Helena Skirmunt
Helena Skirmunt znana też jako Helena Skirmuntówna, Helena Skirmuntowa, Helena Skirmuntt (ur. 5 listopada 1827 w Kołodnem, zm. 1 lutego 1874 w Amélie-les-Bains) – polska rzeźbiarka, malarka, uczestniczka powstania styczniowego, zesłaniec.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 listopada 1827 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 lutego 1874 |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo, rzeźba |
Życiorys
edytujUrodziła się 5 listopada 1827 roku w rodzinie ziemiańskiej w Kołodnem koło Pińska. Córka pińskiego marszałka powiatowego Aleksandra Skirmunta i Hortensji z Ordów – siostry Napoleona Ordy[1][2].
Od dzieciństwa interesowała się malarstwem, rzeźbą i folklorem. Pobierała lekcje malarstwa u Wincentego Dmochowskiego w Wilnie. Studiowała malarstwo u Wilhelma Krause w Berlinie i u Karla Vogel von Vogelsteina w Dreźnie. Podróżowała po Europie. W 1848 została żoną ziemianina Kazimierza Skirmunta. Zamieszkała z mężem w majątku Kołodne[3]. Mieli czworo dzieci: Stanisława, Irenę, Konstancję i Kazimierę[1][2]. W swoich dobrach otaczała opieką wiejskie szkółki i dbała, aby nauczano tam języka polskiego. Interesowała się życiem ludu wiejskiego i popierała uwłaszczenie chłopów[1][4].
W majątku Kołodne malowała portrety członków rodziny, pobliskiej szlachty i obrazy religijne. Zaprojektowała architektoniczny ołtarz dla kościoła w Ochowie koło Pińska i z pomocą Konstantego Radyki odrestaurowała obrazy w kościele w Pińsku. W 1852 roku wyjechała w celach leczniczych za granicę. Podjęła studia rzeźbiarskie w Wiedniu, a potem w Rzymie. Po powrocie do kraju aktywnie zajęła się rzeźbiarstwem. W 1861 wykonała płaskorzeźbione herby Rzeczypospolitej (Korony, Litwy i Rusi). Wyrzeźbiła cztery krucyfiksy, jeden z nich znajdował się w kościele Podwyższenia Krzyża w Janowie Poleskim[1][2].
Wspierała powstanie styczniowe i działalność powstańczą Romualda Traugutta[1][4][5]. W 1863 roku została aresztowana za próbę dostarczenia depeszy Trauguttowi. Skazano ją na zesłanie do Tambowa[1][2]. Zwolniono w 1867 roku z zakazem powrotu do ojczyzny. Zamieszkała u teścia w Bałakławie na Krymie. Jej mąż założył tam winnice i zakład leczniczo – kąpielowy[6]. Na Krymie kontynuowała pracę malarską i rzeźbiarską. Stworzyła cykl płaskorzeźb dawnych władców Litwy[2] oraz kontynuowała pracę nad Szachami Polskimi, w których figury przedstawiały postacie z wyprawy króla Jana III Sobieskiego na Wiedeń[7][8]. Swoje prace tworzyła w duchu polskiego nazarenizmu[2] – kierunku w malarstwie pierwszej połowy XIX wieku, nawiązującego do klasycznej i idyllicznej stylistyki, eksponujący motywy religijne i patriotyczne.
W 1873 udała się na leczenie do Francji. Tam zmarła 1 lutego 1874 w Amélie-les-Bains. Jej prochy zostały sprowadzone z Francji i pochowane 2 października 1875[1] roku na cmentarzu w Pińsku[9].
Bronisław Zaleski w swojej książce „Z życia Litwinki”[1] tak scharakteryzował Helenę Skirmunt.
„ …Jak z razu w walkach z trudnościami wewnętrznymi artystycznej natury, tak później wśród prób i prześladowań rozlicznych rosła duchem i piękniała coraz bardziej; gorąca wiara, miłość Ojczyzny i sztuki jak trzy złota pasma splatały się na ten żywot, miłosierdzia dla drugich i pokornego o sobie uczucia pełen, a kiedy pracą wewnętrzną doszła do całkowitego umiłowania rzeczy nieśmiertelnych, i wtenczas, z mądrością oceniając stosunki, potrzeby i położenie dziś nasze, w doczesnych nawet do Ojczyzny nadziejach, nie zachwiała się do końca; obok śladów artystycznych twórczości, zostawiła po sobie daleko więcej nad to bo szczytny prawdziwie wzór Polki – Chrześcijanki…”
Wybrane prace artystyczne
edytuj- Typ Polonusa z gipsu (1853)
- Szachy Polskie, dwadzieścia figurek (1873)
- Giedymin płaskorzeźba z gipsu (1870)
- Mendog płaskorzeźba z gipsu (1870)
- Trzy Paschały woskowe oddane do kościołów w Pińsku Warszawie i Różynie na Ukrainie
Portrety, malowidła, obrazy
edytuj- Portret Konstancji z Sulistrowskich Skirmunttowej (1845)
- Portret Sióstr Teofili i Zeonony Lubańskich (1850)
- Obraz N.P. Niepokalanego Poczęcia w kościele w Duksztach
-
Autoportret Heleny Skirmunt -
Portret Sióstr Teofili i Zeonony Lubańskich. Dzieło Heleny Skirmunt 1850 -
Chłopki z okolic Dawidgródka. Helena Skirmunt, 1855
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Bronisław Zaleski, Z życia Litwinki 1827-1874, Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1876.
- ↑ a b c d e f Helena Skirmuntowa ze Skirmuntów [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2019-05-07] (pol.).
- ↑ Edward Maliszewski, Przewodnik po Gubernji Mińskiej. Zarys statystyczno-opisowy, Warszawa: Wydawnictwo Straży Kresowej, 1919, s. 30–31.
- ↑ a b Helena Skirmunt. Powrót z zapomnienia | Echa Polesia [online], polesie.org [dostęp 2019-05-07].
- ↑ Skirmunt - właściciele ziemscy o tym nazwisku [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2019-05-07].
- ↑ Ś.P.Kazimierz Skirmunt, [w:] Aleksander Jelski (red.), Kraj. Tygodnik polityczno-społeczny R.12, nr 16, Petersburg: Erazm Piltz, 22 kwietnia 1893, s. 22–23.
- ↑ Helena Skirmuntowa, Szachy polskie: Wyprawa wiedeńska, Kostka i Mulert (red.), Litografia M. Fajansa, 1883.
- ↑ Tygodnik Illustrowany. Seria 2, t. 15, nr 366, Warszawa: Józef Unger, 2 stycznia 1875, s. 11–13.
- ↑ KWORUM - Polsko-Polonijna Gazeta Internetowa – www.kworum.com.pl [online], www.kworum.com.pl [dostęp 2019-05-07].
Bibliografia
edytuj- Bronisław Zaleski, Z życia Litwinki 1827-1874, Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1876.