inauguracji Nowego Roku Akademickiego 2012/2013. chopin.edu.pl, 4 października 2012. [dostęp 2015-05-11].
  3. ↑ Jan Paderewski. radawarszawy.um.warszawa.pl. [dostęp 2015-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  4. ↑ O rycerzu z bebechami na wierzchu. Herb Jelita. [online], Herby z Bliska, Blog Heraldyczny [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  5. ↑ 18 listopada w Historii Kresów [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2021-02-12] (pol.).
  6. ↑ Piotr Świerc, Wspomnienia o Paderewskim, Kalendarz Opolski na rok 1971, s. 216.
  7. ↑ a b c Piber 1982 ↓.
  8. ↑ Manru: Oper in drei Aufzügen Musik von J.J. Paderewski ; Dichtung von Alfred Nossig ; Vollständiger Klavier-Auszug mit deutschen Text bearb. von F.H. Schneider. [online], Berlin, 1901, nuty, polona.pl [dostęp 2018-10-17].
  9. ↑ Manru. Opera w 3 aktach z muzyką I. J. Paderewskiego; słowa Alfreda Nossiga; przekł. pol. Stanisława Rossowskiego, wyd. 1901 [online], polona.pl [dostęp 2018-10-17].
  10. ↑ Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowa Państwa.
  11. ↑ a b c d e f Mazurczak 1987 ↓.
  12. ↑ Trol Intermedia / 2ClickPortal, Historia [online], Urząd Miejski Rogoźno [dostęp 2020-10-04] (pol.).
  13. ↑ Ignacy Jan Paderewski – mąż stanu, który łagodził obyczaje. polskieradio.pl, 16 stycznia 2015. [dostęp 2015-05-11].
  14. ↑ Eugeniusz Romer: Pamiętnik Paryski 1918–1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 25.
  15. ↑ Ryszard Jaśkowski: Rząd premiera Ignacego Jana Paderewskiego. spchd.lca.pl. [dostęp 2015-05-11].
  16. ↑ Jan Szczepański „Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku“ Wydawnictwo Sejmowe 2022, ISBN 978-83-7666-720-1, s. 119
  17. ↑ Koncert Fundacji Ava Arte. muzeumpilsudski.pl. [dostęp 2015-05-11].
  18. ↑ Ignacy Paderewski uległ atakowi serca. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 119 z 28 maja 1939. 
  19. ↑ Ignacy Jan Paderewski (1860–1941).
  20. ↑ a b Kalendarium. Państwowa Szkoła Muzyczna w Koninie.
  21. ↑ Serce Paderewskiego. pilsudski.org.
  22. ↑ Kołłupajło 1973 ↓, kk. 57.
  23. ↑ Krzysztof Filipow: Order Virtuti Militari. Białystok: Łuk, 1992, s. 51. ISBN 83-85183-27-2.
  24. ↑ Kołłupajło 1973 ↓, kk. 60-61.
  25. ↑ Danuta Piątkowska: Serce Paderewskiego. Józef Piłsudski Institute of America.
  26. ↑ Art Wielgus: The Man Behind the Star 150th anniversary of Paderewski’s birth. author-me.com. [dostęp 2015-05-11]. (ang.).
  27. ↑ Maciej Łukas Gołębiowski: Ignacy Jan Paderewski – wielki artysta, wielki Polak. HFM.pl. [dostęp 2011-04-30].
  28. ↑ Helena Paderewska. Nekrolog. „Kurier Warszawski”, s. 7, nr 17 z 18 stycznia 1934. 
  29. ↑ Piotr Majewski, Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, tom IV M–P, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009, s. 306–307.
  30. ↑ a b c d e f g h Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 549.
  31. ↑ a b c d e f g h Małgorzata Perkowska-Waszek Mała kronika życia artysty i męża stanu (1860–1941).
  32. ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. [dostęp 2010-05-08].
  33. ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945, Koszalin 1997, s. 478.
  34. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
  35. ↑ Polskie Radio Historia – Ignacy Jan Paderewski [dostęp 2011-10-12].
  36. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305.„za krasomówstwo”.
  37. ↑ Małgorzata Perkowska-Waszek: Diariusz koncertowy Ignacego Jana Paderewskiego. 1990, s. 73.
  38. ↑ Doktoraty HC [online], uw.edu.pl [dostęp 2011-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-22].
  39. ↑ Dwunasty doktorat honorowy Ignacego Paderewskiego. „Express Lubelski i Wołyński”. Nr 192, s. 1, 13 lipca 1933. 
  40. ↑ Ignacy Paderewski we Lwowie.
  41. ↑ Honorowi i zasłużeni obywatele Miasta Poznania. [dostęp 2013-02-17].
  42. ↑ Archiwum Korporacyjne – Archiwum i Muzeum Polskich Korporacji Akademickich.
  43. ↑ Sprawozdanie Wydziału Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie za czas od 1 kwietnia 1934 do 31 marca 1935 przedłożone Walnemu Zgromadzeniu w dniu 29 maja 1935. Lwów: 1935, s. 29.
  44. ↑ Instytut Chrześcijańsko-Demokratyczny Imienia Ignacego Paderewskiego [online], mojepanstwo.pl [dostęp 2017-08-29] (ang.).
  45. ↑ Szkoła Podstawowa nr 4 im. Ignacego Jana Paderewskiego w Pruszczu Gdańskim. oficjalna strona [dostęp 2022-06-09]
  46. ↑ O szkole [online], paderewski.edu.pl [dostęp 2021-05-02] (pol.).
  47. ↑ Zespół Szkół Muzycznych im. Ignacego Jana Paderewskiego w Tarnowie. oficjalna strona.
  48. ↑ Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego w Kartuzach.
  49. ↑ Patron szkoły [online], Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego w Stalowej Woli [dostęp 2020-11-28] (pol.).
  50. ↑ Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Ignacego Paderewskiego w Piotrkowie Trybunalskim. oficjalna strona szkoły. [dostęp 2022-11-17].
  51. ↑ Szkoła Podstawowa im. Ignacego Jana Paderewskiego w Skołoszowie. 2022-11-20. [dostęp 2022-11-21].
  52. ↑ Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 3 im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie. wloscianska.strefa.pl. [dostęp 2023-09-24].
  53. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Rzeszów [online], Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Rzeszów (pol.).
  54. ↑ Czesław Halski – lista publikacji w bazie WorldCat. worldcat.org. [dostęp 2016-07-15].
  55. ↑ Janusz Parchimowicz: Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916. Szczecin: Nefryt, 1995, s. 88. ISBN 83-902670-1-2.
  56. ↑ M.P. z 2000 r. nr 42, poz. 803.
  57. ↑ Wiesław Szura, Wiesław Ziomek: Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach. Tuchów: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie. ISBN 978-837631-524-9.
  58. ↑ 90. rocznica Powstania Wielkopolskiego. nbp.pl. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
  59. ↑ Banknot "90-lecie PWPW S.A." | Banknoty Polskie [online], banknotypolskie.pl [dostęp 2020-12-16].
  60. ↑ M.P. z 2010 r. nr 94, poz. 1074.
  61. ↑ Andrzej Polakowski: Zarządzenie nr 116/2010. bip.poczta-polska.pl, 15 listopada 2010. [dostęp 2015-05-11].
  62. ↑ II Międzynarodowy Festiwal Paderewskiego. avearte.pl. [dostęp 2015-11-06].
  63. ↑ To już 20 lat. Pamiętasz jeszcze stare banknoty?. businessinsider.com.pl. [dostęp 2017-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-25)]. (pol.).
  64. ↑ 2018.11.11. 100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
  65. ↑ Banknot "100-lecie powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych" | Banknoty Polskie [online], banknotypolskie.pl [dostęp 2020-12-16].
  66. ↑ 2019.01.25. 100. rocznica utworzenia Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
  67. ↑ MKiDN: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego (komunikat). pap.pl, 17 lutego 2020. [dostęp 2020-03-31].
  68. ↑ Teatr Muzyczny w Poznaniu [online], teatr-muzyczny.pl [dostęp 2022-09-15].
  69. ↑ Otwarcie wystawy stałej "Dar Paderewskiego" w Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim - w czwartek [online], dzieje.pl [dostęp 2024-04-20] (pol.).
  70. ↑ a b Hiszpanka w bazie filmpolski.pl

Bibliografia

edytuj
Tę sekcję należy dopracować:
Źródła WP:WER muszą być udostępnione publicznie, w formie drukowanej lub elektronicznej. Maszynopis ...(w oprac.)... nie spełnia tego wymogu.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
  • Ignacy Kołłupajło: Paderewski, ostatni rok [kopia maszynopisu]. Dallas (USA): Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi (w oprac.), 1973.
  • I.J. Paderewski, Szopen. Warszawa 1926. Nakładem czasopisma „Muzyka”
  • Henryk Opieński, I.J. Paderewski. Esquisse de sa vie et de son oeuvre. Lausanne, Éditions SPES, 1928, 2e édition 1948.
  • Ignacy Jan Paderewski, Pamiętniki. Spisała Mary Lawton. Przekład z j. ang.: W. Lisowska i T. Mogilnicka. Wstęp: Witold Rudziński. Kraków, P.W.M. [1961]
  • Władysław Dułęba, Zofia Sokołowska, Ignacy Jan Paderewski – Mała kronika życia pianisty i kompozytora. Wstęp: Tadeusz Szeligowski. Ilustracje. Kraków, P.W.M. [1960]. Wyd. II, zmienione [1976]
  • Werner Fuchss, Paderewski: reflets de sa vie. Genève: La Tribune, coll. « Un homme, une vie, une œuvre », 1981, 278 p.
  • Andrzej Piber, Droga do sławy. Ignacy Paderewski w2 latach 1860–1902., Warszawa: PIW, 1982, ISBN 83-06-00555-4, OCLC 830229879.
  • Éric Lipmann, Paderewski, l’idole des années folles, Paryż: Balland, 1984, s. 341.
  • Franciszek Pulit, Dom w Ojczyźnie. Ignacy Jan Paderewski w Kąśnej Dolnej, Fundacja Paderewskiego Chicago, Tarnów – Kąśna Dolna, 1990, 35 stron + 1 nlb, 26 fotografii cz-b, format 215 × 135 mm.
  • Henryk Przybylski, Paderewski. Między muzyką a polityką, Katowice: Wydawnictwo UNIA, 1992, ISBN 83-900057-1-9, OCLC 834075965.
  • Bogusław Raba, Między romantyzmem a modernizmem. Twórczość kompozytorska Ignacego Jana Paderewskiego, Wrocław: UWr, 2010, s. 267.
  • Witold Mazurczak: Anglicy i wybuch powstania wielkopolskiego. Z dziejów genezy brytyjskiej misji płka H.H. Wade’a w Polsce. W: Antoni Czubiński: Polacy i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 254–268. ISBN 83-01-07535-X.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ignacy_Jan_Paderewski&oldid=75207528”